Noar de kroeg
Op e webstee van e CazemierBoerderij ien Tolbert kwam ik t volgende verhoal tegen;“Ach vaderlief, toe drink niet meer” schreven deur Greet Atsma. Veur mij n mooie aanleiding om dat hier ien mien eigen stijl en mien eigen toal weer te geven.
Overal ien t Westerkwartier wemelde et vroeger, en met noame ien e negentiende eeuw, van kroegen en herbergen. t Was er voak gezelleg en met n bult lewaai. Men trof mekoar aan e tap of men zat wat te koarten. De kroeg was n trefpunt, met noame veur mannen. Nette vrouwen kwamen er niet, of t most al weden om heur aangeschoten kirrel noar huus te sleuren.
Tot 1850 was t gezonder om bier of drank te drinken dan wotter uut e pomp. Wotter was de veroorzoaker van cholera-epidemieën. Vanof 1860 begon de iendustrie massoal jenever te stoken uut eerabbels. Zo werd de starke drank betoalboar veur de arbeidersklasse. Meestal kon je drank kopen ien drank -lekoalen woar ok de lonen uutbetoald werden. Ien cafés wer onbeperkt tapt.
Ien Nederland wer ontiegelek veul zopen. t Was n socioal probleem: Van et bietje loon dat bedoeld was veur de huusholding belandde n groot deel ien e geldloa van e kroegboas. Dronken kirrels op stroat was normoal. Ien 1880 was de consumptie van starke drank zo’n 10 liter per hoofd van e bevolking. Deur de regering en particulieren werd er iengrepen. De “Vereneging tot Afschaffing van de Sterke Drank”, opricht ien 1842, was laank actief. “Ach vader, niet meer”(ach wer 8) De eerste drankwet kwam ien 1881. Doar werd et aantal kroegen ien regeld. Der most n vergunning weden en verkoop aan kiender werd verboden.
Ien 1904 werd de wet aanpast. Der kwam verlof A en B. Zwakalcoholische dranken en starke drank. De bestrieding van drank wer n volksbewegen. Geheelontholden, de blauwe knoop, et ston hoog ien t voandel. De moroal van die tied kwam ien n mooie slogan: “Denkende arbeiders drinken niet en drinkende arbeiders denken niet”. En zo doalde et alcoholgebruuk, van 8 liter pure alcohol p.p. ien 1909, tot 2,3 liter p.p. ien 1937.
Ien Tolbert wadden ok hiel wat adressen (foto: Beeldbank Groningen, café Akker – Tolbert) woardat je n borrel kopen konden. Ien n filmke dat je zien kinnen ien e filmzoal van e CazemierBoerderij wordt aantoond dat et er n stuk of acht wadden. En ien t bewonersonderzoek kin je zien dat er nogal wat verschillende benoamings wadden veur t beroep: Kastelein, Kasteleinsche, Herbergier, Tapper, Tappersche. En noast de bekende kroegen wadden der natuurlek ok nogal wat “Stille Knippen”, woardat illegoal tapt wer. Der wadden twee bekende kroegen op t Kret, mor veural ien t veen werd er op verscheiden plakken illegoal stookt en schonken. En ok ien t dörp zulf was dat et geval.
De leste aanpassings van e drankwet wadden ien 1931 en 1964. Woarom most de overheid eigenlieks iengriepen ien t drankgebruuk? Nou, dat was om t gezin te bescharmen, en dat niet allinneg, ok de moatschappij had er onder te lieden en doarmet de algehele volksgezondheid.
n Aander belangriek keerpunt was de uutbetoaling van t loon. Toen dat meer en meer per bank ging of per giro ienploats van ien n loonpuutje was de gang noar t café aan t inne van e week dreks n stuk minder. Toch is t gebruuk van alcohol ien e noa-oorlogse tied weer toenommen. Dat het te moaken met de welvoart. Minsen hemmen meer centen om handen. We zitten nou al weer op 8 liter pure alcohol per hoofd van e bevolking. Ien Europa zit Nederland ien e middenmoot. Ien Luxemburg zupen ze t meest, ien Zweden t minst. ( Doar is t te duur) Ien n barg landen nimt et alcoholgebruuk weer toe, ien Nederland doalt et. Wij binnen moatege drinkers. Drank het n barg leed brocht ien vroegere tieden, mor ok n beste barg gezellegheid.
Piet de Vries
