Ik proat plat
De Foekje Dillema
Vlak over de Friese grins leit n mooi fietspad dat je van Warfstermeulen noar t Friese Kollum brengen kin. Tiedens de leste ruilverkaveling is er laand aankocht veur dat mooie pad dat ok langs ‘de Grutte Earen’ van Boerem slingert. En dan ieneenent stijt er, midden ien e velden, een bankje met uutzicht op n stienen kappeltje. t Is n eerbetoon aan Foekje Dillema, de hardloopster die met gemak de beroemdste Boeremer van Nederland worden was, as er uut jaloezie, gien stokje veur stoken was.
Foekje werd geboren ien Boerem as derde van acht kiender van Pieter en Sybrichtje Dillema. t Gezin was stroatarm en woonde bij opa, die n kolenhandel had, ien huus. Gien vetpot dus en lutje Foekje ging drekt noa de legere schoel aan t waark as ‘hulp in de huishouding’. Ien oogsttied hielp ze bij de boer en ze was, net as de mieste jonge wichter, lid van e gymnastiekvereniging.
Toen ze n joar of twaalf was ging ze met vriendinnen noar n atletiekwedstried ien Butenpost. Ze zag wichter hardlopen en zee: ‘Me dunkt ik kin veul harder lopen dan die meiden!’.
Heur vriendinnen doagende heur uut, Foekje deed de schoenen en sokken uut en liep op blode voeten sneller dan de rest van t veld en won de wedstried buten mededinging.
Dat viel vanzelf op en Foekje werd vroagd of ze lid worden wol van atletiekvereniging Vitesse uut Leeuwarden. Zo reisde Foekje tweemoal ien e week van station Visvliet noar de Friese hoofdstad om te trainen en wedstrieden te lopen. En ze had talent want ien dat joar werd ze al kampioen van Friesland. Ze liep op brute kracht, mor t ging roazendsnel en ze werd deur de pers aanduud as ‘een stoomwals, die haar concurrentie platwalst’. Ok werd er fluusterd dat Foekje manneleke trekken had. Et was immers ok n grote vrouw met groffe geloatstrekken.
Ien 1948, won hardloopster Fanny Blankers-Koen vier golden medailles op e Olympische speulen van Londen, dat doagde Foekje nog meer uut. Fanny had de bijnoam ‘De Vliegende Huisvrouw’ kregen en had foam ien Nederland en ver doarbuten. Toen Foekje met doen ging aan landeleke wedstrieden, die ze vanzelf met gemak won, was Fanny niet van de partij. t Leek derop dat ze de stried met et wichtje van e Friese klei niet aanduurde. Pas ien juni en juli 1949 kwammen ze mekoar 3 keer tegen ien n wedstried en Foekje won der twee.
Ok internationoal won Foekje wedstried noa wedstried. Ze dee ien juni 1950 met aan de drielandenwedstried Engeland-Nederland-Frankrijk en nam doar et Nederlands record 200 meter over van Blankers-Koen. Ien juli 1950 zol ze met et doamesteam noar de EK atletiek ien Brussel en doarveur most elke hardloopster keurd worden, om aan te tonen dat ze vrouw was. Foekje melde zich òf veur dizze keuring, wat veur de KNAU aanleiding was om heur te schorsen. Op 13 juli werd Foekje, ze zat al kloar veur vertrek ien e trein op Amsterdam Centraal, uut e trein hoald en met n levenslange schorsing weerom stuurd noar Boerem. Toen heur teamgenoten vroegen wat er loos was, zee Foekje : ‘Ze zeggen dat ik geen meid ben’.
Foekje was zwoar teleurgesteld. Heur loopboan as hardloopster was over en ze werd ien t ziekenhuus van Grunnen ‘holpen aan heur klieren’. Achteròf bleek dat Foekje een biezundere verholding X- en Y-chromosomen had, woardeur ze zowel vrouweleke as manneleke geslachtskenmerken had.
Foekje trok zich terug ien t olderlek huus ien Boerem mor gaf nog wel les op de gymnastiekclub. Ze overleed ien 2007 ien Kollum. Noa t overlieden bleek uut onderzoek dat heur schorsing onterecht was en kreeg ze eerherstel deur de KNAU.
Veur de olle-joarsvereneging van Muntjeziel was dat eerherstel niet genog en rond nij-joar 2008 deupende ze t Fanny Blankers-atletiekstadion ien Hengelo om tot ‘Foekje Dillemastadion’. De mannen van e olle-joarsploeg hemmen snachts borden ploatst met e nije noam.
Foekje is niet vergeten. Ien e Amsterdams sportheldenbuurt, aan et IJ, lopt de Foekje Dillemastroat tussen de Faas Wilkensstroat en de John Blankensteinstroat. n Appartementje van 60 vierkante meter moet doar host € 350.000 kosten. Wat n verschil met et olle huuske van e brandstofhandeloar uut Boerem woar Foekje opgroeide.
Op sportpark Nylân stijt n beeld van twee hardloopbienen ien cortenstoal ter ere van Foekje. Ien juli 2011 was de veurstelling ‘Draaf Foekje, draaf!’ woar ok heur medailles te zien wadden, die tot dan toe ien bewoaring wadden bij familie ien Nieuw-Zeeland. Ien augustus 2011 werden Foekje heur golden en bronzen medailles stolen en de dief het ze vermoedelk omsmolten veur de weerde van t edelmetoal.
n Biezundere en actuele, geschiedenis, die ok boeken en n TV-documentaire (https://www.npostart.nl/andere-tijden-sport/20-07-2008/NPS_1102425) opleverd het.
t Wordt tastboar as je eefkes rusteg op dat bankje ten noorden van Boerem zitten en noar t stille kappeltje kieken. Wel wiet zie je ien gedachten Foekje verderop ien e slootswal zitten, met n hengel en n schepnet ien e aanslag, kloar om n dikke snoek te vangen.
Geert Zijlstra
Mientje: ‘Sums is et niet wat er liekt. Bekiek t ok es van n aandere kant!’