Ik proat plat
De Hoedenmoaker
As we tegenwoordeg aan n hoedenmoaker denken dan is dat voak over n persoon die hoofdzoakelek met mode bezig is. Een die gien series hoeden moakt, mor één hoed veur n bepoald persoon of sums zelfs veur één gelegenheid. Denk bijveurbeeld aan de Ascot races ien Engeland of de derde dinsdag ien september bij het uutspreken van de troonrede ien Den Haag. As dame kin je je bij zukke gelegenheden hielemoal uutleven. Derworden sums de meest wonderleke creaties op of aan et hoofd droagen. De hoedenmoakers bennen, of voelen zich kunstenoar. Zij moaken heur creaties ien n atelier.
Vroeger was t hiel gebrukelek dat elkeneen een hoofddeksel op had. Die werden moakt ien n warkploats en verkocht ien n hoedenwinkel. Tot het midden van de veurege eeuw was der ien elk wat groter dörp wel n hoedenwinkel te vienden. De dames kochten doar een hoed en de heren een hoed of een pet. Tegenwoordeg is Koningin Maxima één van de weinege vrouwen die ien t openboar praktisch altied n hoed op het.
Hoeden werden vroeger host altied moakt van vilt, elke hoedenmoaker most zien eigen vilt moaken. Doar kwam nogal wat bij kieken. Het begon met verschillende soorten wol. Het meest gebruukte wol veur vilt (mor ok veur loaken) was krimpwol. Dit bennen soorten wol met hiele fiene droadjes die mooi krullereg bennen. De wol werd ien n bak met wotter en n “zamentrekkende stof” doan. Die ‘zamentrekkende’ stof was meestal ziep. Dan werd deur kloppen en roeren het spul ien mekoar moakt. Dit werd n poar keer herhoald en as t een goeie dikte had kwam der as leste nog een loag van de allerbeste kwaliteit wol. Nog mooier resultoat kregen ze as ze het hoar van knienen, hoazen of bevers brukende. Dit hiele proces noemden ze vollen of walen.
Toen ik wat op internet rondstruunde kwam ik op de site van Lups “Ambachten, beroepen en functies van toen” het volgende tegen:
“Eene zaak die men niet wel kan gelooven en echter zeer waarachtig is, is
dat de Bevervellen waar op de Negers een tydlang geslaapen hebben ....
meest geacht worden. Het lange hair is door dit middel uitgevallen, en het
dons dikker geworden en bevochtigt door de uitwaasseming, bequaamer om
gewalkt en verwerkt te worden”
Dit citaat komt uut het boek “Schouwtoneelen”van Le Clerq, schreven ien 1739. Dit verhoal was dus toen al niet te geleuven. Veur ons, die omtrent 200 joar loater leven, is het hielemoal niet te bevatten of zelfs mor veur te stellen dat er zo over mensen proat werd.
De hoedenmoaker moek veur elke hoed apart een mengsel van hoar en wol. Van dit mengsel werd met een boog een dun loagje moakt, het zogenoamde couche. Binnen een poar minuten kregen ze op dizze manier een mooi loagje van plm. vitteg bij zesteg centimeter. Dit werd weer bewarkt om de hoaren nog beter aan mekoar te loaten hechten. Eerst met de blote handen en dan met n leren lap. Dan werd de couche op n mal doan en ien model moakt. Noa nog n poar behandelingen werd et op een andere mal hielemoal ien model brocht, dreugt en varft. As dat kloar was kon de hoed met strikjes en dergeleke verkoopkloar moakt worden.
Tegenwoordeg bennen der niet zo veul hoedenmoakers meer. Toch kin je hier ien e buurt nog wel terecht. Ien Opende zit Eringa, een zoak die niet allinneg kleren verhuurt, mor ok kostuums en hoeden moakt. Tot en met kolbakken veur uniforms en dat bennen toch ok een soort van hoeden. Vilt van krimpwol moaken ze niet en ze bruken al hielemoal gien hoar van knienen of bevers meer. Mor ze hemmen wel de kennis en kunde ien huus om nog een mooie hoed veur dij te moaken!
Henk Wierenga
Mientje: Dat is ja proat as n pet zunder klep