MKZ-crisis
De boerenprotesten van veurgoande joaren kinnen we ons goed heugen en die hemmen zeker ok ienvloed had op e jongste verkiezingen van e Provincioale Stoaten. Mor de boerenstand,ston wel es voaker op e kop. Op 21 meert is et 22 joar leden dat Nederland te moaken kreeg met e MKZ-Crisis. Hiele delen van Nederland, ok bij ons ien Piederziel, gingen op slöt, veul dieren mosten ruumd worden en meneg boer zag zien toekomst zwoar ien. Onrust, bedreigingen en blokkades wadden destieds aan e orde van e dag.
Mond-en-klauwzeer is n besmetteleke ziekte bij evenhoevege dieren, die veroorzoakt wordt deur n virus. De dieren en doarmet ok de veeholders worden der al eeuwen lang deur ploagd. Roakt een dier besmet, veural koeien binnen slim vatboar, dan kriegen ze noa n poar doagen bloaren ien e bek, aan t joar en aan e poten. De beesten worden flink ziek, levern minder melk en binnen niet meer te hanteren vanwege de pien. De ziekte is besmettelek net as de griep, een klein deel van e dieren staarft aan e ziekte,
Ien 1838 kwam e ziekte vanuut Duutsland veur t eerst over noar ons land. Bij n uutbroak ien 1911 werd één op e drie bedrieven besmet, mor toen werden e dieren nog niet ruumd. Rond 1940 werd et mogelek om te enten tegen de ziekte en kwam er n verordening dat besmette dieren niet vervoerd worden mochten. De ziekte was host uutbannen tot ien 1991 besloten werd dan ienenten niet meer mocht. En doarnoa kwam er n flinke MKZ-uutbroak ien 2001. De epidemie brak uut ien Engeland en is via Ierse kalver dizze kaant op kommen. Op e Veluwe, bij t ploatske Oene was de eerste besmetting en op 11 april volgde et eerste geval ien Ee, Noord-East-Fryslan. Ien totoal werd er ien Nederland op 26 bedrieven MKZ constateerd.
Bij ons ien Piederziel had dat drekt grote gevolgen. Bij de brug over e Olle Lauwers, de grins met Friesland, en op de Friesestroatweg, kwam een zeecontainer met bemanning te stoan, die elke auto ienspecteerde, die der langs wol. Vervoer van dieren was vanzelf ten strengste verboden, mor ja et bloed krupt woar t niet goan kin. Kalver, biggen, mor ok geiten en schoapen mochten niet uut et besmette gebied kommen. Ok veevoer, sperma en stront viel onder et vervoerverbod en wel et boerenarf op wol -de mieste boeren hadden liever hielmoal gien bezoek- most eerst met de stevels of schoenen deur ontsmettingsbakken. Rond Ee en Anjum, dörpen die ien isolatie kwammen, werden auto’s aan de butenkaant ontsmet veurdat ze op pad konden. Uut angst dat er nije aanvoer kwam, begonnen de bewoners al vlot met hamstern en winkeliers mosten zelf bij de wegblokkades aanvulling veur de winkel zoas brood, melk en de krant ophoalen. Kiender van e boer, bleven thuus en meester brocht et huuswerk noar de brievenbus aan e oprit.
Onmiddelek kwam er protest tegen et òfmoaken van niet-zieke dieren. Hier en doar hing et rood-wit-blauw halfstok en ien e Dongeradelen werd n actiegroep ‘Ent Europa’ actief, die n half miljoen hantekenings verzoamelde. Met et enten van dieren kon de slachting veurkommen worden. Pas ien juni 2003 kwam er n nije Europese richtlijn: ‘Bij nieuwe uitbraken worden noodvaccinaties toegestaan’. Mor toen was et kwoad al geschiedt, duzenden gezonde dieren wadden onneudeg dood moakt. Uut protest hingen op e Veluwe de zwienen en koeien aan e boom en wadden er wegblokkades.
Uuteindelek werden er rond Ee/Anjum bij twee bedrieven MKZ signaleerd en al et vee werd ien n stroal van 2 kilometer ruumd. Bij n aantal schoapenbedrieven wadden der verdenkings en die werden ok zunder pardon ruumd.
De eerste koeien kwammen op 2 juni weerom ien Ee en toen de beesten et land ien mochten, ston de baarm vol met cameraploegen en dol elenthousiaste kiekers. Pas op 26 juni werd de crisis as ‘òfsloten’ beschouwd.
Wel nog n keer weerom wil noar die tied, kin kieken noar n reportage (https://www.omropfryslan.nl/nl/nieuws/1049516/terugblik-de-mkz-uitbraak-in-fryslan-in-2001) van journalist Douwe Broersma, die zich bij familie opsluten liet en verslag dee veur Omrop Fryslan.
Met de Corona-periode en de vogelgriep-uutbroaken nog vers ien ons geheugen is et dudelek dat we veurzichteg om springen moeten met vee en minsen. Veur je et wieten stijt de hiele wereld weer op zien kop. Ik heb doar gien verlet van.
Geert Zijlstra
Mientje: ‘Wel ziek is spoart allinneg zien schoenen!‘
