Ego’s en haantjesgedrag helpen coalitie Grootegast vroegtijdig om zeep
GROOTEGAST – Een maandenlange irritatie over de opstelling van fractievoorzitter Gert van Werven (VVD) was de reden dat het Grootegaster college vorige week viel. Het was de druppel na verschillende incidenten, die al maandenlang plaatsvonden binnen de coalitie. Meerdere malen zou de liberale voorman verteld zijn dat hij zijn houding moest veranderen. Hijzelf ziet het anders. Journalist Johannes Dolislager sprak met de hoofdrolspelers, maar ook met hen die een bijrol hadden.
Wie luistert naar de verhalen ziet twee namen steeds weer terugkomen. Het is de naam van Gert van Werven en die van Harry van der Tuin (CDA). Deze laatste reageert daar laconiek op. “Iemand moet de kop van jut zijn,” is het eerste wat hij zegt. De irritaties onder de partijen spelen al langere tijd. De fractievoorzitters van de beide partijen zijn nooit vrienden geweest, maar dat hoefde volgens hen ook niet. Ondertussen keek de ChristenUnie vanaf de zijlijn toe. De partij irriteerde zich ‘aan het gehakketak tussen de partijen’.
Het tumult begon vorig jaar december. Tijdens de toen gehouden raadsvergadering werd gesproken over het openhouden van de bibliotheken in Grootegast, Opende en Kornhorn. De ChristenUnie wilde er vol voor gaan en eigen wethouder Mark de Haan werd geïnstrueerd er alles aan te doen om de toko’s open te houden. De € 27.000,- die Biblionet extra wilde bezuinigen, moest volgens hem van tafel.
Een maand later bleek de ambitie van De Haan te groot. Biblionet ging in discussie met de gemeente en al snel werd duidelijk dat deze organisatie aan het langste eind zou trekken. De bibliotheken in Niekerk en Opende gingen dicht. De boeken konden naar de scholen, maar daarmee was de functie van een bibliotheek echt verdwenen. Dit tot verdriet van de ChristenUnie, dat stilletjes bleef hopen op een oplossing.
31 januari 2012
Op dinsdag 31 januari maakte wethouder De Haan het nieuws in de gemeenteraad bekend. Dit tot schrik van de fracties, want zelfs de coalitiepartijen wisten van niks. Het verplaatsen van de boeken naar de scholen kon toen op steun van de VVD rekenen. “Ik denk dat de kinderen er op deze manier op vooruit gaan,” zei Van Werven.
21 februari 2012
Crisisoverleg kwam er bijna een maand later bij de volgende raadsvergadering. Het was op die avond dat de oppositie een extra debat had aangevraagd over de sluiting. Achter de schermen was een avond eerder gerepeteerd op de teksten. Als één man zou de coalitie achter het besluit gaan staan. De sfeer op de avond van de echte vergadering was gespannen. Insprekers waren woest en werden opgejaagd door het klappende en joelende publiek. Dat klappen werd later verboden door een zichtbaar geïrriteerde burgemeester Kor Dijkstra. De bom barste toen Matheus Gorter (VVD) niet het afgesproken verhaal hield. Hij vertelde dat hem alternatieven ter ore waren gekomen, die hij onderzocht wilde hebben. De PvdA diende daarop een motie in om die alternatieven te laten onderzoeken.
Wat volgde was een schorsing van meer dan uur. Nog nooit in het bestaan van de gemeente zat de coalitie zo lang tijdens een vergadering achter gesloten deuren te praten. Waar op de gang de protesterende kinderen langzaam in slaap vielen, renden raadsleden soms overhaast naar buiten om daar af te koelen met een sigaretje. Teruggekomen in de raadszaal trok Kor de Wagt (PvdA) de motie in na een mondelinge toezegging van wethouder De Haan. Het zorgde ervoor dat er niet gestemd hoefde te worden en dat de coalitie gered was.
Zomer 2012
Vanaf dat moment werd achter de schermen meerdere keren over de ontstane situatie gesproken. De fractievoorzitters van het CDA en de CU probeerden Van Werven daarbij te overtuigen van het feit dat de coalitie als één mond moest spreken. Iedereen mocht zijn eigen verhaal houden en zelfs kritiek leveren, maar als er gestemd werd, moest iedereen achter het college staan. Dat modderde maandenlang zo door. Vaker maakte de VVD een uitschieter, maar daar werd niet publiekelijk over gesproken. De VVD irriteerde zich op haar beurt aan het CDA. Met name in de persoon van Van der Tuin, die volgens hen de uitstraling gaf dat hij als grootste partij in de coalitie wel de dienst kon uitmaken.
Gert van Werven
Van Werven is er eentje van de categorie ‘recht door zee’. Kan keihard zijn, maar doet het wel altijd met de beste bedoelingen. Dat eerste zorgde bij de coalitiegenoten regelmatig voor problemen. Zo sprak Van Werven ongekend hard eigen wethouder Harmke van der Sluis aan, als het ging om de financiële problemen bij Novatec. Volgens hem nooit om haar te beschadigen, maar om te zorgen dat het beter werd. Vaak leek het alsof het raadslid de eigen wethouder harder aan het werk wilde zetten. Toch werd bij het stemmen meegestemd met de rest van de coalitie.
Harry van der Tuin
Van der Tuin is de onbetwiste leider van het CDA. You love him or you hate him, dat is hoe vrijwel iedereen over hem denkt. Van der Tuin heeft een duidelijke mening, soms populistisch. Het zorgt in ieder geval voor duidelijke discussies. ‘Frisse discussies’, zoals hij het zelf noemt. Regelmatig hapt hij in zaken die door de PvdA en VZ2000 aangedragen worden. Tijdens de begrotingsvergadering benadrukte Van der Tuin nog eens flink dat zijn partij al 88 jaar deel uitmaakt van het bestuur in Grootegast.
9 oktober 2012
Begin oktober kon er geen druppel meer bij in de spreekwoordelijke emmer. Het was de vergadering waarin Van Werven het woord vroeg om te spreken over zijn Bed & Breakfast. Deze was illegaal en dat wist Van Werven al jarenlang. Volgens de gemeente mag het bedrijf niet gevestigd worden op het perceel van het raadslid, iets wat hij zelf bestrijdt. Zo zegt hij een uitspraak van de Raad van State in handen te hebben waarop duidelijk aangegeven staat dat ongeveer 200 percelen in de gemeente buiten het nieuwe bestemmingsplan vallen. Zijn perceel staat daar ook op en hij ontleent daar rechten aan.
Van Werven ging door het stof tijdens de vergadering. Hij bood zijn excuses aan, maar gaf wel aan een vergunningsprocedure op te willen starten om alsnog een Bed & Breakfast te mogen beginnen. Het zorgde voor irritatie bij de coalitiepartijen en wethouder Sjabbo Smedes (CDA). Deze gaf desgewenst aan dat de kans op het krijgen van een vergunning nul procent was. Toch zette Van Werven de procedure door. Hulp uit onverwachte hoek kwam hierbij toen oppositiepartij VZ2000 aangaf wel iets te zien in een verruiming van de regels voor dit soort slaapgelegenheden in het buitengebied. CDA en CU vreesden dat de partij met een motie zou komen waarin de VVD zou meegaan. De motie kwam er echter niet.
Maandag 12 november
Het is 16:00 uur als Van Werven een telefoontje krijgt. Het is Van der Tuin, die de actuele politieke situatie wil bespreken. Het telefoontje is kort, want verdere informatie zou later die avond volgen. Om vijf voor acht komt Van Werven aan bij het gemeentehuis. Hij is de eerste, vrijwel direct daarop gevolgd door Van der Tuin. De twee staan grappen te maken en bespreken wat alledaagse dingen uit het leven. Even later komt ook Kees Apoll (CU) aan. Het gesprek dat binnen gevoerd wordt, duurt maar tien minuten. Van der Tuin houdt een inleidend verhaaltje, waarna het vertrouwen wordt opgezegd. Van Werven zegt achteraf verbaast vertrokken te zijn terwijl de twee anderen denken te zien dat hij het wel aan zag komen. Afgesproken wordt niks naar buiten te brengen omdat Van der Tuin dinsdag naar Rijswijk moet voor een cursusdag. Woensdag zal een algemene persverklaring de deur uit gaan.
Dinsdag 13 november 2012
Het nieuws van de breuk wordt publiekelijk bekend. Vrij plots, want bij een belrondje blijkt dat zelfs niet alle mensen die op de CDA-kieslijst stonden weten wat er besloten is. De verbazing bij alle partijen is groot. Ook colleges van buurgemeenten reageren geschrokken via Twitter. Van Werven vertelt verbaasd te zijn. Apoll noemt het een optelsom van minnetjes en Van der Tuin laat vanuit Rijswijk weten dat hij samen met de CU op zoek gaat naar een nieuwe partij. ’s Avonds opent de VVD de aanval op wethouder Smedes. In een persbericht stelt zij dat Smedes een persoonlijk brief van Van Werven aan het college gelekt heeft naar Van der Tuin en Apoll. Dat klopt, al ziet Smedes dat niet als lekken. Volgens hem hebben raadsleden gewoon vrije inzage in vergunningsprocedures.
Woensdag 14 november 2012
In de ochtend wordt een persverklaring gestuurd door Van der Tuin en Apoll. De verklaring vertelt niet meer dan dat er al bekend was. Van der Tuin wil daarna niet zeggen of hij de brief van Van Werven gezien heeft, wel dat hij duidelijk in de gaten bleef houden wat er gebeurde binnen de coalitie om eenheid te houden. Hij zegt bang geweest te zijn dat persoonlijke, partij- en coalitiebelangen door elkaar heen zouden zijn gaan lopen. Daarbij twijfelt hij hardop aan de integriteit van de VVD. Deze partij stelt ondertussen in een nieuw persbericht dat het een motie van wantrouwen in wil dienen tegen Smedes, vanwege de verspreiding van de brief.
’s Avonds is er in het gemeentehuis een overleg tussen de fractievoorzitters. Alleen Ytsen van der Velde is er vanwege zijn werk niet. Hij wordt vervangen door Harm Beute. Burgemeester Dijkstra kondigt aan dat de verschillende statements van de website verwijderd zullen worden. Volgens hem hoort de discussie plaats te vinden in de raadszaal en niet op de site. Of wethouder Smedes de brief van Van Werven had mogen doorspelen, wordt niet duidelijk. Raadsgriffier Hans Kastermans moet dit uitzoeken.
Donderdag 15 november 2012
Achter de schermen worden inmiddels al 24 uur gesprekken gevoerd met De Wagt. Zijn partij is de beoogde opvolger van de VVD. Het formeren gaat snel. Uiteindelijk zal later een eerste opzet naar de fracties gaan. In de middag vertrekt Van der Tuin naar Denemarken voor een begrafenis. De onderhandelingen liggen tijdelijk stil. ’s Avonds wordt wethouder Van der Sluis met klem aangeraden af te treden. Anders zal een motie van wantrouwen volgen.
Vrijdag 16 november 2012
In alle vroegte dient Van der Sluis haar ontslag in. Ze zegt niet lijdzaam af te willen wachten tot ze de volgende week naar huis gestuurd wordt. Ze wil de eer aan zichzelf houden. ’s Avonds spreekt de PvdA over het nieuwe collegeakkoord. Ruimte komt daarin voor de ondersteuning van de voedselbank en een oplossing voor Strandheem. Ook gaat de nieuwe coalitie kijken naar een plan voor startersleningen. Drie wensen van De Wagt. VZ2000 en GL vragen zich ondertussen af waarom niemand hen belt. Zo wil GL het nieuwe college gedogen. Zodat er geen nieuwe wethouder hoeft te komen. De VVD heeft inmiddels de plannen voor de motie tegen Smedes geannuleerd. Dit omdat de wethouder de brief inderdaad had mogen verspreiden onder de raadsleden. Wel blijft de partij erbij dat het niet netjes was.
Zaterdag 17 en zondag 18 november 2012
Er zijn nog kleine details die veranderd moeten worden in het akkoord. Via de mail houden De Wagt, Van der Tuin en Apoll met elkaar contact. Van der Tuin is inmiddels weer terug uit Denemarken. Zondagavond wordt een klap op de plannen gegeven.
Maandag 19 november 2012
Vandaag is de dag dat het nieuwe collegeplan naar buiten komt. Kor de Wagt zal als wethouder toetreden tot het college. Het is een lang gekoesterde maar toch ook stil gehouden wens van de voorman van de PvdA. Dinsdagavond zal tijdens het debat, dat gepland stond om te spreken over de val van de coalitie, de nieuwe wethouder worden geïnstalleerd.
Toekomst
De coalitiebreuk kwam voor velen als een verrassing. Het was een optelsom van irritaties tussen Van Werven, Van der Tuin en Apoll. De twee eerstgenoemden zijn zeer gebekt en mogen graag het laatste woord voeren tijdens een raadsvergadering. Dat de twee elkaar in de haren zouden vliegen sloot niemand uit, maar dat het zulke gevolgen zou hebben kwam voor vriend en vijand als een verrassing. Opvallend daarbij was dat een deel van de CDA-achterban van niets wist.
Of het breken in een coalitie getuigt van lef of pure domheid, is pas na jaren te zeggen. Het zal uiteindelijk aan de kiezer zijn om te bepalen wie het meeste schuld heeft. Daarbij zal voor het CDA meespelen dat de partij het landelijk gezien op dit moment niet al te best doet. Het zou dus na 90 jaar zomaar kunnen dat christendemocraten in 2014 uit het college verdwijnen en deze breuk voor Van der Tuin een Kamikaze-actie is geweest. Voor Apoll zal de breuk, mede door een stabiel kiezersbestand, waarschijnlijk weinig effect hebben. Hij zal langzaam doorgroeien naar de wethouderspositie in de gemeente. Mogelijk in 2014 al. Van Werven zal meeliften op het landelijke succes van zijn partij.
Dat GroenLinks en VZ2000 niet in de coalitie zouden komen stond vrijwel direct al vast. GroenLinks wordt al jaren niet serieus genomen en VZ2000 weet niet of het wel staat te springen om mee te doen. Daarnaast zou ook deze partij iets te aanwezig zijn. De PvdA bleef uiteindelijk over. Veel heeft de partij daarbij niet te winnen. De begroting voor 2013 is al vastgesteld en in 2014 is weinig te halen omdat in februari al de volgende verkiezingen zijn. Profileren wordt dus lastig. Laten zien dat je voor stabiliteit zorgt, is wel mogelijk.
