Feestdoagen
Tussen kerst en old en nij trof ik n poar kammeroaden die k ien joaren niet zien had. Zo as dat voak gijt, hadden we t vrij snel over “vroeger”. Dat is logisch, want die herinneringen heb je gezoamelek en as je mekoar niet meer zien krieg je ok gien nije gezoameleke herinneringen meer.
We kregen t al gauw over de feestdoagen en dat ze ien e loop van e joaren flink veranderd binnen. Nije feestdoagen, bijveurbeeld suikerfeest en halloween, kwammen der bij en olle feestdoagen (foto: Beeldbank Groningen: Carnaval in Leek) binnen van karakter veranderd. Poasen ston altied ien t teken van nije kleren. Eerste poasdag noar kerk en tweede poasdag, poasbult opbranden. Die werd niet met specioal materioal zoas pallets opbouwd. Nee dat wadden delen van bomen. Bij t uutdunnen van boomwallen, werd et holt opdeeld veur verschillende doeleinden. Dat varieerde van richelpoalen tot takkenbossen veur de bakker, stelen veur bezzems en dergeleke, brandholt en nog veul meer. Wat overbleef was veur de poasbult.
Met Sint Martinus (lichtje lopen) moek elk zien eigen sintmartinus (lampion). De één dee dat deur ien n blikje, met hoamer en spiekers n veurstelling te moaken en n aander holde n voerderbiet uut en snee doar dan n veurstelling ien. Meulens wadden n geliefd onderwarp.
Met Sunterkloas was Zwarte Piet echt roetzwart en had er n roe (bundeltje takken) bij hum. Dat was om stoute kiender te straffen. Hielp dat niet genog, dan gingen ze ien e zak met noar Spanje. Loater werden de Pieten minder zwart en meer bruun en tegenwoordeg binnen t meestal roetveeg Pieten. De roe en metnimmen noar Spanje i-der niet meer bij.
Met e Kerstdoagen werden der gien cadeautjes geven. Op tweede Kerstdag was er voak n uutvoering van e ploatseleke reciteervereniging (toneelclub). Ok kwam er wel es n veurdrachtkunstenoar, kunstfluiter of n andere regionoal bekende artiesten. De solistenconcoursen veur muzikanten, wadden ok voak rond die tied.
t Olle joar uut en t nije ien ging ok hiel aans. Der was wel vuurwark, mor doar mocht je ok niet te veul van bij je hemmen en dus verstoppende wij dat ien e piepen van onze pofbroeken (plusfour). Carbid Schieten deden we ok. Met n maggi- of vaarfblikje. Loater ok wel es met n melkbus, mor zeker niet met n hiele batterij.
Wat ien host elk dörp gebeurde was slepen. Alles wat ollejoarsoavend niet onderdak hoald was, werd deur opschoten jongens bij huus weghoald. Meestal belandde al et spul op n plein veur n kerk of op n kruuspunt. Zo hier en doar kin je nij-joarsdag nog resten van dit gebruuk zien. Vernield werd er zo goed as niks. Ging er onverhoopt wel wat stuk werd er deurgoans lapt om e schoade te vergoeden.
Stunts zoas t vothoalen van jaknikkers of beelden van elders kin ik me niet heugen. Wel dat er ploatselek van alles uuthoald werd. Zo werden beveurbeeld de fietsen van twee verschillende kerken, tiedens de dienst op oljoarsoavend omruild. Jim kinnen jim veurstellen dat de minsen roar keken as heur fiets niet meer op t vertrouwde plak ston. Doarnoa het et nog wel even duurd veur ze ien e goaten hadden dat heur fiets op onverkloarboare wieze bij de concurrentie terechtkommen was.
Ok hemmen kwoajongens n keer alle auto’s die bij de weg stonden opkrikt. Een poar stienen onder de assen, zodat de wielen een centimeter vrij van de weg wadden. Verboazing bij de bestuurders van e auto’s dat ze niet vot kommen konden en n hoop plezier bij de jongens die t uutvreten hadden. Ok is er n keer n boerenwoagen op t plat dak van e schoel zet en doarnoa volloaden met stront.
Het staarkste verhoal dat k heurd heb speulde zich joaren leden of. t Was ien e tied dat n boel mensen al jong n kunstgebit kregen, jonge personen kregen zelfs wel es n nij gebit as verjoardagscadeau. Destieds was et gebrukelek om met n stel kwoajongen deur t dörp te goan om et “nij-joar of te winnen”. Ze gingen noar verscheidene mensen toe om elk n gezond en gelukkig nij-joar toe te wensen en dan kregen ze n borreltje. Elkeneen kon doar niet lieke goed tegen. Zo gebeurde et n keer, dat één van e jongens onderweegs ien sloap viel, mor eerst netjes zien gebit uut doan had. Zien kammeroaden hemmen et gebit metnommen en bij elk bezoek het et gebit, noamens de eigenoar, een heilwens uutsproken.
Woar of niet? Degene die mij dit vertelde, bezweerd me, dat dit echt gebeurd is.
Henk Wierenga
Mientje: ‘Hij kin riemen en dichten zunder t hemd op te lichten!’
