Ik proat plat
Ruugezand
De Teenstraweg lopt west-oost van Lauwerziel noar Electra, zo’n beetje evenwiedeg aan t Reitdiep, de noordgrins van e gemeente Westerkwartier. t Lopt deur de polder t Ruugezand woar n aantal biezundere boerderijen stoan. Lang was dit gebied een natte kwelder van wat toen de Hunze nuumd werd. De zee had bij hoog wotter nog vrij spel mor aan t enne van e 18e eeuw begonnen de gebroeders Douwe Martens en Ædsge Martens Teenstra aan n biezunder oaventuur: t ienpoldern van t Ruugezand.
Marten Ædsges Teenstra, de voaje van de gebroeders, had ien 1776 aan e noordkant van e Hunze de veurnoame boerderij ‘Castor’ kocht en had zien begerege blik op t gebied ten zuden van e Hunze richt. Pabbe Teenstra was n biezundere boer die veul oog had veur t vernijen van t boerenbestoan. Niet alleen was er met Geert Reinders, één van Neerlands eerste immunologen, bezig met t ienenten tegen runderpest, mor hij verbeterde ok de rijenteelt en was veurstander van t gemengd bedrief. Hij spoorde zien zeuns aan om n plan te moaken om e polder te bedieken en van e zee of te schermen. Deels financierde hij t project, want hij zörgde derveur dat ze ien 1793 t laand en twee ploatsen noabij de kwelder kochten veur n bedrag van 50.000 gulden.
De bestoande boerderijen wadden wel omringd deur n lege kadijk, as bescherming tegen overstromingen van e Hunze.
Volgens de broers was et n beter plan om aan e zuudkant van e Hunze n aaneengesloten diek te moaken. Ok de bewoners van e Ruigewaardsterpolder zollen dan beter beschaarmd worden tegen et wotter, en die boeren mosten, noar t idee van e Teenstra’s, metbetoalen aan e onderneming.
De meeste boeren wadden der niet zo happeg op. Ze vonden de jongens veuls te jong en onervoaren en hadden meschien de cinten ok wel niet kloar leggen. Een viertal iengelanden, woaronder de oom van e broers, stapende wel ien e onerneming. Toen konden de broers, noadat er dikke boeken met contracten moakt wadden, lös. Eén van de garantie’s was, dat mocht de diek binnen 25 joar deurbreken, dan zollen alle plichten van e iengelanden vervallen.
De broers deden noagenoeg alle denk- en uitvoerderswaark zelf, mor hadden doarnoast waarkvolk uut Brabant ien dienst om t grondwaark te doen. Die wonende ien zogenoamde ‘Keeten’, simpele tenten die dicht op t waark stonden. De grond veur de dieken werd niet met kroden aanvoerd, mor met peerden en wipkarren. Deurdat ze de peerden drekt over de diek lopen lieten, werd de grond aanstampt en de diek goed stabiel. De aanleg van e diek duurde twee joar en toen konden de boeren weer rusteg verder met e oogst.
De beide broers bouwende op et stee van e olle ploatsen twee grote, nije boerderijen, die met de koppen noar mekoar toe stonden. Brede grachten en singels gavven de ploatsen een zeker aanzien en niet veul loater kochten ze nog n ploats met land veur heur neef AEdsge Hindriks Siccama.
De broers aarfende niet allinneg geld van pabbe Marten, mor ok de moderne wieze van boeren, met mooie grote en rechte percelen. Meneg collega nam n kiekje op t Ruugezand om e kunst of te kieken of sturende een zeun of knecht noar de broers om nije technieken te leren. De kweldergrond was van puike kwaliteit en t ging de familie lange tied veur de wiend.
Toen sloeg et noodlot toe. Ien 1816 was n neef van e broers op e boerderij van Ædsge om t vak te leren, mor de jongen kreeg al vlot last van longtering (TBC). Noadat er eerst n week-of-wat ien e bedstee van e boerderij toeholden had, werd er noar Stad brocht, woar der ien december aan zien ziekte overleed. Omdat de broers en hun neef veul bij mekoar over de vloer kwammen en benoam Ædsge veul aan t berre van e zieke neef zeten had, werd et één noa de ander familielid ziek en ok n deel van t personeel. Ien körte tied overleden 9 personen aan TBC en was t doan met e veurspoed van e familie.
Marten Douwes Teenstra, de kleinzeun van Marten Ædsges, een zeun van Douwe Martens was noast landbouwer ok schriever. Hij brocht n deel van zien leven deur op Java en ien Suriname, mor het de geschiedenis van zien familie beschreven ien “Geschiedkundige-beknopte Aanteekeningen der familie Teenstra“ (1837), zodat er veur de liefhebber veul te lezen is over dizze biezundere, onderneemende deuperse boerenfamilie. Toendestieds kregen ze al veul aandacht en ok in dizze tied is t de muite weerd om te lezen wat ze ien dizze streek ruum 200 joar leden uut stro zet hemmen.
Beide boerderijen van Douwe en Ædsge stoan nog altied aan de Teenstraweg en bennen te herkennen aan t dwarshuus en de singels. Imposante grote ploatsen, woar je deftege hereboeren zo rond zien stappen, Deur de gaswinning kregen de 200 joar olle gebouwen veul schoade. t Is te hopen dat er genog oog is veur t rieke verleden van t Ruugezand en dat beide ploatsen beholden blieven as n sierroad ien t Grunneger land
Geert Zijlstra
Mientje: ‘Bij min weer stoan de peerden met e kont ien e wiend!’