Ik proat plat

Afbeelding
ik proat plat! doe ok?

De Marumerlage


Alle doagen goan der via de A7 duzenden mensen aan veurbij. Toeristen ien t Westerkwartier hemmen voak gien idee. Ok een deel van de eigen ienwoners wieten niet hoe mooi of ter is. Ten noorden van e A7 bij Moarum leit natuurgebied annex wotterbarging ‘Marumerlage’. t Gebied is niet zo hiel groot, ongeveer 25 bunder, mor der is toch hiel wat te zien. Eeuwenlang was t Olle Diepke (Olle Riet) t belangriekste wat er ien dizze omgeving was. Der was al vroeg bewoning omdat er wotter en gras was.


Rond 2014 werden der plannen moakt om t moerasgebied opnij ien te richten. Omdat ‘Marumerlage’ deel uutmoakt van e ecologische hoofdstructuur kregen dieren en planten ien t gebied veurrang boven de mensen. Der werd besloten om er geliek een wotterbarging van te moaken. Dit om et te veul aan wotter dat er zo nou en dan is, op te vangen. De vruchtboare bovenste loag grond is afgroaven en ofvoerd. Het Olle Diepke (Olle Riet) werd verleit, der kwammen stuwen en vispassages. Loater werd er nog n uutkiekheuvel moakt en een wandelroute deur t gebied aanleid. 


Toen alles kloar was het R.S.G ‘De Borgen’ een wedstried uutschreven woaraan leerlingen van t technasium met doen konden. Ze werden uutdoagd om een ontwarp te moaken veur n uutkiektoren op e heuvel. Aan e hand van dat ontwarp is er n mooie uutkiektoren ‘De Stins’ bouwd, die aan alle eisen voldut. Ien n poar joar tied bennen der hiel veul soorten vogels kommen. Zo is ‘Marumerlage’ niet allinneg veur natuur en wotterbarging interessant mor ok wandeloars en vogeloars moaken dankboar gebruuk van het prachtege gebied en as de vorst toeslagt zigt et er zwart van e scheuvellopers.  


Op dit plak is niet allinneg veul wark verzet deur mensen die hier boer wadden of turf stoken hemmen. Der is nog n bezigheid west, die niet meer ien t collectieve geheugen zit. Hier is noamelek op vrij grote schoal iezeroer wonnen. Iezeroer werd bruukt om iezer van te moaken. Sums werd et eerst verhit om t schoon te moaken. De brokken die hiervan kwammen werden ien lutje stukken sloagen. As dat kloar was moeken ze een gat ien e grond om as oven te bruken. Die gatten wadden ongeveer 50 cm deursnee. De wanden werden bekleed met liem. Der kwam ok n luchtgat ien. De stukken oer werden ien een holt gestookte oven doan. De temperatuur kon wel oplopen tot 1200 groaden. Alles wat gien iezer was smolt uut et erts en liep onder ien t gat. Ien t bovenste gedeelte van t gat bleef n brok poreuze massa over. Dit werd ruw iezer noemd. De smid ging deur verhitten en smeden de leste restjes holtskool der uut hoalen. Dan was t iezer kloar om verwarkt te  worden tot rieuw en woapens. Ien e middeleeuwen was der ok ien onze omgeving een bloeiende iezerindustrie. Dizze ovens wadden vermoedelek niet ien t ‘Marumerlage’ mor wel ien e buurt. Ien Siegerswoude bennen ien e tachteger joaren van de veurege eeuw resten vonden van n iezersmelterij. Die resten leggen nou ien t Noorderlijk Archeologisch Depot ien Nuus.


Dat we wieten dat er ien het ‘Marumerlage’ ok oer wonnen is hemmen we indirect te danken aan e aanleg van Rijksweg 43, de tegenwoordege A7. Toen die weg aanleid is fietste Grietje Boonstra met heur pabbe noar Trimunt – Korige om te kieken hoe ze doar aan t groaven wadden. Het viel heur op dat het wotter ien e sloot zo rood was en heur pabbe het heur toen verteld dat die kleur deur t oer kwam. Loater besloot ze om uut te zoeken hoe dit nou precies zat. Ien 1999 het ze een oproep ien e Leekster krant doan om te vroagen of er mensen wadden die doar nog wat van wisten. Tot heur verboazing kreeg ze meer dan tien reacties. Eigenoaren en old eigenoaren van e grond ien die omgeving gaven aan dat der oer ien e grond zat. Der is nooit een vergunning ofgeven om oer te winnen, mor de gemeente het wel toestemming geven.


De oer die der wonnen werd, werd onder andere vervoerd met e tram. De halte was Marum “West”. t Kruuspunt Kloosterstraat/Postdijk was ok n plak woar het oer verzoameld werd. Veur vervoer per schip ging het noar de hoaven aan e Akkemanswiek achter de ESA. Het spul stonk wat visachtig. Hier werd het met vrachtauto’s vervoerd noar de hoogovens ien Duutsland, Frankriek en Engeland.


Henk Wierenga


Mientje: ‘Liever rood hoar op vaste grond, dan rood hoar op n ezelskont!

UIT DE KRANT