Ik proat plat
De Klap
Het terras van eetcafé “De klap” is n plakje woar veul mensen (veural bij mooi weer) even zitten om bij te kommen van de doagelekse beslommeringen. Je kennen doar ien alle rust de mooie en minder mooie dingen van e dag deurnemmen. Over de geschiedenis die aan dit historische plakje kleeft zal vermoedelek niet al te veul proat worden. En as er wel over proat wordt dan gijt het er voak over, hoe het café aan zien noam kommen is. Die vroag is makkelek te beantwoorden. De klap was de brug over de Grootegaster tocht noast het café. Tegenover t café was het lös en loadplak van t hoaventje dat doar ooit was.
Wat je niet zien as je op het terras zitten is t onderste gedeelte van n meulen achter het café. Het binnen de restanten van de meulen die ien 1847 bouwd is deur J. F. Ritzema uut Stroobos, ien opdracht van de familie Visser. Nou was Visser gien mulder, mor de zeun van n snikkevoarder annex veerschipper. Zien vrouw was kasteleinske ien Grootegast. Ze wonende op t plak woar nou t café stijt. Toen ze uut e tied kwammen is de arfenis verdeeld tussen de broers Melle en Jan Visser. De arfenis was beheurlek groot. Hij bestond uut: n huus met n schuur, een part van 50% ien n trekschuit en verder nog de ienboedel en wat huusroad en zukswat.
De helft van de snik had nogal wat weerde: Het huus met n schuur werd taxeerd op f.2500,00 en de helft van de schuit op f. 4000,00. De rest van t spul was f.1000,00 weerd. Het spul werd as volgt verdeeld: Melle krig et huus met grond en tuun.
Broer Jan krigt: “de trekschuit varende van Grootegast op Groningen en vice versa met het regt van veer en alle regten daarmee verbonden en al hetgeen daarbij behoort, thans liggende te Grootegast”.
Kiek en nou wordt ok dudelek woarom dat schip ien verholding zo duur was. Het was tegeliek een bedrief. Ien 1846 het Melle Visser, veerschipper ( broer Jan had veer en beurtdienst arfd, zollen ze dat herverdeeld hemmen?) een vergunning aanvroagd om een pelmeulen achter zien huus te bouwen. Met n pelmeulen kinnen ze van gerst gort moaken. Omdat overheid en belastingdienst toen al niet veul aans wadden as tegenwoordeg, was een vergunning sinds 1833 verplicht.
Toen i -der noamelek een belasting op “het gemaal” kommen. Dit betekende dat, as je groan moalende dat bestemd was veur menseleke consumptie, je doar belasting over betoalen mosten. Zo most er veur 50 kilo. tarwe f.2.-- betoald worden en veur 50 kilo rogge f. 0.60. Dit most betoald worden veurdat het groan noar de meulen ging.
Nou kloagen we tegenwoordeg nog wel es dat de belastingdienst alles wieten wil en alles controleert mor dat was ien die tied ok al zo. Der kwam een geleidebiljet bij woar alle gegevens op stonden zoas:wat veur soort groan het was, hoeveul kilo of t woog. Van de soorten veur veevoer, woar dus gien belasting op was, werd de hoeveulheid ien hectoliters vermeld.
Het aantal zakken, de meulen woar het moalen worden zol, alles stond op dat papier. Om te zien of de vracht groan wel klopte met het biljet mosten de zakken markt weden met eulievarf. As het spul moalen was most de mulder de noam, doatum en de tied woarop t meel terugging noar de eigenoar op t geleidebiljet zetten. As de mulder niet schrieven kon kreeg hij n aparte stempel. Nou kon t weden dat n gedeelte van bijv. rogge veur veevoer bestemd was. Ien dat geval werd er bij de meulen zand deur mengd. De ontvanger had vergoande bevoegdheden om, alles te controleren. Ien die tied stond er meestal n huus vlak bij de meulen veur de douanier (chercher huus) Dat was bij dizze meulen niet et geval.
Ien april kinnen de buren op n vergoadering bezwoaren ienbrengen tegen de bouw van de meulen. Elkeneen kon met de bouw wel leven, as ze hun rechten mor holden mochten. Zoas vrij voaren deur de tocht en het gebruuk van loswallen. Ok was der n boer die bang was dat zien peerden schrikken zollen van de wieken. Nog veur dat de bouw begonnen was vroeg Melle al n vergunning aan om ok rogge en weitstienen te bruken.
Hier had de gemeente wat meer moeite met, omdat der al zo’n meulen was.
De meulen is ien e loop van e joaren ien verschillende handen west. Sums werden meulen en café aan verschillende eigenoars verkocht en sums kwammen ze weer ien t bezit van één familie.
Ien e dertiger joaren werd de meulen tot t onderste stienen gedeelte ofbroken. Ien 1969 is der weer n gedeelte ofbroken en bleef het gedeelte over wat der nou nog stijt.
Henk Wierenga
Mientje: Die vent kinst niks met, die het n klap van e meulen had!