Ik proat plat
Parlevinker
Ien e periode dat er nog gien goed wegennet was ien Nederland ging het meeste vervoer van goedern en personen over t wotter. Ok ien e eerste helft van e 20e eeuw was dat nog zo. Bieten noar de sukkerfabriek en melk noar de melkfabriek ging hiel voak met n boot. Der was al vrij vroeg een systeem van geregelde diensten.
Om vervoer over wotter te hemmen wadden goeie voarwegen een eerste vereiste. Eén van e belangriekste voarwegen hier ien e buurt is het Van Starkenborchkenoal. Oorspronkelek was dat et Kolonelsdiep. Ien t midden van e 17e eeuw was er behoefte aan n betere verbiending. Der werd ien 12 joar tied een kenoal groaven tussen Grunningen en Friesland. Dit kenoal lopt van Briltil noar de Friese grens bij Gerkesklooster. Loater werd er nog n trekweg noast het kenoal aanleid. Een trekweg hiet zo omdat de schepen deur het kenoal trokken werden deur n peerd of met menskracht. Was het n pad woar allinneg een mens of een peerd lopen kon, dan hiette dat joagpad. Deur die trekweg konden mensen uut e omgeving ok bij t kenoal kommen en dus verbiending met de rest van e wereld kriegen. Ien e tweede helft van de 19e eeuw voldee et kanoal niet meer aan e eisen die der op dat moment aan steld werden en most alles aanpast worden aan de eisen van die tied. Zo werd onder andere ien 1864 “Sluis Gaarkeuken” aanleid. Dat was vrijwel op t zelfde plak as woar de sluus nou nog is.
Het was altied drok op t wotter. Noast de volle schepen die met hun loading van A noar B voeren ha-je ok nog de beurtschippers. Dizze schippers gingen op vaste tieden, van vaste plakken, noar grotere dörpen of steden om doar goedern en mensen hen te bringen.
De beurtschipper ging ien e meeste gevallen noar n bodehuus om doar vracht te lössen en te loaden. Ok ging er dan veur de winkels uut e dörpen de bestellings doen bij de grossiers. Al ien e 17e eeuw ha-je al geregeld vervoer. De Zuiderzee ( IJsselmeer) was hiel belangrijk. Praktisch al het vervoer dat uut Amsterdam kwam moek hier gebruuk van. Ien 1870 werd de Lemmerboot opricht. Die voer van Amsterdam noar Lemmer. Hier vandoan ging dan een trekschuit noar Stad en n diligence noar Heerenveen.
De schipper en zien femilie hadden natuurlek ok eten en drinken neudeg. Argens aanleggen en noar n dörp goan, doar hadden ze gien tied veur. Ok ien die joaren was tied al geld. En n auto of n fiets was der niet aan boord en lopen was gien doen.
Bij n sluus leggen de schepen even stil. Het duurde doarom niet zo lang of der kwam wat bedrievigheid omhen. Bij Goarkeuken was dat niet aans. De noam van dit gehucht komt trouwens van n eenvoudige eetgelegenheid die zo noemt wer. Bij de olle Goarkeuken bij t Kolonelsdiep was n café. Bij de nije sluus kwam der ok nog n winkel bij. Bij dizze winkelier kon je alles kopen wat er doageleks aan boord bruukt worden most. Krudenierswoaren, groente textiel,varf, goaren, band en goa zo mor deur. Toen de boten een motor kregen kwam der ok nog brandstof bij.
Loater kwammen der bootjes met handel op t wotter, dat was veur de schippersfamilies nog makkeleker. Dizze voarende winkels gingen noast n schip leggen, bonden heurzelf aan het schip vast en lieten heur met trekken. Zodoende kon de schippersvrouw rusteg winkeln en kon de brandstof ientied overpompt worden. Dit is deurgoan tot er grotere boten kwammen die ok een auto aan boord hadden. Bij n sluus werd de auto dan op e wal zet. De schippersvrouw ging ienkopen doen en vervolgens ree ze noar de eerstvolgende sluis en doar werd de auto weer aan boord zet.
Vandoag de dag ken ik zo gauw gien parlevinker ien e buurt. Mensen die de kost verdienen met de handel aan bootjesmensen bennen der nog wel. Ien Stroobos bijveurbeeld is n bedrief dat van alles levert aan schippers. Ze voaren niet meer met n boot, mor bezörgen wel aan e sluus bij Goarkeuken. Der is dus ien e loop van e joaren niet zo hiel veul verandert.
Henk Wierenga
Mientje: Hij het de keutel bie t schone inne en t smirrege ien e buus.