Ik proat plat
Dienstmeid
Het was vroeger hiel gewoon dat de arme arbeidersgezinnen veul kiender hadden.
Gezinnen met acht tot tien kiender wadden eerder regel dan uutzundering, De verdiensten onder de landarbeiders wadden ronduut slecht en voak niet genog om veur iedereen voldoende eten te kopen.Wel konden ze meestal zelf nog wat eerdappels en groentes verbouwen. Huusvesting was ok allerbelabberdst. Twee lutje koamerkes ien n huus was hiel normoal. Het was meestal zo, dat as der weer n kiend bijkwam, der ok één het huus uut most. Zo kwam het dat meiskes van twaalf of dattien joar as “lutje meid” bij de boer uutbesteed werden. Dat gebeurde altied op 12 mei. Ze werden dan veur n hiel joar uutbesteed en kregen aan t enne van t joar het loon dat ofproat was.
Twaalf mei was niet allinneg de dag dat iedereen aan zien nije boan begon, het was ok de dag dat er verhuusd werd, boerderijen verpacht, contracten sloten en huwelijken voltrokken. Veur ons is dat n hiele vremde doatum, mor hiel lang leden liep een joar niet van 1 januari tot 31 december, mor van 1 mei tot 31 april. Op 1 mei werd het nije joar dan uutbundeg vierd. Joaren gaf dit gien moeilekheden. Dit werd aans toen ien 1701 de Gregoriaanse kalender invoerd werd. Dat betekende dat de dag noa 31 december 1701 niet 1 januari 1702 werd, mor 12 januari 1702 en 1 mei werd dus 12 mei.
Omdat alle contracten op 1 mei veur n vol joar ofsloten wadden, liepen die dus deur tot 12 mei. Iedereen bleef dus tot 12 mei, die nou olle mei nuumd werd, deurwarken bij dezelfde werkgever. Contract is contract, is het niet zo? Ok werd vanof die tied 1 mei de nije mei noemt. Dit is zo bleven tot ien t begun van e twintigste eeuw. Dit bliekt wel uut n artikeltje ien t Nieuwsblad van Friesland van 10 mei 1935, ”…….overwegende, dat de algehele verhuisdag (12 mei) op een Zondag valt ……...te bevorderen, dat die verhuizing plaats hebbe op den Zaterdag vóór of op den Maandag na 12 mei”.
As de meiskes op e boerderij kwammen was één ding meestal beter dan thuus en dat was t eten. Verder was het n hard en eenzoam leven. As lutje meid hielp je met e kiender en t huusholden. As je n joar of zestien wadden werd je grote meid. Dan kwam der nog hiel wat meer wark op je of. Wiet op e tied van t berre koeien melken (met e haand, machines wadden der nog niet), de kachel aanmoaken en melkbussen schrobben. Verder mosten ze nog de was doen, schrobben, koken, zuurkool en sniebonen ien e pot moaken en wecken. En e tuun mosten ze ok nog onderholden en dat was meestal gien kleintje. Gien vittegurege warkweek dus. En ok gien viefdoagse warkweek, mor zes doagen ien e week. En dat dan eenenviefteg weken ien t joar, want ze hadden allinneg de tweede week van mei vrij. Zundags gingen ze meestal op bezoek bij t olderlek huus. Dat was voak nog n mooie tippel.
Ok de huusvesting bij de boer was over t algemeen niet om over noar huus te schrieven. As ze geluk hadden sliepen ze ien n meidenkoamer noast e keuken, mor voak bleef t bij n bedstee ien e stal. Ien e stal was meestal ok de wc veur t personeel. Het leven op de boerderij had een strak warkschema. Melken was natuurlijk twee keer per dag. “De grote was” deden ze elke vier weken. Dat was n hiele klus. Ze wadden der twee doagen met aan e gang. Het spul most eerst met e haand wossen worden en dan ging t op e bleek”, dat betekent dat het op n stukje gras hinleid werd. Dat stukje gras werd het bleekveld noemt. Noa het bleken werd de was weer ien schoon wotter spoeld. Volgens de mensen die dat nog metmoakt hemmen was t dan schoner dan dat n wasmachine ooit kriegen ken.
As t eterstied was ging het boerengezin eten ien e koamer, mor de meiden mosten ien e keuken blieven. Bij summege boeren ging de kachel geliek noa t eten al uut. Je kinnen je veurstellen dat de wichter voak wenst hadden. Al met al gien mooi leven mor kloagen tegen de boerin was der niet bij. Ok votlopen was gien optie. Het loon werd aan het enne van t
joar betoalt en dat liep je dan dus mis. Een nije boan was der ok niet bij, want gien boer wol je meer hemmen.
De meeste wichter bleven tot ongeveer heur twintegste op e boerderij. Hiel veul gingen dan trouwen om mor van t zwoare wark op e boerderij of te kommen.
Henk Wierenga
Mientje: Hoe stiller hoe beter zee de meid en zat met t gat ien e brannekkels