Rondje deur Mien Westerkwartier: Saaksum
rondje deur mien westerkwartier
SAAKSUM - Saaksum, vroeger ook gespeld als Saaxum, is een dorp met 99 inwoners in de gemeente Zuidhorn. Tot de gemeentelijke herindeling van 1990 hoorde het tot de voormalige gemeente Oldehove. Saaksum is een in gave staat verkerend wierdedorp. Het is beschermd dorpsgezicht. De wierde ligt aan de rand van het dorp, aan de doorgaande weg van Aduard naar Roodehaan. Op de wierde staat de Hervormde kerk, die in 1849 werd herbouwd. Haar voorganger was een kerk die volgens een akte uit 1588 gewijd was aan de heilige Catharina van Alexandrië.
Saaksum-Oost, Saaksum-West
Het dorpje Saaksum heeft pakweg 90 inwoners en wordt één van de kleinste dorpen van de nieuwe gemeente Westerkwartier. Het markante kerkje staat al eeuwenlang te pronken bovenop de wierde en het gouden haantje blinkert fel in de zon. De naam Saaksum is afkomstig van het latijnse Saqum, dat klif betekent. De wierde, net even ten zuiden van het Reitdiep fungeerde als een soort klif in de woeste zee. Het is opmerkelijk dat de aanblik van het dorp zo nadrukkelijk afhangt van de rijrichting.
Kom je vanuit het oosten langs Ezinge of Roodehaan, dan overheerst het beeld van de kerk op de dorpswierde en een aantal heerden. De huidige kerk dateert uit 1849 met een kerktoren die stamt uit de zestiende eeuw. De toren is een overblijfsel van de eerdere kerk die er waarschijnlijk al rond 1350 stond en is afgebeeld op het zegel van het Humsterland uit 1361. De kerk was gewijd aan de heilige Katharina en een andere onbekende heilige. Beide altaarstenen van deze heiligen zijn bewaard gebleven.
Lang had de kerk alleen een harmonium, maar in 1933 kreeg de kerk alsnog een kerkorgel, dat tussen 1972 en 1983 onbespeelbaar was. De torenklok uit 1629 werd in 1943 weggevoerd naar Duitsland en in 1950 vervangen door een nieuw exemplaar.
Kom je vanuit het westen langs de wierde Englum dan tref je buiten het dorp ruime boerderijen aan, maar eenmaal in het dorp kom je uit tussen de knusse woningen, die dicht tegen elkaar aan gedrukt liggen, zoals een koppel koeien, rug aan rug, in de wind en regen.
De wierde Englum, waarvan de zuidelijke helft is weggegraven, is onderwerp geweest van veel wetenschappelijk onderzoek. Er zijn bijzondere vondsten gedaan, zoals acht schedels uit de derde eeuw voor Christus. Deze waren in een cirkel begraven en waren vergezeld van koeienbotten en potscherven. Volgens Annet Nieuwhof die promoveerde op dit onderwerp, gaat het om een heidens ritueel waarbij de botten, onder ander met behulp van honden, werden ontdaan van vlees en zo werden geconserveerd. Vervolgens werden de resten met rituele handeling begraven in de woningen op de wierde. Dergelijke vondsten zijn niet alleen in Englum gedaan, maar komen op diverse plekken langs de kust voor.
In 1828 heeft de Saaksummer onderwijzer Rosingh in de Schoolmeesterrapporten het volgende over de taal, die hij Groningerlandsch noemt.
Pyt. - Dag Klaas! hou gait ‘t? Klaas. - Nog zond; hou gait joe? P. - Nog al mooi zond; hou gait ’t hûs? K. - Ook nog goud; bi joe ook? P. - Ze bin bi ons ook nog vlug. – Heb ie joen hooi al ’t hûs Klaas! K. - Ja, op drei Luttje opperkes na. Heb ie ’t ook al ’t hûs? P. - Ik heb guster mien leste binnen deur kregen. Wi meugen hier wel van geluk spreken, Klaas! want na ’t schrieven van de krant, stait ’t er op veul plaatsen binauwd bi. Daar bin boeren, dy nyt allyn gyn hooi ien hûs kregen hebben, maar dy ook al heur gruinland onder water zit.
Klaas. En ze mouten tot an de kneiën tou ien ’t water staan te zichten, en ’t zaad dan zoo ût ’t water opvisken, en mit veir peerden veur de wagen na hûs bringen. P. - Ja, ’t is zeldzaam! ’t mag mi nyt dinken dat ’t ooit zoo west is. K. - Mi ook nyt, Pyt! wi willen hopen, dat ’t gauw wat vrandren mag. – Dag Put! groutnis ’t hús. P. - Dank Klaas! ook zoo.
Met dit verhaal van Saaksum komt een einde aan de serie ‘Rondje deur Mien Westerkwartier’. De schrievers Piet de Vries uut Tolbert, Henk Wierenga uut Kornhörn en Geert Zijlstra uut Pieterziel danken joe hartelek veur t lezen. Hemmen je zelf ok nog mooie verhoalen, stuur ze dan op noar info@mienwesterkwartier.nl.
Puut! Groeten thuus!
[embed]https://youtu.be/cztWZIXztqA[/embed]
Saaksum-Oost, Saaksum-West
Het dorpje Saaksum heeft pakweg 90 inwoners en wordt één van de kleinste dorpen van de nieuwe gemeente Westerkwartier. Het markante kerkje staat al eeuwenlang te pronken bovenop de wierde en het gouden haantje blinkert fel in de zon. De naam Saaksum is afkomstig van het latijnse Saqum, dat klif betekent. De wierde, net even ten zuiden van het Reitdiep fungeerde als een soort klif in de woeste zee. Het is opmerkelijk dat de aanblik van het dorp zo nadrukkelijk afhangt van de rijrichting.
Kom je vanuit het oosten langs Ezinge of Roodehaan, dan overheerst het beeld van de kerk op de dorpswierde en een aantal heerden. De huidige kerk dateert uit 1849 met een kerktoren die stamt uit de zestiende eeuw. De toren is een overblijfsel van de eerdere kerk die er waarschijnlijk al rond 1350 stond en is afgebeeld op het zegel van het Humsterland uit 1361. De kerk was gewijd aan de heilige Katharina en een andere onbekende heilige. Beide altaarstenen van deze heiligen zijn bewaard gebleven.
Lang had de kerk alleen een harmonium, maar in 1933 kreeg de kerk alsnog een kerkorgel, dat tussen 1972 en 1983 onbespeelbaar was. De torenklok uit 1629 werd in 1943 weggevoerd naar Duitsland en in 1950 vervangen door een nieuw exemplaar.
Kom je vanuit het westen langs de wierde Englum dan tref je buiten het dorp ruime boerderijen aan, maar eenmaal in het dorp kom je uit tussen de knusse woningen, die dicht tegen elkaar aan gedrukt liggen, zoals een koppel koeien, rug aan rug, in de wind en regen.
De wierde Englum, waarvan de zuidelijke helft is weggegraven, is onderwerp geweest van veel wetenschappelijk onderzoek. Er zijn bijzondere vondsten gedaan, zoals acht schedels uit de derde eeuw voor Christus. Deze waren in een cirkel begraven en waren vergezeld van koeienbotten en potscherven. Volgens Annet Nieuwhof die promoveerde op dit onderwerp, gaat het om een heidens ritueel waarbij de botten, onder ander met behulp van honden, werden ontdaan van vlees en zo werden geconserveerd. Vervolgens werden de resten met rituele handeling begraven in de woningen op de wierde. Dergelijke vondsten zijn niet alleen in Englum gedaan, maar komen op diverse plekken langs de kust voor.
In 1828 heeft de Saaksummer onderwijzer Rosingh in de Schoolmeesterrapporten het volgende over de taal, die hij Groningerlandsch noemt.
Pyt. - Dag Klaas! hou gait ‘t? Klaas. - Nog zond; hou gait joe? P. - Nog al mooi zond; hou gait ’t hûs? K. - Ook nog goud; bi joe ook? P. - Ze bin bi ons ook nog vlug. – Heb ie joen hooi al ’t hûs Klaas! K. - Ja, op drei Luttje opperkes na. Heb ie ’t ook al ’t hûs? P. - Ik heb guster mien leste binnen deur kregen. Wi meugen hier wel van geluk spreken, Klaas! want na ’t schrieven van de krant, stait ’t er op veul plaatsen binauwd bi. Daar bin boeren, dy nyt allyn gyn hooi ien hûs kregen hebben, maar dy ook al heur gruinland onder water zit.
Klaas. En ze mouten tot an de kneiën tou ien ’t water staan te zichten, en ’t zaad dan zoo ût ’t water opvisken, en mit veir peerden veur de wagen na hûs bringen. P. - Ja, ’t is zeldzaam! ’t mag mi nyt dinken dat ’t ooit zoo west is. K. - Mi ook nyt, Pyt! wi willen hopen, dat ’t gauw wat vrandren mag. – Dag Put! groutnis ’t hús. P. - Dank Klaas! ook zoo.
Met dit verhaal van Saaksum komt een einde aan de serie ‘Rondje deur Mien Westerkwartier’. De schrievers Piet de Vries uut Tolbert, Henk Wierenga uut Kornhörn en Geert Zijlstra uut Pieterziel danken joe hartelek veur t lezen. Hemmen je zelf ok nog mooie verhoalen, stuur ze dan op noar info@mienwesterkwartier.nl.
Puut! Groeten thuus!
[embed]https://youtu.be/cztWZIXztqA[/embed]