Meine Ludema verft letters op grafstenen
Oude begraafplaats Kommerzijl opgeknapt
KOMMERZIJL- Bijna klaar. Dat is de oude begraafplaats in Kommerzijl. De begraafplaats wordt opgeknapt door vrijwilligers uit het dorp die de begraafplaats graag willen behouden. Een van hen is Meine Ludema. Hij wijst naar de zwarte sierlijke letters op een van de 17 grafstenen. “Die letters beschilder ik, zodat mensen weer kunnen lezen wat er staat.” Inmiddels is hij bezig met de zeventiende grafsteen. Hij vindt het belangrijk dat de begraafplaats blijft bestaan. “Het is een oude begraafplaats en die moet behouden blijven.”
Meine Ludema kijkt naar de grafzerk voor hem. De sierlijke zwarte letters op de steen heeft hij beschilderd. “Dat komt heel precies, als je naast de letter schildert, krijg je de verf er bijna niet meer af. Het trekt namelijk in de steen,” zegt hij. “Het zijn hele dunne letters. Als je twee regels gedaan hebt dan ben je alweer anderhalf á twee uur verder. Zo precies komt het.”
Het begon allemaal met een vraag van zijn broer, vertelt Ludema. “Mijn broer zei dat hij het jammer vond dat er niks aan deze begraafplaats gedaan werd. De gemeente gaat de stenen dan ruimen omdat er geen onderhoud aan wordt gepleegd. Zo zijn er in de jaren ’80 door de gemeente al heel wat stenen weggehaald van deze begraafplaats. Samen met Dorpsbelangen en een aantal andere mensen uit het dorp hebben we het onderhoud opgepakt. Dit is het tweede jaar dat we er mee bezig zijn.”
Ludema is de enige vrijwilliger die de grafstenen beschildert op de begraafplaats in Kommerzijl. Hij werkt al 37 jaar als grafdelver op een begraafplaats in Groningen. “Ik zag mijn collega’s op het werk weleens grafletters verven. Toen dacht ik nou dat moet ik ook kunnen. Dat leek me wel een leuke uitdaging. Op mijn werk zijn er veel grafstenen met vierkante letters. Maar dit zijn heel dunne sierletters,” lacht hij. “Hier heb ik verschillende kwasten voor nodig.”
Voordat hij begint met het verven van de letters, maakt hij de stenen eerst schoon met een middel tegen algen. “Daardoor worden ze weer mooi grijs. Daarna begin ik te verven. De namen, de overlijdensdata, alle letters verf ik. Die letters zijn door de jaren heen niet meer goed te lezen, weggeteerd door weer en wind. Wij hebben er ook weleens voorgestaan en gedacht, goh wat staat er nou? Het gaat om oude stenen uit de jaren 1800.”
Kwasten zijn daarom niet het enige gereedschap van Ludema. Ook neemt hij een loep mee als hij gaat schilderen. “Maar als de letters met het vergrootglas nog steeds onleesbaar zijn, dan is er iemand in het dorp die voor mij uitzoekt wat er staat. Zodat ik weer verder kan.” Het verven van de stenen doet hij overigens niet in de winter. “Dat doe ik in de zomer, als het ’s avonds langer licht is en dan is het ook lekker warm. Je moet namelijk niet met koude handen beginnen, je zit namelijk een hele tijd stil en het enige dat beweegt is je pols. Ik dacht dat ik in een paar weken wel klaar was, maar dat blijkt dus wat langer te duren, zo snel gaat het niet” lacht hij.
Ludema kijkt naar het zwarte hek voor de begraafplaats. “Dat hek stond er eerst nog niet, net als die beukenhagen die hier rondom de begraafplaats staan,” zegt hij. “Eerst stonden er allemaal grote struiken omheen in plaats van beukenhagen. Daardoor was de begraafplaats niet zichtbaar vanaf de weg. Met tien á vijftien man hebben we de struiken weggehaald. De gemeente leverde een grote container waar de planten in konden. Nu de struiken weg zijn zeggen sommige mensen ‘oh is hier een begraafplaats? Dat hebben we nooit geweten.’ ”