Ik proat plat
Dörpsomroeper
Ien e joaren dat er nog gien TV, radio en internet was en de tied aangeven werd deur de torenklok, de wekker der nog niet was om minsen optied uut t nust te kriegen mosten minsen op n andere manier van nijs veurzien worden. Twee olle beroepen, dörpsomroeper en porder, hadden der n dagtoak aan om de burgers bij de tied te holden.
De stads- of dörpsomroeper, die ien België voak belleman nuumd werd omdat er luud bellend de stroat ien kwam, het n hiele lange historie. Noar verluud had ien e Griekse mythologie (800 voor Chr.) Stentor n stem, die luder was dan die van viefteg man soamen. Hij kon vanòf t slagveld rechtstreeks verslag uutbrengen aan e bewoners van e stad. Zo bleef elk en een op veilege òfstand op de hoogte of de stad wonnen of verloren had.
Binnen olle legers werden herauten bruukt om bevelen van e generaal deur te geven aan t voetvolk en om nijs over de veldslag noar de veldheer te brengen. De adel bruukte voak n omroeper om aan te kondegen dat ze laangs kwammen om belasting te innen. Slecht nijs veur de arme bevolking, die hun kwoadens sums onterecht òfreageerden op e boodschapper. ‘Don’t shoot the messenger’ is n bekende uutdrukken ien Engeland.
Ien n stad wadden altied zoaken te doen die ruchtboarheid neudeg hadden. De aankommende vergoadering van de schepenen, het decreet van e regering, n kerkdienst ien e Dom, de terechtstelling van Okke Kluun op e Grote Markt of de boot met turf, die òfmeerde aan de Noorderhoaven, inclusief de pries per mud. Tel doar nog bij op, de advertenties van e middenstand en e familieberichten, dan ken je wel noagoan dat de omroeper hiel wat te vertellen had. De omroepers verzoamelden zich ien n gilde, omdat t beroep wel beschaarmd worden most en om concurrentie uut te bannen. Omroepers mochten niet onder andermans duven schieten, dus ze bleven van mekoars klandizie òf.
Om omroeper te worden mos-je aan bepoalde veurwoarden voldoen. Een dudeleke lude stem was noodzoak, mor je mosten ok betrouwboar (lees gien dronkenlap) weden en gien crimineel verleden hemmen. Veul arme, oldere luu, die hun eigen beroep niet meer doen konden vanwege een akkevietje, perbeerden als dörpsomroeper een poar griepstuver bij te verdienen. As ze dat dan ok nog combineerden met e rol als ‘porder’, wadden ze de hiele dag ien touw.
De ‘porder’ had ien Stad as toak om arbeiders uut bèrre te porren, opdat ze op tied ien e febriek wadden. Hij liep zien woonwiek òf – hij had voak wel viefteg klanten – en sloeg met n soort hengelstok tegen t sloapkoamerroam aan. Ok werd n knuppel bruukt om op e deuren te tikken. Veur noodgevallen, as de klant echt niet uut bèrre kwam, had er voak n huussleutel (de huzen wadden immers voak van e boas van e febriek) om ze werkelek te porren. Zeuven cent ien e week per klant was n gangboare pries. Met de komst van stroom en de wekker kwam der n enne aan dit beroep.
Ok de omroeper kreeg last van e krant, de radio en t internet. Ze werden eileks overbodeg mor ien diverse ploatsen bennen ze nog altied ien actie as toeristische attractie. Tegenwoordeg bennen ze uutdost ien n streepkesbroek, slipjas en hoge hoed, mor hun veurgangers hadden t voak niet zo breed en liepen om ien manchester broek, kiel en n voale kleppet. De bel en de roeptoeter (denk aan t logo van e vertellers van Kom op Verhoal) bennen bleven om de komst van de omroeper aan te kondigen.
Open Monumentendag 2017 stond ien t teken van ‘Boeren, burgers en buitenlui’, de bekende leus woar de omroeper zien mededeling voak met begon. Met ‘Hoort, hoort en zegt et voort’ sloot er zien boodschap òf.
Sinds n poar joar hemmen de Nederlandse omroepers zich verzoameld ien t omroepersgilde en meer informatie hierover stijt op https://www.gildevanomroepers.nl. Ien Visvliet hemmen ze nog n part-time dörpsomroeper. As er wat biezunders te doen is trekt Theun de Wit (zie foto) zien pak aan, klimt op e fiets en brengt t leste nijs.
Geert Zijlstra
Mientje: Hoort, hoort en zegt et voort, de boer die het n piek vermoord!