Ik proat plat
De sluuzen van Auwerderziel
Mien oma is ien 1903 ien Auwerderziel geboren. Heur achternoam was Van der Sluis. Ik denk dat die achternoam deur heur veurvoaders bedocht is, omdat ze vermoedelek ien Auwerderziel bij de sluzen woond hemmen. Begun 1800 most, ien opdracht van Napoleon, elkeneen een achternoam kiezen. Heul logisch as je bij n sluus wonen of sluuswachter wadden dat je dan Van der Sluus kozen as achternoam.
Om te achterhoalen of dat zo is, ben ik ien e familiegeschiedenis van oma Van der Sluus en de geschiedenis van Auwerderziel doken.
Eerst wat over de sluzen van Auwerderziel. De eerste sluzen binnen zo rond 1400 bouwd. Die sluus was meschien wel n holle boomstam met n holten klep die bij vloed dicht drukt werd. Ien die tied stond et Reitdiep, toen nog de Hunze nuumd, ien open verbiending met e zee en was dus n getijdenrivier met hoog en leeg wotter. t Auwerderdiep is groaven deur de monniken van t klooster van Auwerd. Woar t Reitdiep en Auwerderdiep bij mekoar kommen leit Auwerderziel, de sluzen wadden de scheiding tussen de beide diepen en lagen op zo’n 15 kilometer van Stad.
De sluus van 1400 werd bruukt veur de ofvoer van t overtollege wotter uut Stad. De ofvoer warkte zo goed dat er ien loatere tieden aal meer gebieden gebruuk van moaken wollen. De monding van t Reitdiep was n belangrieke aanvoerroute noar Stad. Dat was de reden dat er n bolwark, een soort fort als verdediging bouwd werd om e deurgang te bewoaken. Dit fort werd “Weert Groningen” nuumd. Nou bekend as
t Waarhuis, t olle sluuswachtershuus.
Deur de eeuwen hen is er heul veul gebeurd ien dit gebied. Der is veul vochten, t blokhuus is meermoalen afbroken en weer opbouwd. t Heule Reitdiepdal is ien 1672 met opzet onder wotter zet. Zodoende kon Bommen Berend de Stad niet vanof t Reitdiep verovern. Ien 1686 stond et heule gebied vannijs onder wotter. Dat kwam deur de St. Maartensvloed. De sluus was heulemoal wegsloagen deur de kracht van t wotter. De sluzen binnen deur de joaren hen n poar keer verploatst en vernijd.
t Sluzencomplex bestijt nou uut n westeleke spuisluus, bouwd ien 1707 en n oosteleke sluus, bouwd ien 1867. Ien 1877 werd de zeewerende functie overbodeg omdat toen bij Zoltkamp t Reitdiep ofsloten werd.
Noa sluting van t Lauwersmeer, ien 1974, binnen de sluzen buten werking steld.
t Waarhuis was n belangriek plak, der werd vergoadert en recht sproken, ruzies tussen boeren en burgers werden der oplost. t Achterhuus is bouwd ien 1680 en t veurhuus ien 1707.
De sluuswachter had niet alinneg de toak om e sluzen te bedienen, mor hij had er ok n tapperij bij.
Hij had klanten zat, want veul vervoer ging over t wotter en de schippers mosten voak wachten. Toen e scheepvoart terugliep, had e sluuswachter niet meer genog ienkomsten. De leste bewoner van t Waarhuis was, om ien zien levensonderhold te veurzien, ok nog boer en postbode.
Zol mien oma ien dat huus geboren weden? Ik was er al gauw achter dat heur pa boerenknecht was ien Auwerd, dus zallen ze wel ien n daglonershuuske ien Auwerderziel woond hemmen.
De noam Van der Sluus kwam van vier generoaties eerder. Atze Hendrik Van der Sluus het die noam ien 1812 opgeven omdat hij sluuswachter was en ien t sluuswachtershuus woonde. Nee niet ien Auwerderziel, mor ien Schuilenburg ien Friesland.
t Sluzencomplex bij Auwerderziel is nou n Rijksmonument. Omdat de olle sluzen neudeg aan onderholt toe binnen, is t Wotterschap van plan t heule complex op te knappen.
t Streekje trekt veul bezoekers, je kinnen der mooie foto’s moaken van e sluzen en van et uutzicht over t Reitdiep genieten. Ok kin je vanof de camping met e Reitdiepveer noar Schaphalsterziel voaren, dat is n gehucht bij de sluus die t Reitdiep en t Winsumerdiep scheidt, je kommen dan wel buten de gemeente Westerkwartier. Binnenkort mor es even kieken noar de historische sluzen die veur grote delen van de pervinzie zo belangriek wadden. En vanzelf even noar t gebied woar mien oma geboren is.
Leneke Struiksma
Mientje: ‘Wat n monnikenwaark, dastoe der niet strontzat van bist!’