Plaats: Hervormde kerk Niekerk
Tijd: 16.30 uur
Er zijn tradities die al zo lang meegaan dat ze voor degenen die erbij betrokken zijn zo vanzelfsprekend zijn dat er al geen reclame meer voor gemaakt hoeft te worden. In Niekerk is dit de uitreiking van de eerste haring op de woensdag voor Pasen. De (On)genode gast – deze keer in de persoon van een Friezin – had echter nog nooit van deze traditie gehoord. Toen ik de aankondiging per mail van Dirk Jan Westerhof van de gemeente Grootegast binnenkreeg vond ik dit zo’n wonderlijk verhaal dat ik dan ook uitging van een één-april-grap. Na één minuut Googlen bleek ik er echter hopeloos naast te zitten. De haringuitreiking blijkt bittere ernst.
Op woensdagmiddag ga ik dan ook vol goede moed naar Niekerk. Dikke druppen regen vallen uit de lucht wanneer ik de wagen met de paarden aan zie komen bij de Hervormde Kerk. Ondanks dat mij verteld is dat er altijd een heleboel mensen op de traditionele uitreiking van de eerste haring afkomen is het maar wat rustig bij de kerk. Slechts een handjevol mensen heeft zich verzameld om toe te kijken hoe dominee Feenstra de eerste haring – zonder uitjes – naar binnen werkt. Ook burgemeester Kor Dijkstra is aanwezig bij de uitreiking. ‘Ik moet wel, ik ben secretaris van dit gebeuren, of ik nou wil of niet’, zegt de burgervader lachend.
De traditie, die inmiddels voor de 539e keer plaatsvond, is ontstaan doordat een zekere Menno Jeltema een legaat naliet aan het Pepergasthuis in Groningen. Die Jeltema liet het Pepergasthuis grond na bij Faan, met de kanttekening dat daarbij een eeuwigdurende verplichting aangegaan werd dat er jaarlijks onder de arme inwoners van Niekerk, Faan en Oldekerk een ton haring uitgereikt moest worden op de laatste woensdag voor Pasen. Armoede zoals toen kennen de dorpen niet meer, maar de traditie wordt nog altijd in stand gehouden. Weer of geen weer.
Door de jaren heen is er wel het één en ander veranderd. Zo konden de armen vroeger gratis haringen ophalen die zij vervolgens zelf nog schoon moeten maken voor consumptie. ‘Maar die techniek kent lang niet iedereen meer’, vertelt Folkert van der Kooi, die namens de Stichting Dorpsbelangen Niekerk, Oldekerk, Faan betrokken is bij de haringuitreiking. ‘Ik ben vijfentwintig jaar geleden in Niekerk komen wonen. In die tijd kwamen mijn kinderen op de woensdag voor Pasen wel eens thuis met haringen, waarvan wij dan vervolgens niet wisten wat we er mee aan moesten. Ik vrees dat deze haringen bij de kat zijn beland’, geeft Van der Kooi toe. ‘Daarom worden tegenwoordig gefileerde haringen aangeboden voor slechts 50 cent per stuk. Geen geld natuurlijk voor een lekkere haring’.
Na de uitreiking van de eerste haring wordt het ineens toch nog druk in het gebouwtje bij de kerk. Tientallen mensen hebben plastic tasjes meegenomen van huis en komen de haringen halen. Ondertussen wordt er door het bestuur van de Menno Jeltemastichting geproefd van de haringen. Ook burgemeester Dijkstra neemt een flinke hap uit zijn haring. Hoe ze dit jaar zijn? ‘Hartstikke lekker. Lekker vet, zoals het hoort! Maar ik hou het wel mooi bij één hoor, dat vind ik meer dan genoeg’, aldus de burgemeester. Wanneer ik vraag wat er nou zo leuk is aan deze traditie word ik al snel tegengesproken. ‘Leuk? We doen dit alleen maar omdat het moet’, grapt één van de bestuursleden. ‘We voldoen alleen maar aan de verplichting van het legaat’. Ondertussen worden er in rap tempo tientallen haringen verkocht. ‘Zo gaat dat ieder jaar’, vertelt Van der Kooi. ‘Jaarlijks gaan er ongeveer zeshonderd haringen doorheen’.
