Ik proat plat
Stelling Löwe op Trimunt
n Hieleboel mensen die bij Moarum over de snelweg rieden en restanten van bunkers zien die versierd binnen met graffiti, wieten wel dat doar ien e oorlog Duutsers zitten hemmen.
Mor wat gebeurde doar nou precies? t Verhoal begunt al veur de oorlog.
Duutsland was drok ien e weer met veurbereiden van n oorlog. Ze hadden ien e Duutse Bocht n poar radarposten stoan om Engelse vliegtugen zo vlot mogelek te zien. Nou viel dat ien die tied nog niet met. De radar viel nogal gauw es uut. As de radar het wel dee konden de Duutsers allinneg over n ofstand van 50 tot 70 kilometer zien uut welke richting n vliegtuig kwam. Hoe hoog ze vlogen en met wat veur snelheid konden ze toen nog niet zien. De Engelsen wadden ien die tied al veul verder met t ontwikkeln van radar.
De Duutsers wadden nog gien moand ien Nederland of ze broken de radar ien e Duutse Bocht òf en herbouwende ze weer op e eilanden Terschelling en Texel. De toestellen wadden ientussen ok zo veul verbeterd dat ze n beriek hadden tot aan e Engelse kust. De technische verbetering ging bij de Duutsers hiel snel. Ien augustus hemmen ze al n proef holden om een jachtvliegtuug noar n bommenwarper te sturen. Al gauw (de oavend van 16 oktober) hadden ze t eerste succes. Die oavend i-der n jachtvliegtuug met radar gegevens vanof vliegveld Deelen noar n bommenwarper stuurd. Dit lukte boven verwachting. De joager kon hiel dicht bij de bommenwarper kommen en het die met mor één salvo uut e lucht schoten. Ze hemmen toen ien n roazend tempo nachtjacht stellings uut e grond stampt. Haarfst 1940 binnen ze begonnen met de bouw van stelling Trimunt. Die kreeg, net as de andere stellings, n noam van n dier. Ien dit geval Löwe.
Hoe dat ging het Arend Hoekstra, die joaren op Trimunt woonde, ien n interview (ofnommen deur Martje Grondsma) verteld. Hij vertelde dat er op n dag n poar luxe auto’s aanrieden kwammen. Ien die auto’s zatten n poar hoge omes en n vrouw. Tot heur verboazing konden ze die vrouw, ze had noamelek joaren leden bij de heide zitten te schildern. Ien t echt had ze toen al n plattegrond van t terrein moakt. Noa n poar doagen kwammen der wel 300 Duutse auto’s. Die hemmen der n poar doagen stoan. Toen ze vot wadden binnen ze met e bouw begonnen.
Der werden, met hulp van ploatseleke aannemmers, mooie groene barakken bouwd. Op t dak kwam goas en doar werd heide deur vlochten om e zoak te camoufleren. Het goas met de heide werd loater vervangen deur netten. Deur die netten werden groen/brune stroken vlochten. Tussen de barakken lagen holten vlonders woar je over lopen konden. Loater kwammen der onder ander nog n bioscoop en n keuken bij. Ok werden der nog stienen barakken en bunkers bouwd. Tussen de bunkers werden wegen aanleid die om de 10 doagen met n groene vloeistof bewarkt werden. De toevoerwegen (sintel en zand) werden verhard met rooie stien en ok groen moakt. Rond het hiele kamp kwam n ofrastering van stiekeldroad. Bij de iengangen kwammen slagbomen en wachtlokoalen.
Ok werd er nog een klein vliegveldje aanleid.
De militairen die op Trimunt legerd wadden kon je nauweleks militairen noemen. Het wadden meest technische mensen die n uniform aan hadden. Loater kwammen der ok veul jonge vrouwen bij. De eersten mosten de telefooncentrale bedienen. Toen loater ien e oorlog mensen noar t front mosten werden die ok vervangen deur vrouwen. Dizze vrouwen werden met e mooi Duuts woord Luftnachrichtenhelferinnen noemd. Ze werden sums ok wel Blitzmädel of Matrazenmädel nuumt.
Stelling Trimunt was één van e allereerste stellings, veur geleide jachtvlucht, van de Duutsers. Omdat ze één van de eersten wadden met dizze apparatuur kregen ze der ook veul nije uutviendings om uut te proberen. Zo kregen ze ien 1941 n nije evaluatie toavel. Op dizze toavel konden ze precies zien wat veur vliegtugen actief wadden ien t gebied. Dit gebeurde deur gekleurde lichtpuntjes op t deurzichtege toavelblad. De kleur gaf aan of t vijandeleke of eigen vliegtugen wadden. De gegevens hierveur kwammen van twee verschillende soorten radarsystemen. Dit systeem was veur de Duutsers hiel succesvol. De joagers die zij op Engelse vliegtugen ofsturende schoten der hiel wat uut e lucht.
Noa de oorlog konden de eigenoaren van e grond woar de bunkers op bouwd wadden (zunder n cent schoadevergoeding) de bunkers ien eigendom kriegen deur t betoalen van één gulden. Noa de oorlog binnen e bunkers nog bruukt as veestalling, as woning mor ok as kerk. De motorclub uut Moarum het tot op e dag van vandoag nog n bunker ien gebruuk.
Henk Wierenga
Mientje: Ze hipende as hokkelingen deur et laand.
