“Als we geen maatregelen treffen, zal dit in de toekomst steeds vaker voorkomen”

Afbeelding
voorpagina groningen

WESTERKWARTIER – In de nacht van zaterdag 24 op zondag 25 juli viel er in grote delen van de provincies Groningen, Friesland en Drenthe ontzettend veel regen. Dit leidde met name in de gemeente Westerkwartier en het noordoosten van Friesland tot wateroverlast. Zo stonden straten blank en liepen kelders vol met water, Zoveel wateroverlast als waar de provincie Limburg onlangs mee geconfronteerd werd, was hier gelukkig niet aan de orde, maar de vele neerslag van ruim een week geleden was wel een duidelijk signaal. Ook omdat dit niet de eerste keer was dit jaar.

Op onder andere 26 juni en in het weekend van 10 juli hebben inwoners van het Westerkwartier ook al te maken gehad met wateroverlast. Met het weekend van 24 juli erbij is er drie keer in korte tijd veel neerslag gevallen, wat volgens zowel Waterschap Noorderzijlvest als de gemeente Westerkwartier de reden is voor de overlast. “Als je kijkt naar de KNMI-gegevens voor Marum, waar de wateroverlast het grootst was, zie je dat er wel eens eerder veel neerslag is gevallen”, laat woordvoerder Henry Frieswijk van het waterschap weten. “Eén van de verschillen is echter dat die grote hoeveelheid regen vaak pas later in het jaar viel en vaak in een minder korte tijd. Dit jaar viel er dus voor het eerst én in korte tijd veel water én veel eerder in het jaar”.

De vele hoeveelheid regen leidde ruim een week geleden tot problemen voor het watersysteem, dat het water moet afvoeren. Dat lukte nu niet volledig. “Het watersysteem is niet ingericht op grote hoeveelheden regen in één keer en daardoor kan tijdelijk overlast ontstaan. Op het land voor agrariërs en in dorpen en steden doordat straten blank komen te staan. Het rioolstelsel – dat in het beheer van de gemeente is – is ook niet berekend op zulke hoeveelheden neerslag in een hele korte tijd. Dat zien we overal in Nederland. Deze problematiek is dus niet uniek voor het Westerkwartier”.

Toch is het vreemd dat juist de gemeente Westerkwartier, vooral de regio Marum, Doezum, Opende, te maken heeft gehad met wateroverlast, terwijl andere delen van de provincie Groningen nauwelijks hinder ondervonden. “Elk gebied is weer anders”, laat Frieswijk. “Daar waar in het Westerkwartier sprake was van overlast, is het watersysteem over het algemeen vrij afstromend. Dat betekent dat water van hoger naar de lager gelegen delen in dit gebied zelf getrapt wegstroomt via stuwen. Dat is anders dan in een polder. In het Westerkwartier liggen ook polders. Daar moeten we het water wel wegpompen met een gemaal. In beide gevallen kost het afvoeren van te veel water tijd. Nu duurde het ongeveer twee dagen voordat het water in de belangrijkste watergangen (dat noemen we de boezem) weer op een normaal peil was. In de polders was het peil toen ook aan het zakken maar kon je nog wel water op het land zien”.

Niet de eerste keer
Hoewel de wateroverlast al eerder deze zomer werd geconstateerd, volgden ruim een week geleden dus opnieuw problemen. Volgens Waterschap Noorderzijlvest was dit echter in andere mate. “Op 26 juni had vooral het bebouwde gebied wateroverlast. Dat stedelijke waterbeheer is de verantwoordelijkheid van de gemeente. Ook in de watergangen die het waterschap beheert, stond het water hoog. Om dat voldoende af te voeren, zijn toen de stuwen verlaagd”. Naar aanleiding van de wateroverlast op 26 juni, heeft ook de gemeente Westerkwartier actie ondernomen. Dat heeft Hilde Akkerman (communicatieadviseur) laten weten. “We hebben het stelsel nagelopen om te kijken of alles goed op orde was qua onderhoud. Hierbij ging het vooral om de riolering met de kolken en het afvoerende oppervlaktewater. De knelpunten die we hebben gevonden, zijn uiteraard opgelost of worden de komende weken verholpen”.

Volgens Akkerman is er echter niets mis met de riolering in het Westerkwartier. “Het beheer van onze riolering is op orde. De buien zijn de afgelopen weken ‘toevallig’ steeds over het Westerkwartier getrokken. In andere jaren zijn wij vaker buiten schot gebleven en was er bijvoorbeeld in Oost-Groningen meer wateroverlast. We willen benadrukken dat buien met meer dan 80 millimeter neerslag erg hevig zijn. Er kan altijd een bui vallen waardoor er water op staten kan komen te staan. Nu met de klimaatverandering en daardoor de steeds heftigere buien zal dit, als we geen maatregelen treffen, steeds vaker voor gaan komen. Dat is landelijk het geval, dus niet alleen voor het Westerkwartier. Met het zuigen van kolken (putten) liggen we op schema. Wel voeren we nu een extra zuigronde uit in Marum centrum en enkele straten in Zuidhorn. En we starten drie maanden eerder met de eerstvolgende reguliere jaarlijkse ledigingsronde, namelijk in augustus/september”.

Wateroverlast Westerkwartier wellicht geen incident  




Veel meldingen 
In het weekend van 24 juli hebben veel inwoners van de gemeente Westerkwartier hinder ondervonden van de neerslag. De gemeente heeft daarom ook veel meldingen van wateroverlast ontvangen. “Bij enkele acute situaties hebben we direct maatregelen getroffen”, zegt Akkerman. “Bij andere minder acute gevallen hebben we de inwoners gesproken en geadviseerd. De overlast is meestal tijdelijk, maar daarom zeker niet minder vervelend. Het waterschap is ook in actie geweest om ervoor te zorgen dat het water snel afgevoerd kan worden”. Dat gebeurde niet alleen in het weekend, maar ook in de dagen erna. Zo heeft Wetterskip Fryslân, naast Friesland actief in Doezum en Opende, een buis over de Kaleweg in Doezum gelegd om overtollig water weg te pompen. Door de regen waren de weilanden aan de Kaleweg ondergelopen. Het overtollige water werd middels de buis naar de Doezumertocht gepompt.

Klimaatveranderingen
De wateroverlast van ruim een week geleden was niet de eerste keer, maar wellicht ook niet de laatste keer. Toch doen waterschappen er al honderden jaren alles aan om veilig te kunnen leven met water. “De klimaatveranderingen komen nu echter sneller op ons af dan eerder is verwacht”, laat Frieswijk weten. “We moeten dus ‘klimaatklaar’ blijven. We voeren klimaatstresstesten uit met de gemeenten in ons werkgebied. Dat laat zien waar knelpunten zitten als bepaalde scenario’s zich voordoen. Zo brengt het waterschap het gesprek op gang met onze partners over de urgentie van deze problematiek”.

Door klimaatverandering moeten we er rekening mee houden dat zulke lokale clusterbuien vaker gaan voorkomen. Daarbij kan een zekere mate van overlast ontstaan. “Het waterschap leert de knelpunten in het gebied na zo’n situatie ook weer beter kennen. We zoeken samen met de gemeente naar oplossingen om de overlast zoveel mogelijk te beperken. Soms vergt dat forse investeringen in het watersysteem, soms kunnen ‘kleine’ knelpunten sneller en eenvoudiger aangepakt worden. Toch moeten we ermee leren leven dat een zeker mate van overlast in deze tijd met voelbare effecten door klimaatveranderingen vaker aan de orde is. Zulke situaties zijn vooraf heel moeilijk te voorspellen. We weten niet exact waar de buien vallen en hoeveel er dan valt. Het is dus niet goed mogelijk het waterpeil vooraf te verlagen. Daar zijn we ook voorzichtig mee want juist in drogere tijden moet genoeg water beschikbaar zijn voor de agrariërs en voor de recreatie. We brengen de knelpunten in kaart als zulke situaties zich voordoen. Wanneer dergelijke scenario’s zich voordoen, blijft heel onzeker. We doen ons uiterste best overlast door te veel water te beperken, maar we kunnen geen honderd procent garantie geven dat er nooit meer overlast zal ontstaan”.

Gemeente neemt voorzorgsmaatregelen 
Ook de gemeente Westerkwartier speelt in op de klimaatverandering. Dit doet het door nog meer gescheiden rioolstelsels aan te leggen, grotere buizen te kiezen en extra afvoeren te maken. “Met de zogenoemde stresstesten, die landelijk worden uitgevoerd, zijn we bezig om in beeld te brengen waar de grootste knelpunten te verwachten zijn. Vervolgens komen we op basis hiervan met een uitvoeringplan om deze zoveel mogelijk op te lossen. Daarbij maken we onderscheid in urgente en minder urgente situaties. We zijn al jaren bezig met het ombouwen van onze rioolstelsels van gemengd naar gescheiden. Rioolwerkzaamheden zijn echter omvangrijk, ingrijpend en ook kostbaar. We verwachten dat het enkele tientallen jaren kan duren voor alle stelsels omgebouwd zijn”.

Ondertussen werkt de gemeente ook hard aan de visie op klimaatadaptatie. Naar verwachting is die eind 2021 gereed. “We beschrijven daarin bijvoorbeeld wat we acceptabel vinden. We kunnen er wel vanuit gaan dat bij hevige neerslag niet al het water afgevoerd kan worden door buizen. Ook daar zitten grenzen aan. We moeten onze openbare ruimte zodanig inrichten dat er extra berging gerealiseerd kan worden waar overtollig regenwater tijdelijk geparkeerd kan worden. Tevens zou het goed zijn dat inwoners op eigen terrein ook meer water gaan bergen zodat het stelsel van de gemeente meer ontlast wordt. Het aanpakken van de gevolgen van klimaatveranderingen is en gezamenlijke taak van overheden, bedrijven en bewoners. Inwoners kunnen bijvoorbeeld een regenton kopen of ervoor zorgen dat het regenwater niet op de riolering uitkomt. Daarvoor zijn er subsidies, meer informatie daarover staat op de website van de gemeente. Ze kunnen ook meer groen op hun erf plaatsen”, aldus de communicatieadviseur.

UIT DE KRANT

Lees ook