Ik proat plat

Afbeelding
ik proat plat! doe ok?

Doar woar de Olhoofster Voart aansluut op t Auwerdiep, leit et buurschap Schifpot. Ien 2019 was één van e eerste acties van de nijbakken wetholder Dijkstra-Jacobi et onthullen van n nij ploatsnoambordje met de noam ‘Schifpot’. t Streekje is host onzichtboar op e koart, mor de geschiedenis van e noam en de streek is de muite weerd.


Een schifpot is n simpel kacheltje, niet veul meer dat n pot ien e vörm van n cylinder, waarien schifrestanten van e vlasbewaarking laggen te smeulen. Der werd ok wel zoagmeel bruukt om zo’n kacheltje aan e proat te holden. Votgooien van bruukboar materioal was toendestieds niet normoal en dat was niet uut milieuoverwegings, mor domweg uut armoe. Omdat er op e klei vlas veul verbouwd werd, is t niet ondenkboar dat et hier werkelek om vlasresten ging.


Aan t Auwerderdiep stijt n huuske dat vroeger as herberg dienst dee en woar t nevvens de buurtbewoners oardeg drok weden kon. Met noame as t stief vroren had mog men de schifpot groag aansteken. Butendes is er op zo’n voarweg altied wat te doen. Je kinnen je t beeld zo veur ogen tovern. Een rokerege roemte met n smeulende schifpot ien e midden, t volk der om henne met n ruumerke vol jenever en n koamer vol met staarke verhoalen en t leste nijs uut e buurt.


Bij de tegenwoordige Torensmabrug (de brug is nuumd noar de burgemeester die pleitte veur de aanleg) was ien e 19e eeuw allinneg mor n voetveer. Wie destieds van Ezing richting Garwerd wol, most hum ‘overzetten’ loaten. Ien 1853 kreeg weduwe Bakker-Smit uut Garwerd n vergunning om n voetveer aan te leggen. Ze kreeg doarbij natuurlek ok et recht om tol te hevven. Ze kreeg dat recht veur 50 joar, mor omdat de Torensmabrug vlak veur de oorlog pas kloar was, is t vast nog n keer verlengd.


As je op e veer wachten mosten was t vanzelf wel noflek as je even schulen konden. t Is dan ok niet vremd dat er aan weerskanten van t Auwerderdiep n huuske kwam, woar je dreug zitten konden, al dan niet onder et genot van…


Herberg Schifpot was, noar ik aannemmen mag, meer dan allinneg n veerhuus. 


Mor woarom dan juust op dat stee? Halverwege de 19e eeuw was aan t Olhoofster kenoal een stienfabriek de ‘NV Steen- Pannen- en Draineerbuizenfabriek Feerwerd’ opricht. Eigenoar Onnes had bij Bolshuzen, wat meer noar t zuden, ok al n stienfabriek, 


De ligging van e fabrieken, op e klei en vlak aan t wotter, is niet verwonderlek. Een dikke loag vette klei met veul iezer lag vlak onder de teelloag en dat was zeer geschikt veur de overbekende rooie dakpannen en ofvoerbuiskes. De turf die neudeg was veur et bakken, kwam met n schip uut Drenthe. En al rap werden der huuskes bouwd veur de fabrieksarbeiders. t Vaste personeel kwam uut e buurt, mor de eerste seizoenarbeiders kwammen uut e buurt van Lipp ien Duutsland. Die streek stond bekend om zien tichelwaark. Loater kwammen ze uut e arme gebieden van e Friese Wouden. t Was zwoar waark, al werd et beter toen de krode vervongen werd deur lorries, die op n specioal spoor noar de fabriek en noar t kenoal reden. Lutje restjes spoor bennen nog weerom te vienden ien opritten bij Bolshuzen. Ien e zeuventeger joaren werd e stienfabriek van Onnes sloten.


Tussen beide stienfabrieken werd ien 1859 n biezundere kalkbranderij opricht. Ze hadden een hiel eigen productieproces, die goed aansloeg bij et publiek. Ien 1925 werd de zoak, deur de concurrentie van cementfabrieken, al weer sloten. De lesschuur (veur et blussen van e kalk, - denk ok aan t lessen van dörst -) en de opslagschuur stoan nog altied achter n woonhuus aan t Auwerderdiep.


Over t Olhoofsterkenoal kwam ien 1861 een brugje, de Frouketil, en ien dat joar stijt er ok al n load- en lösploats op e koart. Noast de Frouketil was n sleuperij veur boten. Ien slechte tieden veur de scheepvoart, werden boten uut mekoar hoald en werd et holt op e lösploats aanboden veur ander gebruuk. Recycling is niet allènt van dizze tied.


Ik zol zeggen, moak dit noajoar mor even een fietstochtje noar t noord-oosten van e gemeente, even stilstoan op e Torensmabrug en kiek noar de horizon of goa op zuuk de resten uut et verleden. 


Geert Zijlstra


Mientje: ‘Dat leit mie as n stien op e moag!’

UIT DE KRANT

Lees ook