Alex Datema: Van boer tot bankdirecteur

‘Opnieuw betekenis geven aan de relatie tussen boer en burger’

BRILTIL - In Briltil, aan de waterkant, woont Alex Datema met zijn gezin in een huis dat uitkijkt op het landschap dat zo typerend is voor het Westerkwartier. Hoewel Datema al ruim 30 jaar tussen de koeien te vinden is, verruilde hij gedurende de jaren zijn overall steeds vaker voor een spijkerbroek. Sterker nog, na verschillende bestuursfuncties te hebben bekleed, is hij sinds 1 mei de nieuwe directeur Food en Agri Nederland bij de Rabobank.

Na zijn schooltijd rolde hij vrijwel direct het boerenbedrijf van zijn ouders in. ‘Boer zijn is nog altijd een van de mooiste beroepen ter wereld’, zegt Datema glimlachend. ‘Ik vond het altijd al belangrijk om me te blijven verdiepen in de ontwikkelingen op landbouwgebied. Als boer is dat ook je verantwoordelijkheid; je bent immers nauw verbonden met de natuur en daar moet je goed voor zorgen. Ik kreeg al gauw een bestuursfunctie binnen de vereniging voor Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt. Eerst betrof deze bestuursfunctie een functie binnen de lokale afdelingen, later werd dit landelijk.’ Datema bekleedde door de jaren heen diverse bestuursfuncties, zoals binnen het Waterschap Noorderzijlvest en bij LTO Noord. Ook is hij nog altijd lid van de Wetenschappelijke Raad voor Integrale Duurzame Landbouw en Voeding naast zijn baan als melkveehouder. ‘Toen de kinderen klein waren betrof het vooral functies wat dichter bij huis. Zodra ze wat ouder werden, trok ik ook vaak verder het land in.’ In 2009 werd Datema vicevoorzitter van BoerenNatuur, toen een regionale organisatie maar sinds 2016 een landelijke vereniging bestaande uit 40 collectieven die in heel Nederland het agrarisch natuurbeheer organiseren en uitvoeren. Belangrijkste taken van BoerenNatuur zijn het ondersteunen van deze collectieven. Vanaf 2016 nam Datema het voorzitterschap volledig voor zijn rekening. ‘Als voorzitter betekent dit dat je ook nauw betrokken bent bij het politieke beleid en de beslissingen die hieruit voortvloeien. Het betekent ook adviseren, netwerken en verbinden. Ik probeer altijd te kijken naar wat mensen als gemeenschappelijk doel koesteren. Wellicht delen ze niet altijd dezelfde opvattingen, maar hebben ze wel een gemeenschappelijk doel. Juist die gemeenschappelijke deler is leidend.’

Telefoon

Op den duur ontving Datema een telefoontje van de Rabobank. ‘De voormalige directeur Food & Agri bleek er per 1 januari mee te stoppen. Onder de radar werd er alvast naar mensen gezocht. Ze hadden verschillende werknemers gevraagd om potentiële kandidaten voor te dragen. En mijn naam werd diverse keren genoemd.’ De Rabobank vroeg Datema tijdens het telefoontje of hij nog wat kandidaten wist en of hij niet zelf op de lijst met kandidaten gezet wilde worden. ‘Dat wilde ik wel, maar ik verwachtte er verder niet al te veel van. Toen er op den duur nog maar een paar kandidaten overbleven en ik werd uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek dacht ik, goh, misschien staat deze functie toch minder ver bij me vandaan dan ik dacht.’’ Datema ging het gesprek open tegemoet, zonder verwachtingen. Tijdens het gesprek bleken beide partijen zich te kunnen vinden in de visie voor de toekomst van de landbouw. ‘De Rabobank vond het belangrijk om iemand binnen deze functie te hebben die nog altijd dicht bij de praktijk staat. Hoewel mijn compagnon op dit moment 90% van het werk doet, vind ik het belangrijk om die verbinding met de praktijk te behouden. Elk weekend breng ik op de boerderij door.’

Visie

Dat het anders moet in de landbouw en dat dit een zoektocht is, is volgens Datema een feit. ‘Waar het een halve eeuw geleden nog om schaalvergroting ging, moeten we ons nu bezig gaan houden met vraagstukken zoals hoe we onze landbouw ecologisch verantwoord en milieutechnisch kunnen uitvoeren.’ Belangrijk hierbij is de input vanuit de maatschappij. De samenleving verandert continu en hiermee verandert de plek van een landbouwbedrijf binnen de maatschappij ook. Tegenwoordig is er bijvoorbeeld een tekort aan woningen. ‘De druk op de beschikbare ruimte in Nederland neemt toe. Zo is er een woningtekort en staat de biodiversiteit onder druk, tegelijkertijd blijft de voedselproductie een belangrijke rol spelen binnen Nederland. Echter moeten we met zijn allen kijken hoe we die druk kunnen verlichten. Dat het anders moet is duidelijk. Er is een andere, nieuwe beweging nodig en die moeten we samen onderzoeken. Ik denk dat het kan, dat de landbouw een goede plek in de maatschappij kan blijven behouden. Ook jongeren die boer willen worden, het kan absoluut. Daar geloof ik in. Maar dit houdt wellicht wel in dat we anders moeten boeren dan onze ouders.’

We kunnen mopperen over wat er allemaal nog niet voor elkaar is of over wat er niet goed loopt. Echter is het ook belangrijk om achterom te blijven kijken, aldus Datema. ‘Af en toe is het belangrijk om achterom te kijken om je te realiseren waar je vandaan komt.’ Ook betekent dit dat we opnieuw op zoek moeten naar de betekenis van de relatie tussen boer en burger. ‘Allemaal shoppen bij de boer is niet realistisch, maar het herstellen van die relatie tussen boer en burger kan wel. Dat begint al met het overdragen van kennis, het in gesprek gaan met elkaar. Dat bepaalde dingen in de maatschappij niet werken, betekent dat het systeem om aanpassingen vraagt. Dat vraagt tevens om aanpassingen van ons allemaal en het opnieuw verkennen hoe we ons tot elkaar willen verhouden.’