Ik proat plat

Afbeelding
ik proat plat! doe ok?

Leedaanzegger


Vandoag gijt et over n beroep woar je t liefst zo min mogelek met ien aanroaking kommen willen. t Het noamelek met e dood te moaken. Nou denken we doar het liefst niet al te voak aan. Mor één is ding zeker, we goan allemoal een keer. Ien e loop van duzenden joaren is de manier woarop we omgoan met de dood, hiel wat veranderd. Ok de manier woarop bekend moakt wordt dat der één uut de tied roakt is, is veranderd. Hiel vroeger wadden der al mensen met de titel leedaanzegger, aanspreker of doodbidder. Dizze persoon had de toak om “het leed aan te zeggen”, dit betekende dat hij laangs alle buren ging om persoonlek te vertellen wel der overleden was. Hij zörgde ok veur t het versturen van rouwbrieven noar familieleden en vrienden van de overledene.


Ien e steden ging het n beetje aans. Host iedereeen was doar lid van n gilde en n gilde had het recht om zien eigen leden te begroaven. Elk gilde had n gildeknecht en die most de leden oproepen om op de begroavenis te kommen. As hij met dizze toak bezeg was werd er aanspreker” noemd. Bij alle mensen (leden van het gilde) woar hij zien boodschap brocht gaf er een begroavenispenning of. Noa de begroavenis werden die penningen weer ien nommen en zodoende konden ze controleren welke mensen der niet bij de begroavenis west wadden. As je gien lid wadden van n gilde kon je mensen ienhuren die heur beroep moakt hadden van het leiden van begroavenissen. Dizze mensen hadden het recht niet om zich “aanspreker” te noemen, mor n hieleboel deden dat wel.


We sloagen nou even hiel wat joaren over en kommen wat dichter bij onze tied en bij onze omgeving. Ien 1830 binnen de schoelmeesterrapporten kloar. Dat wadden antwoorden op liesten met vroagen die twee joar eerder deur de Commissie van onderwijs noar alle schoelen ien e provincie stuurd wadden. Op die liesten stonden een hieleboel vroagen om meer te wieten te kommen over de verschillende dörpen. Het ging beveurbeeld over de grondsoort, beroepen en nog veul meer. Mor één van die vroagen ging ok over begroaven. En dan zie je dat ien dörpen op mor n poar kilometer ofstand van mekoar der toch wel verschillen wadden. Ok was de ene meester wat uutgebreider ien zien antwoord dan de andere. Die van Moarum kon het ien één regel of: “Indien men van eene begravenis naar het sterfhuis terug keert, wordt roggenbol en bier ter tafel gebracht, de Predikant is hier meesttyds by tegenwoordig om het gebed en de dankzegging by den maaltyd te doen.” Die van Grootegast is uutgebreider. Mor de leste zin let ok een klein verschil zien met Moarum: “Het lyk wordt onder het geluid der torenklok, eenmaal om het kerkhof gedragen, en begraven zynde, gaat men weder naar het sterfhuis terug, om alsdan enige verkwikking te nemen, dat gewoonlyk bestaat in wittebrood met bier.” Ien Moarum een roggenbol, ien Grootegast witbrood. Ien beide plakken bier, dat dan weer wel.


Weer honderd joar loater werden een hieleboel dingen rond dood en begroaven ien noaberplicht uutvoerd. Ien n reglement uut 1930 van de buurtschap Hamrik wordt nauwkeureg omschreven wat er gebeuren most. De twee noaste buren mosten de buurt vertellen wel er overleden was, aangifte doen, kist bestellen enzovoort. Ofleggen, kisten en alles wat doar bij kwam kieken most bij n man deur vier noaste mannen en twee noaste vrouwen gebeuren. Bij n vrouw vier vrouwen en twee mannen. Zo werd alles tot ien detail regeld, der was zelfs n bepoaling dat as één van e leden niet op de joarlijkse vergoadering kwam der 25 cent boete betoald worden most.


Loater is dit wark overnommen deur de begroavenisverenigingen. Die hadden een leedaanzegger ien dienst. Met zien grote pet, versierde epauletten en tressen veur de borst was het n iendrukwekkende verschiening. As hij bij de mensen kwam om te vetellen dat der n buur overleden was, werd er veur de schrik ok wel een borreltje nommen. Omdat hij voaker dan één keer zien verhoal vertellen most kwam het wel es veur dat de man niet al te vast op zien bienen stond as hij weer thuus kwam


Dit is nou allemoal verleden tied. Met de moderne communkoatsiemiddeln en andere opvattings gijt nou alles hiel aans. Zelfs de rouwkoart werd vroeger aans noemt en wel leedbrief. Ien mien beleving geft dat ok iets meer weer van wat der aan de hand is.


Henk Wierenga


Mientje: De dood, die olle gloeperd, gript dij zomor bij de poeperd.

UIT DE KRANT