De oorlog door de ogen van een tiener

‘Een heel eigentijds boek met grote educatieve waarde’

OLDEKERK – Binnenkort vindt op 4 mei overal in Nederland de jaarlijkse dodenherdenking plaats. Het is dan 76 jaar geleden dat er voor Nederland een einde kwam aan de oorlog en de bezetting door Nazi-Duitsland. Met de oorlog, welke in thans in Oekraïne gevoerd wordt, komt het begrip oorlog en de dreiging daarvan letterlijk weer een stuk dichterbij. Het belang van leven in vrijheid en het herdenken van de gruwelijke gebeurtenissen welke in oorlogen plaatsvinden, wordt daarmee opnieuw onderstreept. De laatste jaren worden jongeren steeds actiever betrokken bij de herdenkingen, zodat ze leren beseffen dat vrijheid geen vanzelfsprekendheid is en de herinnering aan de oorlog en de afschuwelijke gevolgen daarvan niet vergeten mogen worden. Bets Renkema, die 15 jaar oud was en in Oldekerk woonde toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, hield tijdens de oorlog dagboeken bij, waarin ze op indrukwekkende en gedetailleerde wijze beschreef hoe de oorlog zich plaatselijk, regionaal, landelijk en op wereldniveau ontwikkelde. Ook legde ze vast wat de oorlog en later de bevrijding voor haar persoonlijk heeft betekend.

In 1995 vond de toen 70-jarige Bets samen met haar man de tijd en ruimte om alles wat ze had geschreven en bewaard te rangschikken om er een boek van te laten maken. Het boek werd in eigen beheer en in een beperkte oplage door de familie uitgeven. Het is een in veel opzichten uniek boek geworden, rijk geïllustreerd met fotomateriaal, krantenberichten en andere documenten. Historicus Joost Eskes raakte later onder de indruk van de inhoud van het boek en zag daarin vooral een historische meerwaarde. Hij gaf de aanzet tot een vernieuwde en aangepaste uitgave van het boek met de titel ‘Onder de lindeboom’.

In het najaar van 2021 werd het hernieuwde boek uitgegeven. Nu niet ver van Nederland in Europa een oorlog woedt, is naast historische waarde, ook sprake van actualiteit. De Krant/ De Streekkrant ging over het boek in gesprek met twee zoons van de intussen overleden Bets en dat leverde bijzondere inzichten op. Zoon Garmt Renkema (74) wijst meteen op het volgende: “De drijfveer van mijn moeder om de gebeurtenissen tijdens de oorlog vast te leggen was gelegen in het feit, dat ze op haar jonge leeftijd al besefte dat het belangrijk was dat haar nageslacht kennis zou kunnen nemen wat een oorlog inhoudt en teweegbrengt. Ze had dus een vooruitziende blik, want nog steeds zijn alle inspanningen erop gericht om de herinnering aan de oorlog levend te houden. Mijn moeder dacht daarbij in eerste instantie vooral aan haar eigen kinderen en kleinkinderen. Later werd duidelijk dat het boek voor iedereen waarde heeft”. Zijn broer Ab Renkema (66), die jarenlang binnen het basisonderwijs werkzaam is geweest vult aan: “Het is bij nader inzien een heel eigentijds boek, dat grote educatieve waarde heeft en binnen het onderwijs gebruikt kan worden. Veel items van toen zijn in de oorlog in Oekraïne ook aan de orde. Ik noem bijvoorbeeld het verspreiden van wat nu fakenieuws heet, het platbombarderen van steden en het opvangen van evacuees. De geschiedenis blijkt zich dus te kunnen herhalen en ook daarom is het van groot belang dat de huidige generatie daarvan doordrongen raakt. Het boek ‘Onder de lindeboom’ kan daar in bijdragen”.

Garmt licht de titel van het boek als volgt toe: “Als er aanwijzingen waren dat er in de boerderij waar mijn moeder woonde een huiszoeking zou gaan plaatsvinden, dan begroef ze haar dagboeken in een sigarenkistje onder één van de lindebomen, welke bij de boerderij stonden. Als de kust veilig genoeg was, dan groef ze het sigarenkistje weer op”. Ab vertelt verder: “Mijn moeder was wat je noemt een documentalist. Naast haar oorlogservaringen en -inzichten schreef ze later ook reisverslagen en legde ze alles geordend in fotoalbums vast. Het aanbrengen van structuur kwam ook goed van pas in ons gezinsleven. Ons gezin telde 13 kinderen. De boerderij aan de Kuzemer, waar Bets is geboren, is nog steeds binnen de familie Renkema. Vanaf 1819 woont er nu de 7^e generatie Renkema”.

Tijdens het gesprek met de broers Renkema wordt bovenal duidelijk dat zij voor wat betreft het boek dezelfde drijfveer hebben als hun moeder. Ook zij vinden het belangrijk, dat alles wat hun moeder heeft vastgelegd en de persoonlijke inzichten die daarin verwerkt zijn, voor de huidige en volgende generaties bewaard blijft en dat daar kennis van genomen wordt. Het boek is meer dan lezenswaardig voor alle leeftijden. De broers hopen, net als hun moeder destijds deed, dat vooral de jeugd het zal gaan lezen en begrijpen. Ze spraken het niet uit, maar ze mogen ook zeker trots zijn op hun moeder en het bijzondere boek. Er zijn verspreid door het Westerkwartier 13 winkels waar het te koop is. Het betreft de 2^e en vermoedelijk laatste druk. Voor achtergrondinformatie en verkoopadressen kunnen geïnteresseerden terecht op www.oorlogsdagboekbetsrenkema.nl.