Gedeputeerde Henk Staghouwer: “Natuurlijk doet deze situatie iets met mij”

Afbeelding
voorpagina groningen

ZUIDHORN/STREEK – Het is 14 oktober, Martinikerkhof Groningen. De dag van de boeren. Ze voelen zich niet gehoord door de politiek en vinden dat de stikstofmaatregelen hun inkomen en leefomgeving onevenredig aantasten. Het zijn er duizenden, zo is de schatting. Uiteindelijk forceert de inmiddels overal bekende rode tractor de deur uit het Provinciehuis, waarna een bestorming door een klein deel van de boeren volgt. Het is fascinerend te zien hoe een boer rustig een kopje koffie drinkt en er evenzo een rustig gesprek mogelijk is. Hoe diezelfde boer, nadat een voorman van de boeren een toespraak heeft gehouden op de shovel, ineens met een heel andere blik in zijn ogen zijn koffie naar binnen werkt. Nog een toespraak verder staat de boer met zijn gebalde vuist in de lucht, zijn puberzoon met hem en juicht als er eieren tegen het provinciehuis worden gegooid.

Als er raampjes sneuvelen, staat hij eveneens luid te applaudisseren. Vervolgens wordt er opgeroepen de pui uit het provinciehuis te rijden en desnoods ook van het politiebureau. Fascinatie heeft dan al plaats gemaakt voor een griezelig gevoel. Op de vismarkt wordt een voorbijganger bijna onthoofd door een voorbijvliegend ijzeren hek die door een tractor gelanceerd is en een dakloze vrouw moet in de Herestraat letterlijk rennen voor haar leven als een tractor in eens achteruit rijdt. Het is bekend hoe groepsdynamiek werkt. Het is bekend dat mensen niet alleen de emotie van het onderwerp meenemen naar een demonstratie, maar ook de emotie van eerdere gebeurtenissen, zoals een echtelijke ruzie, van gedoe met de buurman of met de kinderen, of vul maar in. Het was bijna verdrietig te zien hoe weer dezelfde boer ‘s avonds laat, toen bijna al zijn collega’s al thuis waren, de rustige blik in zijn ogen terug had. En tot de conclusie kwam dat het allemaal niet zo had gemoeten. “Die Staghouwer is ook maar een mens.”

Hoe is het met de man die bekend staat te strijden voor de belangen van de boeren en zijn ruggengraat niet liet vermorzelen door honderden tractoren en alle samengepakte woede over zich heen kreeg? Midden in alle drukte wil de voorman van de ChristenUnie tijd vrij maken zijn verhaal te doen. Om te reageren op verwijten van boeren, maar vooral ook wat dit doet met een gedeputeerde die ook gewoon mens is. Vader, getrouwd en gewoon zijn werk doet.

Staghouwer heeft de demonstratie goed kunnen volgen, want zijn kantoor kijkt uit op het Martinikerkhof. “Met mij gaat het goed,” lacht Staghouwer, om er direct aan toe te voegen:  “Maar deze gebeurtenissen hebben natuurlijk wel een grote impact op mij als persoon en op mijn omgeving. Het is een van de raarste dagen uit mijn leven geweest. Deze situatie doet ook wat met mij”. Het was duidelijk daar op de 14e. De boeren zagen Staghouwer als de Kop van Jut en dreigden met hun tractoren richting zijn kantoor te komen als hij zijn plannen niet van tafel zou vegen. Ze roken bloed toen de ene na de andere provincie dit ook werkelijk deed. Volgens Staghouwer was dat een breekpunt in de demonstratie en sloeg de sfeer daarna om. Hij voelt zich in de steek gelaten door zijn collega’s uit Friesland, Drenthe, Overijssel en Gelderland. “Het is best een ingewikkeld dossier dat al een lange geschiedenis kent. Op 26 mei haalde de Raad van State een streep door de huidige wetgeving. Dat had onmiddellijk consequenties. Bouwprojecten zijn stil komen te liggen en vergunningen voor onder ander boeren zijn ingetrokken. De conclusie is duidelijk: er is een stikstofprobleem. Er moet dus nieuw beleid worden gemaakt. Dat hebben we samen met alle provincies gemaakt en uiteindelijk op de vrijdag voor het protest er met elkaar een handtekening onder gezet. Daarbij houdt iedere provincie iets van vrijheid en ruimte om naar eigen inzicht de stikstofuitstoot naar beneden te brengen, tot aan de wettelijke norm. Dat er iets moet gebeuren is helder en dat het pijn gaat doen ook. Maar dat is wél de realiteit. Ik kan, maar wil het ook niet mooier maken dan het is. Ik begrijp dat boeren zich zorgen maken. Die hebben in de loop der jaren al veel aanpassingen gedaan en worden door de wetgeving soms heen en weer geslingerd. Ik voel hun angst voor de toekomst en of hun zoon of dochter het bedrijf wel kan overnemen. Maar juist daarom vind ik het ook belangrijk zo snel mogelijk duidelijkheid te geven en nieuwe regelgeving te maken. Want zonder regelgeving ligt alles stil en kan er niets gebeuren. Natuurlijk voel ik me in de steek gelaten door die provincies. Bovendien gaven ze de protesterende boeren hoop. Hoop die, naar ik denk, niet terecht is.”

Hoewel de sfeer steeds grimmiger wordt, heeft Staghouwer niet getwijfeld tijdens de felle protesten om toch toe te geven. “Ik neem dat besluit natuurlijk niet alleen. We zijn met een college. Zelfs op die maandag hebben we nog weer bij elkaar gezeten en het hele dossier doorgenomen. Zijn we iets vergeten, hebben we iets over het hoofd gezien? Zijn we zorgvuldig genoeg geweest? Ik heb me altijd ingezet voor de boeren en me als gedeputeerde zes jaar lang hard gemaakt voor hun belangen. Ik vind hun waarde voor de provincie, voor de economie en voor ons allemaal enorm. Ik heb echter ook te maken met de wet en die moet uitgevoerd worden. Daar draag ik met volle overtuiging verantwoording voor.”

Staghouwer kreeg het verwijt laf te zijn, niet te willen onderhandelen en zijn gezicht niet buiten te laten zien om in gesprek te gaan. “Ik werd op zondag gevraagd koffie met koek, broodjes en een geluidsinstallatie te regelen. Dat is best kort dag. De koffie en koek lukte, de broodjes niet en de geluidsinstallatie werkte niet zo heel goed. De afspraak was dat er tweehonderd boeren zouden komen die mij een petitie zouden aanbieden. De petitie heb ik in ontvangst genomen. Uiteindelijk waren en veel meer dan tweehonderd boeren en is het lastig om zo’n menigte toe te spreken, helemaal als de geluidsinstallatie niet goed werkt. Ik heb me wel degelijk aan mijn afspraak gehouden. We hebben drie boeren ontvangen en met ze gesproken. Ze dachten te kunnen onderhandelen over het van tafel vegen van de nieuwe beleidsregels. Die ruimte was er niet. Wij wilden de situatie uitleggen, want als er één ding duidelijk werd, was dat er onduidelijkheid was. We hebben gezegd dat de uitvoering van de wet niet in beton is gegoten. Dat we niet strenger zijn dan het landelijke beleid en dat we de komende tijd heel zorgvuldig willen kijken hoe we de details in gaan vullen. Wat we vooral niet wilden is valse hoop geven. Maar de boeren waren alleen tevreden met het intrekken van de regelgeving. Dat was geen optie.”

Met die boodschap keerden de boeren naar buiten wat tot nog meer boosheid leidde. En uiteindelijk reed de ‘rode tractor’ de deur eruit om zo de massa toegang te geven tot het kantoor van Staghouwer. “Dat was wel een breekpunt. Het is geen moment bij me opgekomen om toen wel te zwichten. Ik zou mezelf geen knip voor de neus waard vinden als geweld zou winnen. Het was een onwerkelijke situatie maar echt bedreigd heb ik me niet gevoeld. Er waren voldoende veiligheidsmaatregelen en de politie heeft uitstekend werk gedaan. Maar als je terugkijkt op zo’n dag blijf ik een onwerkelijk gevoel houden. Er hadden zomaar doden kunnen vallen. Het was een rare reis ‘s avonds terug naar huis.”

Hoe nu verder? “Duidelijkheid is heel belangrijk. In dat opzicht ben ik en met mij de provincies te kort geschoten. Toen de Raad van State het huidige beleid eind mei afblies, wisten we al vrij snel welke kant het op zou gaan. Dat hadden we beter moeten communiceren. We hadden de boeren beter moeten voorbereiden op wat er ging komen. Of daarmee de protesten voorkomen hadden kunnen worden, weet ik niet. Op mijn inspanningen hun belangen binnen de wetgeving zo goed mogelijk te behartigen, kunnen ze blijven rekenen”. 14 oktober was de dag van de boeren. Of misschien nog wel meer de dag van de rechte rug.

Hoogleraar bestuursrecht van de RUG Herman Bröring: “Staghouwer heeft eerlijk gehandeld”



Hoogleraar bestuursrecht van de RUG Herman Bröring: “Staghouwer heeft eerlijk gehandeld”
Hoogleraar Heman Bröring volgt de stikfstofkwestie en laat desgevraagd weten dat hij vindt dat de provincie Groningen goed heeft gehandeld. “Er is een stikstofprobleem en boerenbedrijven vormen een grote bron van uitstoot. De boosheid die haar wortels heeft in het verleden kan ik goed snappen en ook hun zorg. Maar Staghouwer heeft de wet uit te voeren en met mensen voor de gek houden dient hij noch de democratie noch de boeren. Er zijn bij het IPO, het interprovinciaal overleg, nieuwe regels vastgesteld. Dat andere provincies zijn gezwicht vind ik een onverstandige keuze. Je houdt mensen eigenlijk voor de gek. Want het stikstofprobleem is niet weg en je zult de wet moeten blijven uitvoeren. Op een later moment zullen ook die provincies weer maatregelen gaan nemen en dat zullen naar ik verwacht ongeveer dezelfde maatregelen zijn, want veel ruimte laat de wet niet. Staghouwer is eerlijk geweest en duidelijk. En daarmee ruggengraat van bestuur en democratie laten zien. Dat is voor iedereen goed, uiteindelijk ook voor boeren”.

UIT DE KRANT