Ik proat plat - Kwekerij Langewold
Vroeger stonden der aan e rechterkaant, vlak veurdat je Ollekerk binnen kwammen, allemoal kassen. Dik vitteg joar leden binnen al die kassen ofbroken. Mattheus en Leentje Gorter-van Dijk, mien grootolders, de eigenoaren van e kassen, trouwende ien 1929 en kochten een huus aan e Langewolderweg met n goed bunder land. Et spultje werd kocht met hulp van e olders en Leentje kreeg ok nog n koe met van thuus.
De ene helft van t bunder land werd kwekerij en e andere helft graslaand veur de koe. Ze hadden ok nog n zwientje op t hok en nog wat pieken en zo gingen ze van start.
Mattheus had al 15 joar bij kweker Akkerman ien Zuudhörn warkt en had oavondcursussen volgt. Hij had al platglas en met 300 roamen binnen ze de kwekerij begonnen. Platglas is n broeibak met glas, meestal dubbele bakken met e roamen twee aan twee tegenover mekoar en zo’n 40-50 cm hoog.
Meestal stonden ze ien e lengterichting van noord noar zuud, op die manier had je de zun vroeg ien e bak. Zummers as de zun fel was, werd op e gloazen n loagje witkalk smeert.
As der lucht worden most ien e broeikas kwam er n klöske onder t roam.
Ofwisselnd werden er woddels, witte komkommers en meloenen ien e bak kweekt. Ien t vroege veurjoar werd de kool der ien zaait, bloemkool, witte, rooie en spitskool. De koolplantjes werden dan goed verkocht. Ze hadden ok veul struken met krudeldoorns, zwarde en rooie bessen. Ien t begun warkende Mattheus en Leentje met zien beiden ien e kwekerij, mor t ging zo goed dat er n knechtje kommen kon. Ientussen wadden der ok kiender geboren en die hadden zörg van moeke neudeg. Mor op moandag en dunderdags most Leentje helpen, want dan mosten de groentes kloar moakt worden veur de veiling. Kwammen der minsen aan e deur om verse groente te kopen, dan liep Leentje noar achtern om t op te hoalen.
Ien Sebaldeburen had je ok nog kweker Helmantel die ok groentes kweekte en verkocht.
Boderieder Kees Gorter uut Ollekerk kwam met e vrachtwoagen om groentes noar de veiling te brengen. t Hing van e tied van t joar of wat veur groentes der kloar wadden veur de veiling. Zummers veul sloa en spinoazie en dan loater andievie. Der wadden goeie tieden met veul opbrengst, mor ok mindere tieden. Ien e begun joaren hadden ze met moakt dat de pronkers, sniebonen, mor n halve stuver de kilo opbrochten en sums heulemoal ofkeurd werden op e veiling. Dan hadden ze wel kosten veur t wark en t vervoer had, mor gien opbrengsten. Et was veul wark om de groenten kloar te moaken veur de veiling, dus dan begonnen ze smorgens om vief uur al. De woddels mosten eerst schoon moakt worden op n plank met n boender, eerst gewoon bij de sloot en loater ien e grote ton. Dan werden er bosjes van moakt en kwammen der tien bosjes woddels ien t kistje. Bloemkool kwam per vier ien n kistje. Veur grote bloemkool kregen ze ien die tied, noa de oorlog sums wel n kwartje.
Ien e broeikassen werden gien bestriedingsmiddeln bruukt. Met e haand en schoffel mosten ze onkruud wieden. Zo gauw t kon mosten de drie dochters en zeun ok helpen op e kwekerij, ze mosten eerbeien en boontjes plukken, woddels schoonmoaken, groentes ien kistjes moaken.
Noa de oorlog werd e eerste grote kas bouwd, met veul beton en minder glas, dus eileks veul te min licht. Ien e kas werden tomaten en komkommers kweekt. Eind joaren 40 was Rits van der Veen as vaste knecht ien dienst kommen en die kreeg verkering met Annie, de tweede dochter. Ze trouwende op 27 juni 1957 en nammen loater de kwekerij over. Al snel noa de overnoame begonnen ze met et bouwen van nije kassen om de productie op te voeren. Toen beston t bedrief allinneg uut glasteelt en niks kwam nog uut e kolle grond. De kassen werden eerst verwarmd met euliekachels en ien e joaren 60 binnen ze over goan op n grote gasverwarmingsketel. t Was één van e eerste kwekerijen die dizze stap zette.
t Was zwoar warken ien e kassen, altied hiet en de bladden van e komkommers en tomaten wadden hard en stiekeleg. Al t wark ien e kassen was handwark, der kwam gien machine aan te pas.
Ien e joaren 70 kwam de klad ien e groentehandel. De oorzoak was de goedkope groente, die aanvoerd werd uut Roemenië. Dat was de nekslag veur veul Nederlandse groentekwekers.
Rits en Annie besloten om over te goan op t kweken van bloemen, veural chrysanten. Elke week kwammen der 10.000 chrysantestekjes en n groep wichter zetten de stekjes ien potjes. Noa twee week werden de stekjes ien e volle grond poot. De chrysanten mosten zo snel mogelek groeien en doarom werd er overgoan op t licht-donker systeem. Rits most hier eerst veur aan e studie om te leren wat de beste manier van belichten was. As t donker werd, dan mosten de kassen verlicht worden.
Rits had zulf n buske woarmet er de bloemen noar de bloemenveiling brocht. Ok kwammen der veul mensen aan e deur om n bloemke, die Annie dan verkocht.
Mor t was uuteindelek net as met groentes, zagen ze der niet goed uut of wadden der te veul van één soort, dan brocht et weineg op, of t werd deurdraaid op e veiling.
Kweker Drint aan e Langeweg ien Grodegast had ok veul kassen met allemoal chrysanten. Dizze kassen binnen der nog. Chrysanten worden er niet meer ien kweekt, mor Paradijsvogelbloem, n nij soort bloem en e rest van e kassen doet dienst as caravanstalling.
Om gezondheidsredenen kwam der ien 1979 n enne aan e kwekerij ien Ollekerk, van opvolging of overnoame was gien sproake, dus werd et bedrief opheven en alles verkocht. De kassen werden ofbroken. Noa viefteg joar was er n enne kommen aan de kwekerij op e Langewolderweg.
Leneke Struiksma
Mientje: ‘Domste boeren, dikste eerappels!’
