Ik proat plat
Touwsloagersboan
De Touwslagersbaan is n stroat ien Noordhörn en leit tegenover de Algemene Begroafploats.
Die stroat hiet zo omdat et beroep van touwsloager doar vroeger uutoefend werd.
n Touwsloagersboan is sums wel n 300 meter lange, smalle strook grond, woar aanleverde goarens o.a. vlas, uutlopen werden. Met behulp van een slagmechanisme werden de strengen goaren tot n touw draaid. Een ‘ kuil touw ‘ is 220 meter touw, ien wat veur dikte, soort of vörm dan ok en is nog steeds n standaardmoat.
Halbe Aukes Huizinga is hier ien 1869 een touwsloagerij begonnen, noadat hij ien Drachten as touwsloagersknechtje het vak leerd had. t Gezin Huizinga woonde aan e Noorderweg, doar hadden ze n winkeltje woar ze hun zelfmoakte touwen verkochten. Vlakbij hadden ze de touwsloagersboan, der werden hoorntouwen, staltouw, en halsters veur peerden moakt. Der werd ien die tied veul touw bruukt op t boerenbedrief, dus der was altied handel. Toen de zeunen van Halbe, Auke en Roelf, old genog wadden, mosten ze hun pabbe helpen ien t bedrief.
Aan t enne van e 140 meter lange boan stond n schuur van vier bij twaalf meter, bestoande uut twee ruumtes. Ien die ruumtes en op e boan waarkende de Huizinga’s met hulp van n knechtje.
Ien e achterste ruumte van e schuur werd et vlas of hennep hekelt. Hekeln is dat et vlas of hennep over n plaank met schaarpe punten trokken werd, om de lange en körte vezels te scheiden. Veur zwoar touw wadden lange vezels neudeg. Ien e veurste ruumte van e schuur stond n weefgetouw. Doarveur, bij de opensloande deuren gericht noar de touwboan, stond et wiel. (denk aan t verske over de blauwgeruutte kiel). Dat wiel brocht vijf klössen aan t draaien, aan die klössen zat de hoak. De klössen dienende der veur om van t gesponnen touw, dikke touwen te moaken deur ze soamen te strengeln.
t Spinnen nam de meeste tied. De spinner had n bundel vlas of hennep om zien middel en spon doar met hulp van t draaiende wiel strengen van. As er genog strengen wadden, werden der touwen of dikke koabels van moakt. Ofgepaste stukken van die strengen werden vastbonden aan e hoaken op e klössen. Die strengen werden halverwege de boan om n tolvörmege klös sloagen en zo noar t enne van e boan leid. Doar komt de term touwsloagen ok van, as de hoak ien t rond draait, zeit men dat de hoak ien t ronde slagt.
Deur t draaien van t wiel strengelde et touw zich achter de tol ien mekoar. De tol werd deur n man omhoog holden. Op bijgoande foto zien we Auke Huizinga hier drok met ien e weer.
t Materioal wat neudeg was om touwen te moaken was vlas, hennep, sisal en manilla. Dat spul kwam uut et butenland en werd per schip aanvoerd. Met e trein kwam old koabeltouw weerom uut e mijnen. Dat olle koabeltouw werd uut mekoar hoalt en opnij sloagen tot hoorntouw en staltouw.
t Zwoarste touw, dat van twee keer drie strengen, werd as koabeltouw aan e sukkerfabriek en aan schippers verkocht. t Normoale touw ging noar de boeren ien e omtrek en werd verkocht deur n venter met n grode korf (“de touwkiep”) veur op zien fiets.
t Touwsloagersbedrief is altied ien handen bleven van e Huizinga’s. De jongs, knechtjes, wisselende voak per joar. Wel begriepelek want ze verdienende host niks en t waark, meestal t draaien van t wiel, was saai.
Bij heul slecht weer en ien e winter werd er ok binnen waarkt. t Trektouw veur de peerden werd dan, om t weerbestendeg te moaken, met kokende teer bewaarkt. As de teerketel pruttelde kwammen buren die verkolden wadden sums boven e ketel verlichting zoeken. Dat gaf lucht en tabak roken was toen ok nog hiel normoal. Noa de oorlog hemmen Auke en Roelf nog perbeert om t knechtje te vervangen deur n benzinemotor om t wiel draaiende te holden.
Auke kwam te overlieden ien 1954 en toen was t veur Roelf op 79 joarege leeftied niet meer te doen om t bedrief deur te zetten. De mannen binnen altied vrijgezel bleven. Ze stonden ien t dörp bekend as stille mensen die weineg omgang hadden met e rest van t dörp. Onderling proatende beide broers ok voak allinneg ien uuterste noodzoak dit vanwege de doofheid van Roelf.
Vroeger wadden veul touwsloagerijen te vienden bij hoavens, omdat de touwen bruukt werden veur de tuigage van schepen. Tegenwoordeg binnen der bijna gien touwsloagers meer die nog met e hand touwen moaken. Sums zien we nog es n touwsloager aan t waark op n touwsloagersboan of ok wel lijnboan noemd, op n markt met olle ambachten.
Veul grode steden hemmen stroatnoamen die aan dit ambacht denken doen, zoas de Lijnbaan ien Rötterdam, Lijnbaansgracht ien Amsterdam, Lijnbaanstraat ien Stad, Touwslagersdreef ien Maastricht. Ien Noordhörn is de herinnering aan de Huizinga’s, de stroatnoam de Touwslagersbaan.
Leneke Struiksma
Mientje: ‘Hol dij es stil te rabbeln, ik kin der gien touw aan vastknuppen!’