Hielke Westra opent Open Monumentendagen bij kerkje Fransum

‘We hopen dat de onbekende parels het goed doen’

FRANSUM – Zaterdagochtend 11 september om 10.00 uur start Open Monumentendag 2021 met als thema ‘Mijn Huis is Uw Huis’. Afgelopen woensdag 1 september opende wethouder Hielke Westra symbolisch de Open Monumentendag Westerkwartier in de Hervormde Kerk te Fransum. Daarbij werd extra aandacht besteed aan het 50-jarig bestaan van de Vroedschap, die de kerk in stand houdt. Vanwege deze verdienste ontving de Vroedschap dit jaar de steunpilaar, die ieder jaar voorafgaand aan de Open Monumentendag wordt uitgereikt door de Stichting OMD Westerkwartier.

‘Open Monumentendag is de uitgelezen kans om verborgen parels in het Westerkwartier onder het voetlicht te brengen,’ aldus Arnold Bloem, voorzitter van de Stichting OMD Westerkwartier. Eén van de onbekende parels is het laat-romaanse en vroeg-gotische kerkje van Fransum, een ‘dorpje’ dat nooit groter is geweest dan twee boerderijen.

‘De kerk van Fransum is een goed voorbeeld van het thema ‘Mijn huis is uw huis’ van dit jaar,’ geeft wethouder Westra aan in zijn openingsspeech. ‘De Stichting oude Groninger Kerken is eigenaar van de kerk, maar zorgt er dankzij plaatselijke commissies voor dat de kerk het middelpunt van de gemeenschap blijft.’

Het kerkje van Fransum werd in de dertiende eeuw gebouwd voor de Cisterciënzer monniken van Aduard. De wierde was het terrein van de monniken en werd nooit bebouwd. Wat het kerkje zo bijzonder maakt is dat het de enige kerk in de provincie Groningen – en wellicht zelfs in heel West-Europa – is die een tegen de muur aan gemetselde bakstenen preekstoel heeft. Die inspireerde de Groninger kunstenaar Henk Helmantel zelfs tot een schilderij.

In 1968 werd de kerk overgedragen aan de Nederlandse Monumentenstichting, die de kerk in bruikleen gaf aan de Nederlandse vereniging voor huismuziek. Uit de plaatselijke afdeling van deze vereniging ontstond de vroedschap Fransum, die sinds 1971 het behoud en beheer van de kerk verzorgt. Daarbij speelde het echtpaar Verel, dat eerder dit jaar werd geridderd in de orde van Oranje Nassau, een belangrijke rol. Voor de decennialange inzet voor het in stand houden van de kerk in Fransum in originele staat ontving de Vroedschap dit jaar de steunpilaar, bestaande uit een oorkonde die werd uitgereikt door wethouder Westra en Arnold Bloem.

Voorzitter Joost Boskamp van de Vroedschap toonde zich geroerd: ‘De oorkonde krijgt een mooi plekje in de kerk. Het is een bevestiging en erkenning voor onze volle inzet voor het inhoudelijke beheer van de kerk. We zijn allemaal ongebonden musici en doen vanuit onze interesse.’ Jaarlijks organiseert de Vroedschap muziekuitvoeringen en kwartetdagen Ook is er ieder jaar nog een gebedsdienst van de gemeente in Aduard. Voor de rest kunnen op aanvraag lezingen, huwelijken en andere bijeenkomsten in de kerk worden georganiseerd. ‘Afgelopen zomermaanden werkte keramist Wim de Boer hier in de kerk,’ geeft Boskamp aan. ‘Voor het jubileum hebben we hem gevraagd kloostermoppen te bakken.’ Normaliter treden tijdens de Open Monumentendagen muziekensembles op in het kerkje van Fransum. Dit jaar spelen de musici van de Vroedschap op 11 september van 10.00 tot 12.00 uur zelf klassieke stukken. Op zondag 12 september vindt er een optreden plaats van het zigeunerensemble Laurensmoreno, waarvoor reserveren verplicht is.

‘Wij zijn erg blij met de inzet van mensen als de Vroedschap,’ aldus Arnold Bloem. ‘Doordat zij ervoor zorgen dat de monumenten in goede staat blijven, kunnen wij tijdens Open Monumentendagen alle pracht en praal van het Westerkwartier tonen. Anders zou alles vervallen.’ Dit jaar doen 35 monumenten aan de Open Monumentendagen in het Westerkwartier. Dat is minder dan gebruikelijk, maar meer dan vorig jaar. ‘Toen deden slechts drie gemeenten in de provincie Groningen mee,’ vertelt Bloem. ‘Nu is de behoefte om er even uit te gaan alleen maar groter geworden.’ Vorig jaar trokken de Open Monumentendagen een derde van het normale publiek, nu is het volgens Bloem afwachten hoeveel publiek er komt. ‘Dat is altijd lastig inschatten, maar we hopen dat de onbekende parels het goed doen.’ Als voorbeeld noemt hij huiskamercafé ‘De Otter’ in Enumatil, dat eerder eens meedeed en toen erg succesvol was. Ook de ambachtelijke smederij Dijkhuizen in Niebert is volgens Bloem een aanrader. ‘Dan draait de oude smidse ook weer. Zo kan de jeugd kennismaken met het vak en zelf ook iets smeden,’ geeft Bloem aan. Ook de Piloersemaborg in Den Ham en de Poldermolen Eolus, die dit jaar 200 jaar bestaat, zijn volgens Bloem de moeite waard om te bezoeken. ‘Vaak kennen de mensen uit het zuidelijk Westerkwartier het Noorden niet en vica versa. Dit is een mooi moment om de rest van de gemeente te ontdekken. Het Iconenkerkje in Lettelbert is ook zo’n plek waar je naar mijn mening geweest moet zijn, maar ook de Goude Leeuw in Noordhorn past heel goed in het thema van dit jaar.’

Wethouder Hielke Westra heeft 11 september ook in zijn agenda gezet. ‘Ik ga zeker twee à drie monumenten bezoeken,’ zegt hij. ‘Iedere keer ben ik weer verrast door wat er allemaal te zien is. Zo was ik de eerste keer bij ‘De Otter’.’ Waar hij dit jaar naartoe gaat weet hij nog niet. ‘Ik ga het programma nog even goed bekijken. In de Gouden Leeuw ben ik ook nog nooit geweest.’