Ik proat plat
Peerdekoopman
Peerden hemmen ien honderd joar tied een hiele andere rol kregen. Lange tied zörgende de peerden veur t vervoer ien e wereld. Nog ien e eerste wereldoorlog wadden peerden het middel om legers snel op hun plek te brengen en doarnoast wadden ze onmisboar op t boerenbedrief. Tel doarbij de koetsiers, ordenances, de marechaussees, die de hiele dag op peerd zatten, dan was et toen een peerdewereld. De rol van t peerd is ien 100 joar tied veur een groot deel overnommen deur auto’s, motors en trekkers.
Der was n levendege handel ien peerden. Peerdekoopmannen reisende de boeren òf om geschikte woar op te kopen. Veul boeren hadden joarleks veulentjes te koop, mor sums ok verlet van n nije hengst of n staark Belgisch trekpeerd. As t peerd aan zien enne was, kocht de koopman hem op en begeleide hem op zien leste reis noar de peerdeslagter. De koopman was n specialist die voak joar-op-joar bij dezelfde boeren kwam en belang had bij n hechte vertrouwde band met de boer. En dat was niet allinneg veur de handel, as de koopman zelf gien laand had, dan zöcht er onderdak veur zien peerden bij één van e boeren.
Nou bieden autohandeloaren hun woar aan ien garages, kranten, Marktploats of Facebook. De Peerdekoopman dee dat hiel aans, die kocht de dieren van de boeren om ze vervolgens weer te verhandeln op e weekmarkt ien Stad of Leeuwarden.
Doarnoast wadden er de peerdemarkten, die meestieds een keer ien t joar holden werden. De oldste peerdemarkt, die van Valkenburg, is meer dan 1100 joar old. De markt van Zuudloaren werd in 1200 al nuumd en de peerdemarkt van Butenpost stamt van 1670. De markt ien Norg had sums wel n aanvoer van 9000 peerden, kinst noagoan dat die doagen biezunder wadden veur handeloaren, kopers en Jan Publiek.
Ien t veur- en noajoar hadden akkerbouwers nije peerden neudeg veur de ploeg en ien e zummer hadden de veeboeren verlet van peerden veur de hooiwoagen en de oogst . Wilde je as koper keur hemmen, dan mos je wel noar de peerdemarkt. Ien Butenpost kwammen ien e hoogtijdoagen 900 peerden op e markt. Volgens de overlevering kon je op die doagen ien t dörp, van oost noar west over de peerderuggen lopen. De peerden werden doar met e boot, de trein of te voet aanbrocht. De dag veur de markt was het al n drokte van belang. Der was kermis en n woarenmarkt en der kwam op Blauwferloat een aparte boot met bier aan. Dat is dus niet van de leste joaren!
Onlangs kwam et boek ‘Van kamp tot kamp’ over Jeep Posthumus uit. Hij het zien leven lang ien e peerdehandel zeten. Posthumus reisde ien e joaren datteg met n woonwoagen van kamp noar kamp en van markt noar markt. Peerden was prima handel en der was n mooie cent met te verdienen. Ging er noar de peerdemarkt toe dan kocht er peerden op bij de boer, bond ze achter aan zien woagen en toog zo noar de markt. De peerden werden eerst ien t laand zet en dan ging Jeep alvast de herberg ien, op zoek noar kopers. Verder keek er rond of er nog mooie peerden te koop wadden, die der met wat winst deurverkopen kon. Veur de markt werden de peerden nog eefkes goed noakeken en oppoetst. Was n old peerd niet al te levenslusteg meer dan ha-de koopman ok nog wel een trucje. Hij liet et peerd een levendege oal deurslokken, die zich dan ien e moag van het beest roerde en et olle beestje actief moek.
Noa de oorlog vestigde Jeep zich ien n boerderijke ien Nij-Roon, de handel ien peerden ging eerst rusteg deur al nam stoaregaan de vroag of.
Jeep ston goed bekend as peerdedokter. Kwam n veearts der niet meer uut, dan was Jeep der veur wieze road en hulp. Hij wist voak nog te genezen, al had boer zien peerd al opgeven. Zien ‘peerdemiddeltjes’ moek er zelf van kruden en ‘adderwotter’, dat bij volle moan bereid worden mos.
Ooit kocht er veur n habbekrats een tuugpeerd met n ‘zak as n koeiejoar’ die riep was veur de slagter. Noa een week of wat huppelde et beestje fris deur t laand en kwam de boer om zien peerd weerom te kopen. Het boek van Jeep is te bestellen op www.opajeep.nl en stijt vol met geschiedenis van de veurege eeuw en mooie anekdotes.
Tegenwoordeg is er aan de deursnee-peerden niet veul meer te verdienen. Aan de andere kant goan Friese stamboekpeerden en droavers en springers veur goed geld noar Amerikoa, Japan en t Midden-Oosten. Doar geft et edele dier status en steken de sjeiks mekoar de ogen uut. Veur de meeste handeloars is de peerdehandel hobby worden, mor gelukkeg zien we nog genog peerden ien t laand of op e weg veur t koetske met n trötse koetsier op e bok.
Geert Zijlstra
Mientje: Zit op t peerd en zuukt er noar.
