Groninger Ziekte
De noam van onze provincie wordt aan van alles en nog wat geven. We hemmen Grunneger worst, Grunneger koek, Grunneger mosterdsoep, Grunneger poffert mor ok de ‘Groninger Ziekte’. Soamen met cholera en de Spaanse griep was dit één van e ergste epidemieën die t noorden van Nederland ooit trovven het. De minsen die de ‘Groninger Ziekte’ kregen hadden voak last van koppien, koortsaanvallen, pien ien e ledemoaten, een sliemerege tong en buikloop. Veural kiender werden er et slachtoffer van.
Ien e winter van 1825 wadden der verscheiden diekdeurbroaken, veroorzoakt deur meerdere dikke störms. Zo kwammen ien feberwoarie van dat joar hiel wat landerijen onder wotter te stoan en toen ien 1826 de dieken van t Reitdiep deurbrakken, ston de Stad ok onder wotter. Deur al dat wotter en n warm veurjoar, begonnen planten en gewassen te rötten en boden zo een ideoale omstandegheid veur de verspreiding van malariamuggen, muggensoorten die n parasiet droagen die gedijt ien ondiepe plassen en brak wotter. Die muggen zollen de ziekte verspreiden docht men.
Medici wadden roadeloos, want de ‘Groninger Ziekte’ leek niet op eerdere epidemieën. Die kondigden zich meest aan en gingen langzoam rond. Voak was dan al van teveuren bekend dat er n epidemie ien aantocht was. Dat was hier niet et geval. ‘Groninger Ziekte of ok wel ‘De Anderendaags Koorts’ (omdat men om e dag hoge koorts kreeg), kwam plotseling op en greep hard om hum hin. Hoe kon dat? De artsen stonden veur n roadsel en dochten dat de ziekte van mins op mins overbrocht werd. Volgens andern was de vreseleke toestand met veule doden tot gevolg ok te wijten aan et tekort aan artsen. Ien e Stad wadden der ien die tied 10 à 12 artsen op duzende patiënten.
Ien 2020 kwam Ulco Kooystra met nog n verkloaring:“Ik denk dat het een mengeling was van tyfus, vlektyfus en andere darmziekten, veroorzaakt door een verontreiniging van het oppervlaktewater. Kort daarvoor was Groningen immers overgestapt op het ’tonnenstelsel’ om ‘poep en fecaliën’ aan huis op te halen. De enorme hoeveelheden ontlasting moesten dan uitlekken op de ‘drekstoep’. Als alles wat droger was geworden, werd het vervolgens afgevoerd naar de Veenkoloniën als mest. Die drekstoep was aan het begin van het Winschoterdiep aan de zuidoostkant van de stad, waar de Drentse Aa de stad binnenstroomde. Maar het zat in een open bak, die overstroomde als het regende. En die lekkage verontreinigde het schone water dat de grachten instroomde. Mensen dronken het grachtwater en poepten het weer uit, inclusief bacteriën. Dat was het mechanisme. Niet voor niets werden vooral de arme wijken getroffen door de ziekte. De mensen die daar woonden hadden geen geld om bier of wijn te drinken.”
Toch verkloart Kooystra’s uutleg nog niet woarom ok op andere plakken ien e Noordeleke Nederlanden veul minsen aan e ‘Anderendaagsekoorts’ dood gingen, zoas ien Hoorn (ongeveer 6 procent van e totoale bevolking), Sneek(zo’n 8 tot 10 procent), Delfziel en tal van andere kustploatsen. De ‘Groninger Ziekte’ sloeg dus veural toe ien wotterrieke en dichtbevolkte gebieden.
De toestand was zo slim dat de Road van e Martinikerk besloot om te stoppen met et luden van e klokken bij begraffenissen, omdat dit n demoraliserende uutwaarking op e stadsbevolking hemmen zol. Ok ging de universiteit ien Stad moandenlang, tot december 1826, dicht om te veurkommen dat de ziekte zich onder studenten verspreiden zol. Alleen al ien e Stad binnen 2800 minsen omkommen, zo’n 10 procent van e bevolking.
Tiedens de ‘Groninger Ziekte’ was er ok interesse en hulp vanuut et butenland. Zo kwammen er artsen uut Hamburg ien Stad om de ziekte te bestuderen en kregen ze uut Parijs chloorpreperoaten toestuurd, woarvan docht werd dat die de ziekte bestrieden kon.
(Bron: Historiek)
Alie de Vries
Mientje : ‘Beter veurzörg as noazörg!’
