Ik proat plat - DrachtsterTram
Der binnen nog hiel wat mensen die herinneringen hemmen aan e Drachtster tram, de tram die joarenlang deur et Westerkwartier reed.
t Is allemoal begonnen met e oprichting van e Nederlandse Tramweg Maatschappij (NTM) ien t joar 1880. De NTM had toen al t grootste vervoers aandeel ien t Noorden. Ien t begun met e peerdentram en loater met de stoomtram.
Met de trams ien t Noorden en de noam NTM verwacht je dat et ok Noorderlingen wadden die dizze maatschappij opricht hadden. Dat was niet et geval, staarker nog t wadden twee Belgen die aan e wieg stonden van e NTM.
De lien begon bij t station ien Drachten. t Station was ongeveer op t plak woar nou t plein is veur schouwburg “ De Lawei”. De tram reed via Folgeren, Drachtstercompagnie, Luchtenveld, Nij- Trimunt, Moarum, Nuus, Nijbert, Tolbert, Leek, Nietap, Roden en Peize met as eindpunt station Grunningen. Hier kon je dan overstappen richting Meppel of Nijschans. De tram was geschikt veur personen en vrachtvervoer.
Ien 1947 werd de spoorboan overnommen deur de Nederlandse Spoorwegen. De exploitatie van e boan begon n joar loater. Vanof die tied was er allinneg nog vrachtvervoer, want der was te veul concurrentie van bussen. Ien 1949 nam de NTM t spul weer over en uuteindelek kwam der n enne aan t stuvertje wisseln toen de NS ien 1956 t hiele spul weer overnam. De leste keer werd e aanduding ook aans. Begon de lien eerst (km. aanduding 0) ien Drachten, vanof de leste overnoame kwam t nulpunt ien Stad.
Veul geld i-der nooit met verdiend. De eerste joaren wadden der allinneg mor veul passagiers as t min weer was. De tram mocht mor met n snelheid van 15 km per uur rieden, zo hard konden de meesten ok wel fietsen. Toen de tram loater 35 km. per uur mocht kwam de bus ok op e weg. Veur vrachtvervoer wadden der te weineg bedrieven langs et spoor. Ien e viefteger joaren kwam Philips noar Drachten en die zag wel wat ien t vervoer over de rails. Specioal veur Philips werd er n extra stukje spoor tot aan de fabriek leid.
Toch wol NS groag van t hiele spultje of. Al ien e tachteger joaren was er n verlies van 1 miljoen gulden per joar. De gemeentes die aan t spoor lagen hemmen nog probeerd om meer klanten veur de tram kriegen, mor dat is niet lukt. Halverwege de joaren tachteg werd er niet meer reden en 1989 binnen alle spoorrail weghoald.
t Biezundere van e Drachtster Tram was dat er deur alle dörpskernen reed. Ien Nietap kreeg de kroegboas et veur mekoar om t spoor veur zien kroeg laangs te kriegen. Nog staarker, hij kreeg zelfs n halte vlak veur de deur. t Kin niet aans of dit moet de man extra klandizie opleverd hemmen.
Natuurlek binnen der ok verhoalen over de tram en zien reizigers. Zo i-der n verhoal over n poar veekooplu uut e Penne. t Heurt hiel wat ‘veekooplu’ mor t was hiel kleinschoaleg. Ze kochten en verkochten zo nou en dan knienen, wat pieken een geit of n schoap.
t Verhoal wil dat de kooplu ien Drachten n geit kocht hadden. Ze wollen t beestje metnimmen noar de Penne. Mor ja, ien e tram most er veur betoald worden en dat werd heur te duur. Mor ze wadden niet veur één gat te vangen. Ze besloten et beestje achter aan e tram vast te bienden. Onderwegens zeden tegen mekoar: “Wat zal kekke lopen moeten”. De bedoeling was om de ritpries uut te spoaren. Dit is niet lukt want toen de tram ien e Penne aankwam, hing er allinneg nog mor n kop aan touw.
Ok binnen der ien e loop van e joaren ongelukken gebeurd. Verschillende met dodeleke ofloop. Een wel hiel vrimd ongeluk gebeurde ien t begun van e oorlog ien Nietap. De tram noaderde net as altied de brug over t Leekster Hoofddiep. Mor dizze dag was t aans as aans!
De brug was open en n schip met zand lag precies achter de brug. De trambestuurder had dit niet ien e goaten, hij remde nog wel, mor was te loat en kwam boven op e schuit terecht. t Schip zonk, mor gelukkeg vielen der gien slachtoffers.
n Triest dieptepunt wadden gebeurtenissen ien november/december 1943. Ien die periode vervoerde de tram ok dwangarbeiders. t Verzet wol doar n enne aan moaken. Ze hemmen toen de koppelingsploaten lös moakt. Hierdeur is de tram ontspoord. De (Duutse) trambestuurder werd licht gewond. As wroak en om n veurbeeld te stellen binnen der toen vief willekeurege gevangenen uut t Huis van Bewaring ien Stad hoald en op t plak van de ontsporing doodschoten. Aan t natuurpad bij Moarum (zie foto) stijt ter herinnering aan dizze vijf mannen een monument.
Ien e oorlog wadden er diverse incidenten. Ien feberwoarie 1945 werd n tram noabij Drachten beschoten en kwammen zeuven Stadjers om t leven. Ok op dat plak is n monument ploatst.
Henk Wierenga
Mientje: De tram ridt niet op tied, mor op zien rails!