2014 in het teken van volksverhalenverzamelaar Dam Jaarsma

‘Er gaat heel wat gebeuren in Eastermar’

EASTERMAR - Het Dam Jaarsmajaar is begonnen. Heel 2014 staat Eastermar in het teken van Dam Jaarsma, schrijver en dichter, verzamelaar van bijzondere spullen en bovendien volksverhalenverzamelaar. Zijn hele leven was hij bezig met de lokale historie van de Friese Wouden, nu is hij zelf een historische figuur geworden. ‘Dam Jaarsma verdient het om herdacht te worden. Door hem is een heleboel waardevolle geschiedenis bewaard gebleven,’ vertelt Iris Rusz, voorzitter van de Stichting 100 jaar Dam Jaarsma. ‘In zijn leven heeft hij maar liefst 16.500 volksverhalen weten te verzamelen en te bewaren.’

De voorbereidingen voor het Dam Jaarsmajaar zijn al sinds augustus 2012 in volle gang. Meerdere personen in Eastermar hadden het idee om iets met deze bijzondere inwoner van Eastermar te doen. Zij kwamen samen, en brainstormden er op los. ‘Met zo’n twintig personen kwamen we samen om na te denken over hoe wij iets met Dam Jaarsma zouden kunnen doen. Omdat het in 2014 honderd jaar geleden is dat hij geboren is, was de keuze voor een Dam Jaarsmajaar snel gemaakt. Aan het einde van de avond hadden wij zoveel ideeën, dat wij bang zijn dat we die in één jaar niet eens kunnen uitvoeren. Maar dat maakt ook niets uit, het Dam Jaarsmajaar staat niet op zich, het mag een aanzet worden tot iets dat in de toekomst verder gaat,’ aldus Rusz.

Samen met Willem van der Gang en Harmke Paulides werd de Stichting 100 jaar Dam Jaarsma opgericht. Later werd ook Sharon van Beek - Koopmans bij het bestuur betrokken. Zij woont samen met haar man Gosse Koopmans in het Dam Jaarsmahûs, het huis waar Dam Jaarsma langere tijd woonde. Zij had ook veel interesse in de oud-bewoner van hun woning, te meer omdat haar schoonvader vroeger bevriend was geweest met Dam Jaarsma.

Onderdeel van het Dam Jaarsmajaar is het uitbrengen van een boek van sprookjes, verzameld door Dam Jaarsma. Het boek heeft de titel ‘Mearkes út de Wâlden, sammele troch Dam Jaarsma’ meegekregen, en wordt in april feestelijk gelanceerd. ‘Wat bijzonder aan dit boek is is dat niet alleen de verhalen in het boek staan, maar ook door wie dit aan Jaarsma is verteld. Het kan dus zomaar zijn dat mensen hier uit de omgeving de naam van hun eigen ouders of grootouders tegenkomen in het boek. En dat kan vanuit de hele Friese Wouden zijn, want Jaarsma ging op de fiets overal naartoe om verhalen te verzamelen,’ vertelt Van Beek - Koopmans.

Dam Jaarsma verzamelde in zijn leven meer dan 16.500 volksverhalen, en heeft daarmee de op-één-na-grootste collectie verhalen verzameld van heel Europa. ‘Zonder hem was het overgrote merendeel van deze verhalen allang verloren gegaan,’ vertelt Rusz. ‘Terwijl ze veel vertellen over de streek, en daarmee ook over de geschiedenis van onze voorvaderen.’

Naast dat Dam Jaarsma verhalen verzamelde, verzamelde hij ook bijzondere spullen. Zijn neef, Auke de Jong, heeft deze spullen nu in bezit. Met een deel van deze spullen worden er dit jaar exposities georganiseerd. ‘Je kunt het zo gek niet bedenken. Hij had een enorme collectie kinderboeken van voor 1900. Hij verzamelde veel voorwerpen die in onbruik waren geraakt, veel gebruiksvoorwerpen uit de landbouw, maar ook kinderspellen, breilappen, allerlei soorten textiel, antieke tegels, oude schooltassen, ijzeren voorwerpen, noem maar op. Van alle spullen die hij verzameld heeft kunnen we nog jaren lang exposities organiseren,’ aldus Rusz. ‘Jaarsma kwam als hulppredikant veel bij mensen thuis. Vooral oudere mensen waren blij dat zij bepaalde spullen aan hem konden schenken, omdat hij de schoonheid van de voorwerpen erkende. De mensen wisten vaak dat als zij zouden komen te overlijden dat hun kinderen geen belang bij deze spullen zouden hebben, en zij waren blij dat hun spul op deze manier toch een goed plekje zou krijgen. En nu, jaren na Jaarsmas overlijden, krijgen bepaalde spullen opnieuw een goede plek,’ vertelt Van Beek – Koopmans.

In het Dam Jaarsmajaar staan er allerlei activiteiten op het programma, voor jong en oud en voor ieder wat wils. Zo zullen er landschapsexcursies georganiseerd worden, bijvoorbeeld gekoppeld aan een bepaald verhaal van Jaarsma. 11 april wordt op het Dam Jaarsmahûs een speciale gevelsteen onthuld. Op deze dag wordt tevens een tentoonstelling geopend en wordt een filmportret, waarin acht mensen die Dam Jaarsma goed kenden door Douwe Kootstra geïnterviewd zijn over hem, voor het eerst vertoond.

Het boek ‘Mearkes ut de Wâlden, sammele troch Dam Jaarsma’, wordt op 23 mei gepresenteerd. Op die dag wordt er tevens in Amsterdam een expositie over zijn verzameling volksverhalen geopend. Daarnaast staat inmiddels al vast dat tijdens de jaarmarkt in juni een deel van de jaarmarkt gewijd zal worden aan het Dam Jaarsmajaar.

Voor het Dam Jaarsmajaar werkt de Stichting 100 jaar Dam Jaarsma samen met allerlei verschillende instanties. ‘Daar zijn we heel blij mee, dat dit jaar niet alleen door de inwoners van Eastermar gedragen wordt, maar ook door de scholen, de kerk, museum Dr88, Tresoar en vele andere instanties,’ vertelt Rusz. Ook zijn er veel vrijwilligers die zich inzetten voor het bijzondere jaar. ‘Maar daar kunnen nog gerust een aantal mensen bij,’ zegt Van Beek – Koopmans. ‘We kunnen iedereen gebruiken, of je nou gewoon de handen uit de mouwen wilt steken of een hele route uit wilt stippelen, iedereen is welkom om wat te doen. Het is niet alleen ons feestje, het is een feestje van heel Eastermar en zelfs misschien wel de hele Friese Wouden.’