Ik proat plat
Zand, veen en klei
Ien 2020 hemmen we schreven over verdwenen beroepen en dit joar gooien we t over n hiel aandere boeg. We goan op zuuk noar verhoalen achter zichtboare zoaken ien ons landschap. We perberen met dizze achtergrondstukjes wat te vertellen over de geschiedenis van n veurwaarp, gebouw of deel van t landschap. Meschien stappen jim dan loater op e fiets om n tripke te moaken langs één of meer van die onderwaarpen om het met eigen ogen te bekieken. De nije gemeente Westerkwartier blift ons waarkgebied, mor kiek niet vremd op as we es n keer over de provinciegrins hinne kieken.
Ien t Westerkwartiers volkslied, schreven deur Gert Sennema met n arrangement van Roelf Postma, komt de zin ‘Van zand en veen tot aan diek en klei’ veur. Die zin geft goed aan dat e geschiedenis van t gebied staark verschilt van stee tot stee. Een goeie voedingsbodem veur onze verhoalen, want bliekboar ken je op n ofstand van n poar kilometer een merkwoardeg verschil tegen kommen. Dat moakt onze regio ok zo aantrekkelek veur bezoekers. Der is van alles te vienden en je kennen et voak alpmoal nog zien en pruven.
Op e hoge zandruggen leggen olle ploatsen as Moarum, Nuus, Noord- en Zuudhörn. De meeste ploatsen hemmen een mooie olle kerk, die veur n deel ien beheer bennen bij de Stichting Oude Groninger Kerken (https://www.groningerkerken.nl/). Die stichting perbeert, soamen met de ienwoners van t dörp, dit deel van de geschiedenis te bewoaren. Doardeur ontstoan der noast een plak veur kerkdiensten ok mooie podia veur meziek en theater. Meestieds bennen ze vrij te bezichtegen en kinnen vrijwilligers, alles vertellen over et gebouw en de geschiedenis van et dörp.
Toen et de bewoners van t zand en de Stad dudelek werd dat turf van et veen en de heide goed bruukboar was as brandstof, brochten landheren en veenboazen ok die gebieden ien productie. Steeds verder trokken de veenarbeiders et gebied ien, groeven nije kenoalen en stichten nije dörpkes woar ze dicht bij t waark wonen konden. Ploatsen as De Wilp, Jonkersvoart en Zeuvenhuzen kommen uut et veen. De lege meeden of mieden rondom veul dörpkes bestonden uut natte, drassege stukken die allinneg bij zummerdag bruukboar wadden as hooiland of weide. De petgatten die doar groaven werden, kwammen ok weer van pas om overbodege huusroad ien te dumpn. Op t Curringheveld ien Kornhorn en rondom Trimunt is nog veul te zien omtrent de vervening en kin je ok et leste stukje hoogveen van onze streek bekieken. Vlak over de grup met Friesland wordt de veengeschiedenis goed zichtboar rondom Drachtstercompagnie en ien themapark ‘De Spitkeet’ ien e Harkema.
Ruugweg et gebied ten noorden van t Van Starkenborgkenoal leit op e klei en is met minsenhanden wonnen op e zee, wat niet zeggen wil dat doar pas veul loater minsen binnen goan wonen.
Ien t Wierdenmuseum ien Ezinge wordt et verhoal vertelt van t ontstoan van dizze streek en de bewoning op de wierden. De belangrieke ienvloed van kloosterlingen, die begereg keken noar t vruchtboare laand uut zee en zich met man en macht ienzet hemmen om zee tot land te moaken, is zichtboar ien t kloostermuseum van Auwerd. Onveurstelboar dat host 1000 joar leden één van de grootste en riekste kloosters van Noord-Europa ien Auwerd was. De kloosterlingen van t Gerkesklooster hemmen met bedieking, ok grote stukken land ienpolderd. Et brouwhuus van dat klooster is nog altied ien gebruuk as kerk en één keer ien e moand open veur bezoek.
Zand, veen en klei is et fundament woar onze ‘Ik Proat Plat’ verhoalen van 2021 op rusten. Ons veurnimmen is om aan t enne van t joar een gidsje uut te brengen met fiets en wandelroutes. Een gidsje om onze regio te ontdekken, met 52 verhoaltjes, die wat meer achtergrondienformoatie geven en de lezer en bezoeker het idee geven: ‘Ja dit is ok Mien Westerkwartier!’
Net as oflopen joar hopen we ok dit joar op veul tips en opmarkings van jim kaant. Dat kin deur n mail te sturen noar: info@mienwesterkwartier.nl. Wel wiet welke geheimen we met jim hulp ontdekken ien t Westerkwartier.
We hopen dat jim ok ien 2021 onze verhoaltjes met plezier lezen en ien e loop weg ok nog wat opsteken over toal en geschiedenis.
Noamens ons drieën winsen we elkeneen een veurspoedeg nij-joar, met mooi weer en weineg beperkings, zodat we der op uut trekken kinnen en mekoar wat voaker ontmoeten ien t veld.
Piet de Vries, Henk Wierenga en Geert Zijlstra
Mientje: Diskaant Lauwers het zien eigen toal, diskaant Reitdiep het zien eigen verhoal.
