Ik proat plat
Wever
Aan e Eesterweg bij Doezum stijt ’t Wevershuuske’. Het is een simpel, klein woninkje,bouwd noar de vörm van e veurganger die op t zelfde stee ston. Tot de joaren 80 ston t olde wevershuuske leeg, woarnoa t sleupt wer. Noaderhand is der n nije woning veur ien e plal kommen, met eerbied veur de historie. De noam loat zich roaden, hier woonde en waarkte vroeger een wever.
Op dit stee werd ien de achtiende eeuw al n stienen huuske bouwd, n biezunderhied, want uutgezönderd de boerderijen, woonden veul buurtgenoten in dizze contreien nog laang nog ien plaggehutten. Zo ston der tot aan 1907 ien de Lutjegastmer Mieden de hut van Jan Jans Postema, beter bekend as Jan Kroeskop. Op n bekende foto zit e olde Jan noast zien onbewoonboar verkloarde woning. Hij mos der uut.
Bliekboar zat e eerste wever die t huus bouwde, Berend Rietmeijer, beter ien e slappe was en bouwde een stienen huus. Me dunkt dat zien buren oardeg jaloers west bennen.
Het weven van stoffen is al eeuwen old ien alle wiendstreken en beschoavingen. Marco Polo strok met zien karavaan noar het Oosten de mooiste lapkes stof op te hoalen en ver doarveur brochten de wiezen uut t Oosten mooie stoalen met noar Bethelehem as gift. Ook de VOC nam uut e Oost mooie stoffen met, sums met hiele aparte weeftechnieken.
Moest die mor veurstellen dat er vaoaf de middeleeuwen ien menig Hollands huus een weefgetouw ston, die bruukt werd om textiel te moaken veur eigen gebruuk, mor ok veur de verkoop. Het ambacht van wever is n biezunder old en doarom bennen ien onze toal bennen nog veul woorden te vienden, die met de weverij en aanverwante ambachten te moaken hemmen. Op het weefgetouw stonden vertikoale droaden ‘de schering’ woar de wever horizontoale droaden deurhenne stoken werden, ‘de ienslag’. Hoe voak mos n wever die handeling wel niet doen om n lapke te moaken. Jim roaden t al dat was ‘Schering en Inslag’. Mor ok zelfkant, lösse eindjes en de lange lat kommen uut t weversambacht.
Met de industrialisoatie verdween de huuswever noar de achtergrond. Ien grote febrieken, denk veural aan Twente, stonden lange riegen weefgetouwen die draaiden op n stoommachine en aandriefriemen. Ien de morregn trokken de mannen en vrouwen noar de fabriek om meters en meters stof te moaken. De industrie is alpmoal verdwenen noar het Verre Oosten, omdat de arbeidskosten ien Nederland veuls te hoog wadden. In het centrum van Almelo en Hengelo, viele grote terreinen open, woar eerst e fabriek ston.
Mor de wever kon niks doen as der gien goaren had. Goearen dat kon van vlas, hennep, wol, katoen of zelfs van branekkels kommen. Dichtbij ien NoordOost-Friesland werd ien de negentiende eeuw veul vlas teeld, wat eerst laang ien e wiek leggen mos, dat nuumden ze rooten, en ien broakhuuzen bewaark wer met vlaskammen. Een hiel bewaarkelek proces, mor e muuite weerd want vlasdroad was berestaark en kon bruukt worden voor mooie linnen toafelkleden, keesdoeken op e boerderij en het mooiste fiene kant veur de jurkjes van de deftige doames. Een voardege wever kon zien product grig kwiet en bliekboar was de man aan de Eesterweg een beste wever, aans had er zich gien stienen huus bouwen kend.
Met t doek van de wever, wadden ze der nog niet. Dan was e kleermoaker aan de beurt as der wat biezunders naait worden mos. Ok de moekes mossen naaien leren om de kiender ien e kleren te steken en kjochten de lapkes bij de kiepkirrels.
Bedenk wel dat t materioal duur was, mor over t algemeen veul staarker dan nou. Kleren gingen langer met en moeke zette met groagte eefkes n lapke over een gatje of stikte n noadje weer vannijs. Met lutje kiender was t niet vremd as n boksem of n jurkje deur meerdere kiender droagen werd. t Kon voalk joaren met en wat ooit pabbe’s nette boksem was, werd loater n matrozebroekje veur e lutje jonge.
Ien verscheiden musea bennen weefgetouwen nog ien actie te zien en zist dij verboazen over de intensiviteit van t waark en het lawaai woarin e wever waarken mos. Stoa doar mor eefkes bij stil as we veur 2 euro weer een nij T-shirtje kopen. Doar is nog steeds veul goedkoop haandwaark aan te pas komen. Mor niet meer aan e Eesterweg.
Geert Zijlstra
Mientje: Zundagsteek, droagt hien week!
