Ik proat plat

Afbeelding
ik proat plat! doe ok?

Grootegaster Autobus Maatschappij



t Was op n Grunneger marktdag, dinsdag 27 meert 1923, dat Jan Visser uut Grodegast veur t eerst met n autobus van Doezum noar Grunnen ree en weerom. Der was plak veur twaalf reizegers ien e bus. Der wadden vast wel mensen die ok es ien e Stad kieken wollen, mor der was ok n heule grote groep die bij veurboat al veurspelden dat et niks worden kon. Mor ze hadden et goed mis, dat eerste ritje was toch et begun van e busdienst, zoas we die nou nog kennen van Surhuusterveen noar Stad en weerom. Drie moal ien e week ging e bus noar Stad hinneweer.


Een joar loater wadden der nog n poar heren die zo’n onderneming wel zitten zagen en begonnen op t zelfde traject ok n busdienst. Een joar loater kwam er nog één bij, mor ze zagen al gauw ien dat dat echt te veul van t goeie was en twee ondernemings, die van Visser, Lieffering en Steenstra, besloten ien e loop van 1925 tot n fusie.


De derde busdienst was ien handen van Nauta uut Grodegast en Lubbe Renkema uut Doezum.


Omstreeks 1929 kwamen ok dizze twee busdiensten overeen om soamen te goan warken en kwam de “Grootegaster Autobus Maatschappij” (De GAM) tot stand.


Soamen hadden ze acht bussen die de diensten onderhielden. Eerst vanof Doezum, tegenwoordeg Provincialeweg 20, woar Lubbe Renkema woonde. Der werden garages bijbouwd en der was plak om de bussen te parkeren. Loater werd de dienst uutbreid en was t vertrek vanof café Top ien e Penne. Nog weer loater werd de route verlengd noar Surhuusterveen. Ien e krant van juni 1933 wordt n retourtje aanboden veur twee en halve gulden per persoon. 


Per dörp was er mor één ienstapplek, meestal bij t café, school, kerk of brug. Of gewoon e hand opsteken, dan stopte hij ok wel. Der wadden wel vaste tieden dat e bus kwam, mor de chauffeur wol best even wachten as t zo uutkwam.


Tegenwoordeg is t heul aans, met veul ien- of uutstapploatsen, moderne wachthokjes,


inchecken en uutchecken.


Ien 1939 werd de ambitie groter, want er verscheen n advertentie ien e krant met de kop “Wij gaan de wijde wereld in. Ga mee – U moet er uit deze zomer – Voor een kleine prijs brengen wij u naar zee, in de bosschen en in de bergen.”


Spieteg genog wieten we niet of dizze recreatieve busdienst, een soort veurloper van Dalstra en Paulusma, ook succesvol west het.


Toen kwam de oorlogstied, mor de bussen reden deur, hoewel t wel n probleem was met de brandstofschaarste. Doar hadden ze wat op vonden!  Ien e gebouwen van de standploats ien Doezum werd holt kapt en dreugd. Dit holt werd verstookt ien e gasgeneratoren die aan de bussen koppelt wadden. De bussen reden op t holtgas dat dizze generatoren produceerden. Achter aan e bus hing n klein metriedend gasfabriekje op n wieltje. Onderweegs most regelmoateg holt bijvuld worden, mor de lijndienst kon zo toch deurrieden.


Per jannewoari 1941 werd e GAM overdroagen aan de ‘Groninger Autobusdienst Onderneming’ (GADO). De GAM had bij de overdracht  vittien bussen. De kentekens op e bussen begonnen allemoal met n A en dan n poar cijfers, de A stond veur de Provincie Grunnen. 


De GADO was ien 1924 start ien Appingedam, mor kocht steeds meer andere busdiensten op en had noast de GAM ok de lijndienst ‘van der Bij’ uut Griepskerk overnommen.  Niet alle Grunneger busdiensten kwammen ien bezit van de GADO, want de ESA uut Moarum werd verkocht aan de FRAM uur Friesland. 


De Gado, eerst met groene en loater met gele bussen, wadden vertrouwd ien t stroatbeeld van onze provincie en werd overnommen ien 1998 deur vervoersgigant Arriva, met het hoofdkantoor ien Engeland. 


Ien 2009 het Qbuzz het busvervoer ien t veurmoalege GADO-gebied overnommen en zien we nou blauwe bussen rieden, mor nog wel altied op et zelfde traject dat ooit ien 1923 opzet is.


Leneke Struiksma


Mientje:  Hij het zien buskoartje aan n touwtje om e nek!

UIT DE KRANT