50 jaar geleden reisde CMV Excelsior door Canada en Amerika

Nieuws

‘Iedereen die nog leeft, heeft het er nog over’



GRIJPSKERK - Het was misschien wel de reis van hun leven: de reis die de muzikanten van het Grijpskerker CMV Excelsior maakten in 1972. Onvergetelijk, dat was het sowieso. Leden van de vereniging reisden drie weken lang door Canada en Amerika. Ze verbleven bij gastgezinnen, zagen veel van het land en traden meerdere keren op. De voorbereiding van de reis kostte een jaar. En dit alles speelde dus vijftig jaar geleden waarin er nog geen internet of mobiele telefoons waren.


De Streekkrant gaat de komende weken terug naar die periode en diept herinneringen en anekdotes op, daarbij geholpen door Bindert Helder en Anneke Vink-Hoogstra. Beiden oud-leden van Excelsior en beiden maakten ze de reis mee. Ze zijn ook samen betrokken bij de Stichting Het Verleden doen Herleven. Bindert beschikt over een enorm archief met historisch materiaal van Grijpskerk en omgeving. Deze reis naar Amerika is er eentje waar ook nu nog hun ogen van stralen. Ook oud-dirigent Siete de Jong weet er nog veel van en Marieke Kloosterman, zij speelde een grote rol als onder andere tolk, blikken graag nog eens terug.


We trappen af met de aanloop richting de reis en daarvoor moeten we naar 1971 als een koor uit Sturgis in Amerika bij de Grijpskerkers op bezoek komt. Dit koor maakte een tour door Europa en voor haar optredens in het noorden van ons land, werden zij op verschillende plekken bij gastgezinnen ondergebracht. Zo ook in Grijpskerk. ‘Dat was al een happening’, blikt Bindert terug. ‘Er werd van alles voor deze zangers georganiseerd. We moesten allemaal in de Burcht komen en daar was een bijeenkomst waar we instructies kregen hoe we met onze gasten om moesten gaan. Ik zie Coba nog thuiskomen: oh, oh, wat er nu weer geregeld is! Wij krijgen de dirigent en zijn vrouw bij ons in huis.’ Communiceren met de gasten gebeurde met handen en voeten. ‘Het woordenboek lag op tafel. En zo is het allemaal begonnen.’


Voor Marieke was een bijzondere rol weggelegd tijdens dit bezoek, want deze tiener tolkte voor de Grijpskerker burgemeester Mulder. Haar Engels was heel goed, omdat ze rondleidingen door de molen in Grijpskerk verzorgde en daar veel Amerikaanse en Engelse toeristen trof. ‘Daardoor sprak ik veel Engels. Ik had wat met deze taal, ben het later ook gaan studeren’, vertelt ze. ‘Bovendien was ik heel begaan met de molen. Hij was eigenlijk eigendom van de gemeente. Maar de molen was ooit in het bezit van mijn tweede vader, die had hem aan de gemeente overgedaan omdat de kosten van het onderhoud niet te dragen waren. Burgemeester Mulder wist dat ik de rondleidingen deed en vond dat wel prima. Het was een soort promotie van het dorp. Wij hadden een buitengewone goede band.’


De contacten met deze Amerikanen en de contacten van burgemeester Mulder met Zeeuwen – Balkenende’s, familie van inderdaad – die eigenlijk naar Amerika zouden gaan, maar dat niet rond kregen, leiden tot de reis van Excelsior. De reis viel onder de vlag van de organisatie People to People. Deze organisatie werd in 1956 opgericht door Dwight D. Eissenhower en was gericht op de uitwisseling van cultuur. ‘En toen kwam die uitnodiging om naar Amerika te komen’, weet Siete nog. ‘Nagenoeg iedereen was enthousiast, er waren uiteindelijk maar drie leden die niet meegingen.’ Bindert weet nog goed dat hij de grote van de opgave voor hen goed besefte: ‘dan staat opeens het bestuur van Excelsior voor je dat je mee kunt naar Amerika, dat is niet niks. We waren de eerste Nederlands die met People to People naar Amerika reisden.’ Bindert was al jaren lid, Anneke nog niet maar werd speciaal voor deze reis vlaggendrager.


Hij vormde samen met Jan Dijkstra, Dirk Postma en Siete een hechte vriendenclub die de kar richting Amerika graag trokken. Siete en Bindert kennen elkaar al sinds de zondagschool. ‘We zaten ook samen in militaire dienst’, weet Siete nog. ‘Hij zorgde ervoor dat ik dirigent kon worden in Grijpskerk. Toen Excelsior een nieuwe dirigent zocht, was het Bindert die zei: denken jullie om mijn kameraad?’ Siete was toen politieman in Haren en studeerde daarnaast voor dirigent. Grijpskerk was de eerste vereniging waar hij aan de slag kon. Volgens Bindert was ‘onder de bezielende leiding’ van Siete dat de reis tot stand kon komen. ‘Hij schreef zich wild’, lacht Bindert. ‘We hadden een jaar aan voorbereiding nodig.’


Marieke hielp overzees, want zij zat inmiddels in Amerika. Ze had zulke goede contacten opgedaan met het bezoek van de Amerikanen aan Grijpskerk, dat ze werd uitgenodigd een jaar mee te komen. ‘Ik heb in Grijpskerk ontzettend veel met burgemeester Mulder in de auto gezeten met de Amerikaanse burgemeester en zijn vrouw. Ik kreeg er een goede band mee en de vrouw zei tegen mijn moeder: we willen dat Marieke naar de Verenigde Staten komt. Mijn moeder vond dat goed en dus vertrok ik na het schooljaar naar Sturgis. Daar deed ik het ‘senior year’ aan de high school en ik hielp als intermediair voor Excelsior om dingen te bespreken of over te brengen in de voorbereiding op hun reis.’ De Grijpskerkers hadden geluk met Marieke. ‘Een bijzonder ondernemende dame’, aldus Bindert. ‘We zijn echt gezegend met zoveel hulp destijds.’


Uiteindelijk waren er twee leden nodig van een ander muziekkorps en was het een gezelschap van 61 mannen en vrouwen die zich klaarmaakten voor vertrek. Tot in de puntjes werd alles voorbereid. Aan Siete de taak met het korps muziekstukken in te studeren. Meerdere programma’s zoals een klein en groot concertprogramma werden trouw door de leden geoefend. Daarin stukken als ‘Lobe den Herren’, ‘Vaderlandse Rhapsodie’ en ‘Twee kleine vinken’. Ook ‘the Cavalier’ en ‘Müllertahl’ waren de stukken die de leden ongetwijfeld nu nog kunnen neuriën. ‘Ik heb direct van tevoren gezegd: denk erom, wij zijn amateurs. Maar we hebben wel hoe dan ook een goed programma ingestudeerd. Wij konden ons wel laten horen.’, aldus Siete. ‘Ze stonden er van te kijken in Amerika hoe in een dorp zo’n korps kan bestaan. Ze kenden de ‘community-band’ daar niet’; eigenlijk alleen het schoolorkest was daar.’


De voorbereidingen beperkten zich niet tot de in te studeren muziekstukken. ‘Alles was zo perfect geregeld’, blikt Anneke terug. ‘We kregen zelfs lijstjes met wat er in de koffer mee moest. En er was op papier gezet hoe we ons moesten gedragen’, lacht ze. ‘Oh ja’, vult Bindert haar aan en duikt in een stapel papier. ‘Hier staat het: Gedraag je, dat vertrouwen hebben we. Ook al krijg je gedroogde eikeltjes met een saus van groene zeep voorgeschoteld, dan nog zeg je netjes dankjewel.’ Ook Siete weet nog goed hoe er in dit jaar een speciaal verenigingsblaadje werd uitgebracht met informatie voor de leden. ‘De muzikale hoogvliegers’, lacht hij. In een bewaard exemplaar wijst Bindert op een ‘tip van een bezorgde burgervader’. ‘De door vele geroemde en wel zo praktische papieren wegwerpslipjes schijnen bij warm weer broei heet te zijn. Het is daarom nuttig U ook van enige van de ouderwetse klassieke modellen te voorzien.’ De reizigers kregen ook het advies zich een kortgeknipt kapsel aan te meten en om jetlag-problemen te voorkomen moesten zij al eerder de klok drie uren te verschuiven.


Een wonder noemt Bindert de reis nu vijftig jaar later, maar dat wonder geschiedde dus wel. Niet alles ging van een leien dakje: ‘vanwege de economische crisis viel er een subsidie van 20.000 euro weg.’ Maar ook dat wisten de Grijpskerkers recht te breien. ‘We hielden allerlei acties om dit geld alsnog op te halen. Dan hadden we weer een bazar of gingen we met muziek door het dorp’, weet Anneke nog. ‘Ook spaarden we allemaal elke maand een bedrag. In totaal moesten we per persoon 850 euro bij elkaar sparen.’


Bindert had het maar wat druk zelf. Zo leerde hij de fijne kneepjes van het filmen nog voor vertrek, zodat hij alles van de reis kon vastleggen. Een waardevol document waar nu nog met plezier naar gekeken wordt. En dan komt toch dat moment van vertrek dichterbij. Het is een smoorhete zaterdag 15 juli als het korps voor de laatste keer optreedt in eigen dorp. De eerste filmbeelden worden geschoten. We zien een burgemeester die nog snel zijn gras maait en een dominee die op zijn knieën de kantjes aan het knippen is van zijn eigen gazon. Anneke weet nog goed hoe de was overuren maakte: ‘We moesten optreden in die overhemden, maar die moesten ook schoon weer mee op reis.’ Redelijk gespannen begint het korps dan die zaterdag aan de laatste mars door eigen dorp. Drie dagen later verzamelen ze zich voor vertrek vanaf de luchthaven in Eelde.


Bijna niemand had ooit eerder gevlogen. Onder toeziend oog van het halve dorp dat meegereisd was naar Eelde, stapten ze toch zonder problemen in. Toch weet Bindert nog dat iedereen vreselijk in spanning zat. Bovendien was er nog wat stress over het gewicht: ‘al die instrumenten moesten mee’, weet Anneke nog. Eenmaal in de lucht werd er ook wel genoten. Bepaalde opmerkingen kunnen Bindert en Anneke nu nog feilloos herhalen: ‘in de lucht was het ineens net of de motoren even uitvielen’, vertelt Bindert. ‘Opeens hoorden we béng-béng. Het was Gerrit de Vries die toen zei: nou rollen we over een steen’. Anneke weet nog exact wat haar moeder in haar dagboek schreef: ‘het is hier niet druk, we zijn nog niemand tegengekomen.’


Het dagboek van Bindert verhaalt over de hitte. ‘Zweet liep iedereen van ’t gezicht.’ De vlucht maakte indruk op hem. ‘Geprobeerd te filmen en foto’s te maken. Machtig gezicht, vooral de wolken beneden.’ Bindert schrijft over een ‘zeer gezellige ontspannen sfeer.’ Hij noteert het avondeten – ‘aardappelblokjes, homp vlees met heerlijke saus, worteltjes en erwtjes – geserveerd met champagne en hoe er daarna onbeperkt koffie, borrels en frisdrank geserveerd werd. ‘Vrouw Hoogstra moest naar de wc en vroeg: kan ik wel op sokken heen? Dat gebeurde!’


Het gezelschap vloog via Heathrow – ‘we hadden nog nooit zoiets groots gezien – door naar Canada. Brampton was daar de eerste stop. Volgende week vervolgt de reis van Canada naar Amerika en weer terug. In een twee weken tijd deed Excelsior vijf plekken aan. Meer weten over deze bijzondere herinneringen? Lees volgende week weer mee.

UIT DE KRANT

Lees ook