Ik proat plat
Muntjeziel of Muntsjesyl
En ieneenent was er reboelie over de ‘overdracht’ van Muntjeziel van Friesland noar Grunnen. Der wadden al nije noamploatsborden ploatst met as onderschrift ‘Gemeente Westerkwartier’. De oorzoak was et besluut van de gemeente Noardeast-Fryslân om op e noamploatsborden van alle dörpen, allinneg mor de Friese noam te noteren. De dörpsverenigings van e grinsdörpen Muntjeziel, Boerum en Warfstermeulen vienden dat geld verspillen en t stekt ze ok, dat zukke besluten zunder overleg nommen worden. Grinsdörpen zitten altied al wat op e wip. Haalf put, haalf regenwotter, haalf Fries en haalf Grunnens. Mor of dat nou zo slim is?
Sinds joar en dag bepoalt e rivier de Lauwers de grins tussen Friesland en Grunnen. De rivier lopt heden ten doage vanòf Zoltkamp tot aan Surhuisterveen. Deur de joaren henne is de rivierloop wel wat wiezegd, zo wordt ten noorden van Lauwerziel de olle loop van e Lauwers nog steeds aanholden als pervinziegrins en ok bij Stroobos stekt de Lauwers niet op et olle stee deur t kenoal.
De hikhakkerij om e grins is ok niet van e leste tied. Ien e middeleeuwen wadden er met regelmoat grinscorrecties. Vanòf Surhuusterveen wa-der ien t verlengde van e Lauwers een diepe geut groaven die de grins aangaf. Mor je mosten niet roar opkieken as ien een donkere naacht, die geut ieneenent vannijs groaven was. Dan weer wat verder noar t oosten of dan weer juust wat verder noar t westen.
Beide pervinziebesturen hadden ien e 17e eeuw wel op papier vastleid wat et tracé van e grins was, mor de illegoale verploatsingen gingen gewoon deur. Om ien één keer aan al dat gedonder en enne te moaken werd besloten om 25 iezern grinspoalen te loaten moaken. Die poalen mosten veur eens en altied aangeven woar de grins was. De eerste negen poalen kwammen ien t nij laand ten noorden van Lauwerziel en de rest kwam te stoan tussen Kortwoude en Allardsoog. Doar woar de rechte lien van e grins noar links of rechts òfboog, kwam n poal as markering.
De poalen stoan der nog altied, al is de stoat woarien ze verkeren wisselend, aantast deur e tied.
Der bennen drie biezundere poalen. Ten eerste is er de Puntpoal, poal 13. Die stijt juust op t plak woar vier veurmoalege gemeenten, Grootegast, Marum, Opsterland en Smallingerland, mekoar roaken. Vlak bij de poal leit ok n dikke flint om t biezundere stee aan te duden.
Poal nummer 25 stijt op t drieprovinciënpunt bij Allardsoog. De poal stijt niet bij restaurant ‘De Drie Provinciën’ mor n paar honderd meter noar t noorden op particulier terrein.
Aan e Bremerweg stijt poal 24, woarvan laang docht werd dat er verdwenen was. Bij et rumen van brommelstruken kwam er ieneenent weer boven wotter en bleek dat er ‘een gat ien e kop’ had. Ien e oorlog was er ien die buurt flink schoten. Bij dizze gevechten kwam een lid van de Ondergrondse ien e vuurlinie terecht en zöcht dekking. Hij werd loater bij poal-24 vonden met n koegel ien t bien. Gietiezer gaf meer beschaarming dan n brommelstruuk, mor ok de poal kwam niet ongeschonden uut e stried.
Dan weerom noar Muntjeziel. Et dörp ontston rond 1460 toen e bewoners van t klooster ‘Jeruzalem’ uut Gerkesklooster, ien e monding van e Lauwers, n sluus bouwende. De sluus most et bediekte gebied van t Munnikeoog dreug holden. Mor de sluus was omstreden, want et werd ien t joar noa de bouw flink beschoadegd deur omwonenden. Ok doarnoa werd de sluus meerdere moalen herbouwd en verploatst. Tiedens de Schansenoorlog aan t enne van e zestiende eeuw, werd as bescherming noabij de sluus n schans bouwd, nou nog te herkennen as buurtschap ‘De Schans’.
Tussen 1874 en 1877 werd tussen Nittershoek en Zoltkamp n nije diek aanleid en verwerden de olle zeedieken tot sloaperdieken. Rond 1880 werd n keersluus met elf stroomgatten bouwd, die der veur zörgende dat et wotter met grote snelhied uut e polder stroomt, zodat we ok ien Pieterziel dreuge voeten holden en vanòf toen laggen er twee sluuzen vlak noast mekoar.
Vlak bij de sluus stijt et monument van Griet Koenes. Noar verluud een hekse, die uut Muntjeziel verbannen is en nog steeds, bij hoog wotter, rond de toren van e kerk van t dörp vlugt en heur vluuk over et dörp uutsprekt. Zelfs met Griet is Muntjeziel welkom ien t Westerkwartier. Hemmen we der drekt weer n mooi Grunneger streekverhoal bij!
Geert Zijlstra
Mientje: Een lief kiend het n bult noamen!
