Ik proat plat
Akkerbouwer
‘De boer hij ploegde voort’ is n bekend gezegde, mor de akkerbouwer van zesteg/zeuventeg joar leden, dee t waark op n hiel andere menier en op n andere schoal dan nou. Zie ik mien buurman ien actie, dan het er minimoal één joepster van n trekker bij zich, mor meestieds twee. Met de komst van e trekker verdween der veul van e boerderij. Gelukkeg bennen der ok buren zoas boer Kingma, die me der nog veul over vertellen kin.
De veurnoamste gewassen van de Grunneger landbouw, ok op e klei ien t noorden van t Westerkwartier, wadden vroeger bieten, weit, hoaver en eerappels. Destieds werd er ok karwei, vlas, koolzoad en voederbieten zaaid. Vlas was n belangriek, mor bewaarkelek gewas. Koolzoad werd, net as nou ien e biodiesel, bruukt veur de eulie. Rond Griepskerk werd et veul verbouwd en beroemd wadden de Koolzoadtochten, die deur Ello Sterenborg en zien mannen organiseerd werden. Karwei en voerbieten wadden der n beetje bij, voak ok as voer veur de beesten. De klei van Pieterziel en omgeving was knoesteg om te bewaarken mor stond voak garant veur n mooie oogst.
Noa t ploegen en eggen van t laand was et ien t veurjoar tied veur t zaaien. Deels met e hand, dus met de zoadpuut op e rug. Ien meneg museum zie je nog een zaaiviool, een fetuut woar t zaaigoed ien ging en met n strekel ien beweging brocht werd. Ien de 18e eeuw wadden der ien Engeland al zaaimachines (Jethro Tull, Smyth) die et waark veul lichter moeken. Eerappels werden op riegjes met tussenruumte van 75 centimeter poot met de eenlepelege pootmachine.
Ien e zummer werd er onkruud wied, zieke planten vottrokken, de eerappels werden aaneerd op rugjes en de bieten werden op enen zet. Sproeimachines wadden der nog niet en Moeder Natuur regeerde! Bieten hielden van n dreuge zummer. As de bladden overdag slap hingen, kwammen ze soavends ien t enne en zette t sukkergehalte aan. Dan kreeg je veul meer opbrengst.
Het is nou oogsttied en dat was 70 joar leden niet aans. Het spul most veur de winter ien e schuur. Veur de bieten werden de bietetang en e bietekopper bruukt. Met die tang trokst de biet uut e klei en met e kopper werd et loof der òfstoken. Om-en-om lagen bultjes bieten en loof op t laand. t Loof werd ien e bult zet of bij haarfstdag bruukt as bijvoer.
Ien t weitlaand werd met de welhoak en de handzicht eerst n boan moakt zodat de zichtmechine en e trekker der tussen konden. Eerder werd alles met e hand zicht. Je hadden n pèns vol waark aan één bunder en seizoenarbeiders wadden slim neudeg.
Et gewas werd ien t zwad (dat is zoveul gewas as je ien één slag met e zein maaien konden) maaid, Een keureg riegje zodat je bij de volgende gang der niet weer over henne reden. Bepoalde gewassen mosten hoog maaid worden zodat het zoad niet op de natte grond kwam en verrötten zol.
Noa de oogst kon t laand weer bewaarkt worden en de winterweit most ien oktober ien e grond. De consumptieeerappels werden sorteerd met de hot en de machines mosten repareerd worden en ien t vet. Voak had de boer dan ok wat meer tied veur t ‘oavendproaten’.
Ien 1913 kwammen de eerste trekkers op e landbouwbeurs. Zwoare en logge apperoaten niet geschikt veur t ploegen van de kleine en natte perceeltjes op e klei. De peerden wonnen nog en aan t enne van de joaren 30 kwam de import langzoam op gang. Noa de tweede wereldoorlog kwammen, wendboarder trekkers op t laand, van diverse merken as Lanz Bulldog, Allis Chalmers, Ford, Massey-Ferguson of McCormick. Pas ien 1960 kwam t omslagpunt, toen was er meer trekkertrekkracht dan peerdetrekkracht. Ien 1961 kocht je n nije MF-35Super veur tienduuzend gulden. Die apparoaten van buurman kosten al snel een tun. Dat is wat aans dan twee Belgen veur de ploeg, al kosten die nou ok € 5.000 et stuk.
Geert Zijlstra
Mientje: Boeren kloagen het minst ien feberwoarie. Mor 28 doagen!
