Ik proat plat - Lanteernopsteker
Nou het vroeg donker is, steken we al gauw het licht aan en dan hemmen we geliek helder licht. Nou ja, aansteken? Het is natuurlek het omdraaien/iendrukken van n lichtknopke. Wij wieten niet beter, mor dik honderd joar leden was dat nog hiel aans. Mensen konden ien principe allinneg mor met lichtmoan bij mekoar op visite. Bij donkere moan zag je ja gien hand veur ogen. Bij ons ien t dörp was het zelfs een reden om een vereniging van plaatselek belang op te richten. Het doel van de vereniging was volgens de statuten: “het bevorderen van de bloei en de welvaart der plaats en het behartigen van de belangen van de ingezetenen” Ien de praktiek was het belangriekste op dat moment het kriegen van stroatverlichting. Op de eerste vergoadering die holden werd, noa de oprichtingsvergoadering, was dit dan ok het belangriekste punt op de agenda. De hiele oavend werd er proat over wat het beste wezen zol: pietereulie of carbid. Uuteindelek werd er besloten dat pietereulie de beste oplössing was. Der werden 10 pietereulielampen aanvroagd bij de gemeente. Dit was ien het joar 1912. Iedereen docht dat der nou wel vlug licht ien e duusternis kommen zol, mor dat viel smirreg tegen. De gemeente stuurde bericht terug dat de 10 pietereulielampen niet ploatst worden mochten, omdat der plannen wadden om een elektrische centroale op te richten. Ambtelijke mölens warken troag dat wieten we wel, honderd joar leden was wat niet veul beter. Ien 1915 was der noch gien licht ien t dörp. Noa wat actie het de gemeente besloten om gien tien, mor veurlopeg zeuven lampen te geven. Toen was het ok geliek oflopen met de vrijgevigheid. De mensen mosten het hiele spul zelf ophoalen en te plak zetten. Dit most wel ien overleg met de opzichter van de provincie.
Toen de lampen der eenmoal stonden most er nog bepoalt worden wanneer en hoe lang ze branden mosten. Pietereulie was tenslotte niet omme nucht ! Der binnen een poar vergoaderings over hengoan, mor toen wadden ze der uut. Noa tien uur hoefde gien mens meer over stroat, dus dan konden ze sowieso uut. Der werd ok nog besloten om de lampen niet aan te doen as de moan ien het eerste kwartier ston. Twee doagen noa volle moan mochten ze weer aan.
As de lampen wel branden mochten, dan mosten ze natuurlek ok aanstoken worden. De veurzitter nam dizze toak op zich. Elke oavend ging er met n ledder op e nek van huus om de lampen met n lucifer aan te steken. Het wadden van die mooie gietiezern lanteernpoalen. Het duurde niet lang of der werd een officiële lanteern-opsteker vonden. De gemeente gaf f. 10,-- subsidie per joar dat was niet genog om de man van te betoalen. Hij kreeg noamelek f. 1,50 per lanteern. Het verschil mosten de leden van de vereniging uut eigen buus bijpassen. Ien 1916 vroeg de lanteern-opsteker een loonsverhoging van 100%. Dit kon niet uut de kas van de vereniging betoalt worden. Omdat iedereen van de verlichting profiteerde werden de kerk, de school en de niet leden vroagd om ok met te betoalen. Der werd nog wel onderscheid moakt tussen “meergegoeden” en “mindergegoeden”. Een nije lanteern-opsteker werd aansteld en kreeg f.22,50 per joar.
Een joar loater wollen de mensen toch nog wat meer licht en werd de gemeente vroagd om nog drie lampen. Dit ging niet deur omdat der gien pietereulie te kriegen was deur de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog en de mobilisoatie.
Ondertied was men ien Grootegast al n joar of tien aan e gang om elektriciteit te kriegen en ien 1921 lukt dat. Ien Kornhorn hadden ze ok al n poar joar probeerd om aansloten te worden. Mor toen ze heurden dat het nog wel even duren kon veur het zo ver was, wadden ze doar niet rouweg om want het was toch wel duur. Der werd besloten om tot die tied de lampen niet weer aan te steken en zo zat de lanteern-opsteker zunder wark.
Henk Wierenga.
Mientje: Die stumper het et licht ok niet uutvonden!