Leefbaarheid in Kommerzijl aan een zijden draadje
Nieuws
KOMMERZIJL – Afgelopen weekend was de laatste kerkdienst in de Gereformeerde Kerk van Kommerzijl. Het aantal kerkgangers is de laatste jaren dermate ver terug gelopen dat het openhouden van de kerk in de huidige functie niet langer rendabel is. Een week eerder gebeurde hetzelfde in buurdorp Niezijl. Ook daar liep het kerkbezoek terug en ook daar sloot de plaatselijke kerk haar deuren. Dus krijgen wij op de redactie telefoon van een bezorgde inwoner van Kommerzijl. De 67-jarige organist van de Kommerzijlster kerk vraagt of wij aandacht willen besteden aan het sluiten van de kerk en “misschien nog wel belangrijker: de leefbaarheid in dit dorp”, vertelt Frans Talstra.
We spreken met Frans af in het mooie Kommerzijl op een doordeweekse middag. “Bij de kerk?”, vragen wij. Dat lijkt Frans een goed idee. Hij wil namelijk best laten zien welke schat er in de kerk staat en wat er verloren dreigt te gaan. “We zijn momenteel druk bezig met het zoeken van een nieuwe bestemming voor onze prachtige orgel”, aldus Frans als we bij de zijingang van de kerk staan. “Maar ik wil je eigenlijk eerst iets anders laten zien.” Frans neemt ons mee naar CBS De Rietstek. De school staat op een goede honderd meter van de kerk en neemt een prominente positie in binnen het dorp. Terwijl we aan komen lopen vertelt Frans zijn grootste angst. “Behalve organist in onze kerkgemeente ben ik bestuurslid bij dorpsbelangenvereniging Aktie ‘68”, meldt hij. “Het sluiten van de kerk is erg, maar weet je wat nog erger is? Als deze school verdwijnt. Het sluiten van de kerk is een eerste stap in de verkeerde richting en ik vrees voor het voortbestaan van de school. En daarmee ook voor Kommerzijl.” Al snel blijkt dat Frans het sluiten van de kerk wel had zien aankomen. “Je ziet dat de kerk steeds leger wordt, dat het steeds meer moeite kost om een kerkraad samen te stellen en ook de gemiddelde leeftijd van de organisten wordt alsmaar hoger. Dat zijn tekenen aan de wand. Kijk, dat de kerken van Kommerzijl en Niezijl dus opgaan in de PKN-gemeente van Grijpskerk valt wel te begrijpen. Op zich. Niet helemaal, want in Visvliet kan een kerk met veertig kerkgangers wel zelfstandig blijven bestaan. Maar goed, het is niet anders.” Voor kleinere dorpen zijn een aantal voorzieningen essentieel om een dorp in beweging te houden. Volgens Frans zijn een kerk en een school daarvan de belangrijkste, al is een dorpshuis ook handig om te hebben voor het verenigingsleven in een dorp. Daar kunnen de inwoners van Doezum over meepraten. “Nu de kerk haar functie als kerk heeft verloren, blijft alleen de school over”, stelt Talstra, die daar graag een geschiedenisles aan toevoegt: “Vroeger had Niezijl een goede honderd inwoners meer dan Kommerzijl. Tegenwoordig zijn de rollen omgedraaid en heeft Kommerzijl meer inwoners. Daar is één reden voor: de aanwezigheid van een school. Doordat er in dit dorp een school staat komen er nog altijd gezinnen naar Kommerzijl. Haal je deze voorziening weg, dan zullen ook de gezinnen en de kinderen vertrekken. Wat je overhoudt is een vergrijst dorp dat zal krimpen en uiteindelijk ook zal uitsterven. We moeten voorkomen dat Kommerzijl een spookdorp wordt.” Zorgen die Frans ook weleens heeft geuit in de raadszaal van Zuidhorn. “Daar heb ik meerdere keren ingesproken”, vertelt hij. “Meestal kreeg ik te horen dat het openhouden van een school niet in handen ligt van de gemeente, maar van de schoolbesturen.” De belangrijkste onderwijsorganisaties in het Westerkwartier zijn Penta Primair voor het christelijk onderwijs en Westerwijs voor het openbare basisonderwijs. Dat een gemeente niet altijd invloed heeft op het wel of niet sluiten van scholen werd afgelopen week pijnlijk duidelijk toen Westerwijs besloot om komende zomer de deuren van OBS ’t Jonkertje in Jonkersvaart te sluiten. “Ik hoop dat CBS De Rietstek dat lot bespaart blijft”, zegt Frans. “En niet alleen voor de school, maar voor het hele dorp. Nu we straks zonder kerk verder gaan, is de school onze laatste strohalm. Als Penta Primair besluit dat De Rietstek niet langer open kan blijven, dan wordt de leefbaarheid in Kommerzijl de nek omgedraaid. Het hangt nu al aan een zijden draadje.” Na een moeilijke periode waarin de school nog maar veertig leerlingen had, krabbelt De Rietstek tegenwoordig langzaam maar zeker uit het dal. Frans: “Inmiddels telt de school weer bijna zeventig leerlingen. Nog steeds niet wat men zal zien als een grote school, maar we groeien wél.” En zo draait een verhaal over de sluiting van de kerk opeens om in een betoog voor de leefbaarheid in de kleinere dorpen. “Daar moet ook aandacht voor zijn”, vindt Frans. “In de herindelingsvisie van de gemeente Westerkwartier valt te lezen dat men straks uit gaat van zogenaamde regiodorpen. Dorpen met voorzieningen waar ook de kleinere omliggende dorpen gebruik van moeten maken. Voor ons zal dat óf Grijpskerk óf Oldehove zijn. Niezijl en Kommerzijl zullen waarschijnlijk een woonfunctie krijgen. Dat houdt in dat er geen nieuwe woningen worden gebouwd en er geen nieuwe bedrijven in de dorpen komen. Alles gaat op slot. En dat terwijl we hier in Kommerzijl net groeien.” De leefbaarheid aan een zijden draadje, noemt hij het. Maar dat is nog altijd meer dan wat er een kilometer verderop nog staat. Buurdorp Niezijl doet het inmiddels zonder school en zonder kerk. “Die school dus”, wijst Frans Talstra nog één keer in de richting van De Rietstek, “dat is onze laatste strohalm.”
We spreken met Frans af in het mooie Kommerzijl op een doordeweekse middag. “Bij de kerk?”, vragen wij. Dat lijkt Frans een goed idee. Hij wil namelijk best laten zien welke schat er in de kerk staat en wat er verloren dreigt te gaan. “We zijn momenteel druk bezig met het zoeken van een nieuwe bestemming voor onze prachtige orgel”, aldus Frans als we bij de zijingang van de kerk staan. “Maar ik wil je eigenlijk eerst iets anders laten zien.” Frans neemt ons mee naar CBS De Rietstek. De school staat op een goede honderd meter van de kerk en neemt een prominente positie in binnen het dorp. Terwijl we aan komen lopen vertelt Frans zijn grootste angst. “Behalve organist in onze kerkgemeente ben ik bestuurslid bij dorpsbelangenvereniging Aktie ‘68”, meldt hij. “Het sluiten van de kerk is erg, maar weet je wat nog erger is? Als deze school verdwijnt. Het sluiten van de kerk is een eerste stap in de verkeerde richting en ik vrees voor het voortbestaan van de school. En daarmee ook voor Kommerzijl.” Al snel blijkt dat Frans het sluiten van de kerk wel had zien aankomen. “Je ziet dat de kerk steeds leger wordt, dat het steeds meer moeite kost om een kerkraad samen te stellen en ook de gemiddelde leeftijd van de organisten wordt alsmaar hoger. Dat zijn tekenen aan de wand. Kijk, dat de kerken van Kommerzijl en Niezijl dus opgaan in de PKN-gemeente van Grijpskerk valt wel te begrijpen. Op zich. Niet helemaal, want in Visvliet kan een kerk met veertig kerkgangers wel zelfstandig blijven bestaan. Maar goed, het is niet anders.” Voor kleinere dorpen zijn een aantal voorzieningen essentieel om een dorp in beweging te houden. Volgens Frans zijn een kerk en een school daarvan de belangrijkste, al is een dorpshuis ook handig om te hebben voor het verenigingsleven in een dorp. Daar kunnen de inwoners van Doezum over meepraten. “Nu de kerk haar functie als kerk heeft verloren, blijft alleen de school over”, stelt Talstra, die daar graag een geschiedenisles aan toevoegt: “Vroeger had Niezijl een goede honderd inwoners meer dan Kommerzijl. Tegenwoordig zijn de rollen omgedraaid en heeft Kommerzijl meer inwoners. Daar is één reden voor: de aanwezigheid van een school. Doordat er in dit dorp een school staat komen er nog altijd gezinnen naar Kommerzijl. Haal je deze voorziening weg, dan zullen ook de gezinnen en de kinderen vertrekken. Wat je overhoudt is een vergrijst dorp dat zal krimpen en uiteindelijk ook zal uitsterven. We moeten voorkomen dat Kommerzijl een spookdorp wordt.” Zorgen die Frans ook weleens heeft geuit in de raadszaal van Zuidhorn. “Daar heb ik meerdere keren ingesproken”, vertelt hij. “Meestal kreeg ik te horen dat het openhouden van een school niet in handen ligt van de gemeente, maar van de schoolbesturen.” De belangrijkste onderwijsorganisaties in het Westerkwartier zijn Penta Primair voor het christelijk onderwijs en Westerwijs voor het openbare basisonderwijs. Dat een gemeente niet altijd invloed heeft op het wel of niet sluiten van scholen werd afgelopen week pijnlijk duidelijk toen Westerwijs besloot om komende zomer de deuren van OBS ’t Jonkertje in Jonkersvaart te sluiten. “Ik hoop dat CBS De Rietstek dat lot bespaart blijft”, zegt Frans. “En niet alleen voor de school, maar voor het hele dorp. Nu we straks zonder kerk verder gaan, is de school onze laatste strohalm. Als Penta Primair besluit dat De Rietstek niet langer open kan blijven, dan wordt de leefbaarheid in Kommerzijl de nek omgedraaid. Het hangt nu al aan een zijden draadje.” Na een moeilijke periode waarin de school nog maar veertig leerlingen had, krabbelt De Rietstek tegenwoordig langzaam maar zeker uit het dal. Frans: “Inmiddels telt de school weer bijna zeventig leerlingen. Nog steeds niet wat men zal zien als een grote school, maar we groeien wél.” En zo draait een verhaal over de sluiting van de kerk opeens om in een betoog voor de leefbaarheid in de kleinere dorpen. “Daar moet ook aandacht voor zijn”, vindt Frans. “In de herindelingsvisie van de gemeente Westerkwartier valt te lezen dat men straks uit gaat van zogenaamde regiodorpen. Dorpen met voorzieningen waar ook de kleinere omliggende dorpen gebruik van moeten maken. Voor ons zal dat óf Grijpskerk óf Oldehove zijn. Niezijl en Kommerzijl zullen waarschijnlijk een woonfunctie krijgen. Dat houdt in dat er geen nieuwe woningen worden gebouwd en er geen nieuwe bedrijven in de dorpen komen. Alles gaat op slot. En dat terwijl we hier in Kommerzijl net groeien.” De leefbaarheid aan een zijden draadje, noemt hij het. Maar dat is nog altijd meer dan wat er een kilometer verderop nog staat. Buurdorp Niezijl doet het inmiddels zonder school en zonder kerk. “Die school dus”, wijst Frans Talstra nog één keer in de richting van De Rietstek, “dat is onze laatste strohalm.”
