In Nederland beginnen Fati en zijn gezin weer op nul
‘Het enige wat van belang is, is dat we hier veilig zijn’
GROOTEGAST – Het lot is Fati en zijn gezin niet goed gezind. Hij is een geboren en getogen Somaliër die via Kenia in Oekraïne terecht komt en daar een mooi leven opbouwde. Helaas moest hij door de Russische inval alles achterlaten en beginnen hij en zijn gezin weer op nul hier in Nederland. Desondanks lacht hij stralend, voelt hij zich welkom en doet hij vrijwilligerswerk. De kinderen gaan naar school, de dagen gaan om. ‘Hoe ik me voel van binnen, dat hou ik maar binnenin me. Dat hoef je niet van mijn gezicht af te lezen. Het enige wat van belang is, is dat we hier veilig zijn.’
Fati en zijn vrouw Sahra kwamen samen met hun kinderen Mumtaz (2 jaar), Bilal (4 jaar) en Marwa (bijna 6 jaar) op 8 maart aan bij de Hayemaheerd in Oldehove. Ze zijn dan al dagenlang op weg naar een veilige haven. Eentje waar ze welkom zijn en tot rust kunnen komen. Een plek om op nul te beginnen en af te wachten wat het leven nog meer in petto heeft. Fati is een geboren en getogen Somaliër. Als het onrustig is in zijn geboorteland, besluit zijn vader om Fati mee te geven aan een broer die naar Kenia vertrekt. In Somalië woedt dan een burgeroorlog waarbij vooral groepen jongeren met elkaar vechten. ‘Ik was 12, misschien net 13 jaar oud’, blikt Fati terug, ‘en mijn vader was bang dat ik als ik in Somalië zou blijven ook betrokken zou raken bij de gevechten.’ Hij reist mee met zijn familie naar Kenia en krijgt vanuit dat land een studiebeurs in Oekraïne. Het is 2007 als hij naar dit land vertrekt en het Afrikaanse continent verlaat. In Oekraïne studeert Fati economische marketing. Wanneer de studie afgerond is, verloopt zijn visum, maar hij kan toch in het land blijven door elk jaar zijn vluchtelingenstatus te verlengen. In 2015 ontmoet hij zijn vrouw Sahra. Fati spreekt inmiddels niet alleen Arabisch, maar ook vloeiend Engels en Oekraïens en tolkt voor anderen. Uit een goede vriendschappelijke band groeit liefde. ‘Ik ontmoette haar begin 2015 en aan het eind van dat jaar zijn we getrouwd’, glimt hij.
Het stel bouwt een leven op in Oekraïne. Fati spreekt over de beste vijf jaren van zijn leven. ‘Ik was een man met verantwoordelijkheid. Mijn kinderen werden geboren, ik werkte hard en we hadden het goed samen.’ Ze woonden in Kiev en waren bezig met de aanvraag voor een permanente verblijfsvergunning. ‘Alles draait daar om geld’, vertelt Fati. En ze hadden nog niet genoeg om voor beiden de permanente status te regelen. Desondanks werden de drie kinderen geboren, hadden ze een huis en Fati werk. Hij werkte de laatste jaren als kok in een fastfoodketen waar niet alleen pizza’s en burgers geserveerd werden, maar ook traditionelere Oekraïense gerechten. Met zijn eigen familie die hij als puber achterliet in Somalië had Fati goed contact. Zijn vader is inmiddels overleden, maar er waren vergevorderde plannen om zijn moeder deze zomer naar Oekraïne te halen. ‘Dat zou de eerste keer zijn in al die jaren dat ik haar weer zie. Het gaat goed met haar. Het is rustig in Somalië nu. We spreken elkaar elke dag via Facetime, maar dat is niet goed.’ Even wordt het hem teveel en wellen er dikke tranen op in zijn ogen. De enige keer dit gesprek. ‘Ik had zoveel plannen voor deze zomer. Maar, ‘they are not happening’.
Bij het starten van de oorlog hoort het gezin de bommen buiten de stad vallen. ‘Ik werd wakker gebeld door een goede vriend en die zei: je moet horen wat er nu gebeurt. Het leek wel een boze droom. Sahra was de hele dag aan het huilen en ik bleef voor de tv wachten tot er iets zou gebeuren wat dit alles zou stoppen.’ Maar dat kwam niet en het gezin besloot een dag later te vluchten. Samen met bevriende families, vier in totaal, vluchtten ze met twee auto’s. Een barre tocht, want een stuk waar ze normaal een uur over deden, kostte nu negen uren. Aan de grens met Polen moesten ze drie dagen wachten. Ze eindigden in Berlijn waar ze even op adem kwamen, maar zich niet welkom voelden. Fati had Nederland in zijn hoofd. ‘Ik wilde naar een normaal en sociaal land.’ Via Ter Apel eindigde hun reis bij de Hayemaheerd in Oldehove. Nadat de opvang in Grootegast gereed was, verhuisde het gezin daarheen.
Op nul beginnen
‘Hoe het leven nu is? We moeten weer op nul beginnen. Het allerbelangrijkste is dat we veilig zijn. Waar ik behoefte aan heb, is niet belangrijk. Tuurlijk heb ik mijn gedachten; ik heb van alles gezien onderweg, al die verwoestingen. Maar dat houd ik nu binnen, dat kun je van mijn gezicht niet aflezen.’ De kinderen gaan naar school en Fati werkt zelf vier dagen in de week als vrijwilliger bij Appie Wijma. Hij helpt daar met het telen van groente en fruit of doet klusjes op de camping. Met zowel het echtpaar Hans en Wil dat zonder twijfel de Hayemaheerd openstelde voor de vluchtelingen, als Appie Wijma treft Fati Nederlanders met een groot hart. Dat voelt hij zelf ook. ‘Appie is de enige Nederlander die geen Engels spreekt’, barst hij in lachen uit. Om serieuzer te vervolgen: ‘Appie liet mij zien’, en hij wijst op zijn hart, ‘hier zit Nederland voor hem. En hij vroeg mij: hoe zit dat bij jou? Is dat Somalië daar, of Oekraïne? Beide’, verkondigt Fati stellig.
Voor nu maken ze het beste ervan. Wonen met vreemden is beter dan geen plek hebben en de dagen doorkomen terwijl je soms weinig te doen hebt, is beter dan de bommen horen vallen. De kinderen gaan met plezier naar school. Nederland voelt verwelkomend en heerlijk rustig. ‘Weet je wat echt heel leuk vindt aan Nederland? Dat jullie elkaar allemaal groeten hier op straat. Dat laat goed zien hoe open en aardig jullie zijn hier. Ik leer het de kinderen ook: ‘wat zeg je dan? Goe-de-mor-gen.’
‘Het liefst zou ik teruggaan, want Oekraïne is de plek waar we heel lang gewoond hebben. Ons huis is nog onaangetast en ik mis alle vrienden die we achter moesten laten. De dagen duren hier soms weleens lang. Wat we doen? Toch vooral wachten. Maar wel wachten met hoop. We hebben nog steeds hoop dat goede dingen zullen gebeuren.’ Sahra is ondertussen kleine Mumtaz in bed aan het leggen. Ze wordt elke ochtend vroeg wakker omdat het hele gezin in één ruimte slaapt en de oudere kinderen al naar school gaan. Terwijl dit kleine plaatje – haar naam betekent dan ook zoveel als ‘mooi’ –in haar oogjes wrijvend door mama naar bed wordt gebracht, blijft haar vader zijn grote lach tonen. Hij spreekt inmiddels niet alleen vloeiend Arabisch, Oekraïens en Engels, maar kan ook al wat Nederlands. ‘Strange life’, verzucht hij. ‘Wie weet wat de toekomst brengt.’
Informatiebulletin Gemeentelijke Opvanglocaties Oekraïense vluchtelingen
In dit informatiebulletin leest u meer over de gemeentelijke opvanglocaties in onze gemeente waar we vluchtelingen uit Oekraïne opvangen. Gemeentelijke opvanglocaties zijn De Aquarel in Sebaldeburen, het Gomarus-college in Zuidhorn en het Museumplein in Grootegast. Verder verblijven er ook vluchtelingen bij particulieren.
Wij richten ons op het verzorgen van opvanglocaties voor grotere groepen in bestaande gebouwen. Na de zomer starten wij met het inrichten van een volgende locatie, de basisschool De Springplank in Marum. Deze school is vanaf de zomervakantie beschikbaar. Wij verwachten deze locatie in oktober te kunnen openen.
Bescherming van vluchtelingen uit Oekraïne
Vluchtelingen uit Oekraïne genieten in ons land bescherming van de zogenaamde Tijdelijke Beschermingsrichtlijn van de Europese Unie. Deze bescherming houdt in dat mensen die op 24 februari legaal in Oekraïne verbleven, door lidstaten kunnen worden opgevangen. Opvang betekent dat ze aanspraak kunnen maken op onderdak, levensonderhoud, onderwijs, arbeid en zorg. Deze bescherming geldt in eerste instantie tot maart 2023 en kan, als dat nodig is, door de Europese Unie worden verlengd.
Herkomst en status van vluchtelingen uit Oekraïne
De mensen in onze gemeentelijke opvanglocaties zijn allemaal op de vlucht voor de oorlog in Oekraïne. Dat zijn mensen van verschillende nationaliteiten. Een deel daarvan is Oekraïens van geboorte. Een ander deel heeft, net als bij ons in Nederland, een andere nationaliteit. Zij zijn afkomstig uit andere landen, bijvoorbeeld op het Afrikaanse continent. Dit kunnen studenten zijn, mensen die in Oekraïne werkten of daar verbleven als vluchteling. Vluchtelingen uit Oekraïne moeten kunnen aantonen dat zij op 24 februari 2022 legaal in Oekraïne waren.
Plaatsing van vluchtelingen uit Oekraïne
Een vluchteling uit Oekraïne kan zich bij aankomst in Nederland melden bij een overheidsinstelling en om bescherming vragen. Dat kan bijvoorbeeld bij de gemeente, de douane of de politie. De vluchteling wordt dan aangemeld bij het landelijk netwerk van opvanglocaties. Dit netwerk wordt verzorgd door de 25 veiligheidsregio’s. Zij zijn verantwoordelijk voor het realiseren van 75.000 opvangplekken voor vluchtelingen uit Oekraïne. In het netwerk wordt dan gekeken waar ruimte in gemeentelijke opvanglocaties is. De vluchteling wordt dan naar het adres gebracht waar plek is.
Aankomst van vluchtelingen uit Oekraïne
In de gemeentelijke opvanglocatie worden vluchtelingen ontvangen door een locatiecoördinator of woonbegeleider. De vluchteling wordt ingeschreven in het register van de opvanglocatie. Hij of zij krijgt een bed toegewezen en uitleg over de opvanglocatie, de faciliteiten en de huisregels.
De huisregels worden op papier uitgereikt en de vluchteling wordt gevraagd deze voor ontvangst te ondertekenen. Enkele dagen na aankomst op de opvanglocatie vindt de inschrijving in de Basisregistratie Personen (BRP) plaats door medewerkers van de gemeente.
Registratie in de BRP
Vluchtelingen uit Oekraïne worden ingeschreven in de BRP. Deze registratie is bijvoorbeeld nodig om een bankrekening te kunnen openen en om aan het werk te kunnen. De vluchteling moet over de juiste documenten beschikken om te kunnen worden ingeschreven. Dat kan zijn een Oekraïens paspoort of een verblijfsvergunning.
De uitkomst van het registratieproces is drieledig:
- De vluchteling beschikt over de juiste documenten en wordt ingeschreven. De vluchteling krijgt dan een burgerservicenummer;
- De vluchteling heeft niet de juiste documenten. In dat geval wordt de vluchteling verwezen naar de reguliere asielprocedure en het Aanmeldcentrum in Ter Apel;
- De vluchteling is beperkt gedocumenteerd. Dan wordt uitgezocht of de vluchteling aanvullende documentatie kan verzorgen waarmee de status als vluchteling uit Oekraïne kan worden aangetoond. Hier speelt bijvoorbeeld de Oekraïense ambassade een rol. Mocht de vluchteling geen aanvullende documenten kunnen tonen dan worden de vluchteling verwezen naar de reguliere asielprocedure.
Locatiecoördinator, woonbegeleider, beveiliging
Op iedere locatie zijn een locatiecoördinator en woonbegeleiders aanwezig. Zij zijn verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken. Zij zorgen in ieder geval voor:
- bevorderen van deelname van vluchtelingen aan de samenleving. Denk daarbij aan het zorgen dat kinderen naar school gaan en dat volwassenen aan het werk kunnen of verder met hun studie. Ook deelname aan sport en culturele activiteiten horen daarbij. Zij geven ook uitleg over de Nederlandse en lokale gebruiken;
- zorgen voor en volgen van het welzijn van vluchtelingen en groepsdynamiek en het inschakelen van aanvullende ondersteuning daar waar nodig;
- handhaven van de huisregels: zij spreken vluchtelingen aan als zij zich niet aan de huisregels houden en als het nodig is, dan kunnen zij een sanctie opleggen.
Verder zijn zij ook aanspreekpunt voor omwonenden en anderen die vragen of klachten hebben. De locatiecoördinator is eindverantwoordelijk voor een opvanglocatie. Locatiecoördinatoren en woonbegeleiders zijn dagelijks op de opvanglocaties in Grootegast en Zuidhorn aanwezig van 09.00 – 21.00, in Sebaldeburen op werkdagen van 09.00 – 17.00. Daarnaast is op iedere locatie 24/7 beveiliging aanwezig. Ook zij kunnen worden gebeld als er vragen of klachten zijn.
De locatiecoördinatoren zijn:
Museumplein Grootegast: Jordi Meerman en Anita de Boer
Gomarus-college Zuidhorn: Harjan Toutenhoofd: en Albert Hultink
Aquarel Sebaldeburen: Dingena van den Boomgaard
Heeft u vragen of klachten of ziet u iets waarvan u vindt dat zij het moeten weten, komt u dan gerust langs op de locatie. U kunt ook mailen oekraine@westerkwartier.nl.
De locaties zijn telefonische bereikbaar op onderstaande telefoonnummers:
Museumplein in Grootegast: 06 - 27 02 03 15.
Het Gomarus-college in Zuidhorn : 06 - 15 92 53 64.
De Aquarel in Sebaldeburen: 06 - 25 43 05 49
Wekelijks is er spreekuur op de twee grotere locaties. Ook daar kunt u terecht met uw vragen, suggesties en ideeën. De spreekuren zijn:
Museumplein in Grootegast dinsdag 17.00 – 18.00 uur
Gomarus-college in Zuidhorn donderdag 17.00 – 18.00 uur
Sociaal Werk De Schans, VluchtelingenWerk en vrijwilligers
Naast de locatiecoördinator en woonbegeleiders zijn op iedere locatie ook medewerkers van Sociaal Werk De Schans en VluchtelingenWerk. Sociaal Werk De Schans ondersteunt vluchtelingen op het gebied van welzijn. Zij verzorgen activiteiten, helpen bij de verbinding met de lokale samenleving en coördineren de inzet van vrijwilligers. Wilt u vrijwilligerswerk doen op één van de opvanglocaties? Dan kunt u dat aangeven via oekraine@sociaalwerkdeschans.nl. Sociaal Werk De Schans kan ook aanvullende zorg organiseren waar dat nodig is.
De vrijwilligers van VluchtelingenWerk ondersteunen de vluchtelingen met juridische en andere vragen, bijvoorbeeld over het functioneren van de Nederlandse samenleving. Beide organisaties houden wekelijks spreekuur op de gemeentelijke opvanglocaties en de locaties van Sociaal Werk De Schans.
Kijk voor actuele data en tijden op de website van de gemeente www.westerkwartier.nl.
Huishoudelijke zaken: eten, drinken, wassen, afval, schoonmaken
De vluchtelingen verzorgen het eten op de locatie zelf. Zij krijgen leefgeld en daarvan kunnen zij zelf boodschappen halen. Op elke locatie is een eenvoudige keuken die de vluchtelingen delen. Ook zijn op alle locaties wasmachines en drogers, zodat de vluchtelingen de eigen kleding, handdoeken en beddengoed kunnen wassen. De locatie en de omgeving daarvan worden schoongemaakt en opgeruimd. De vluchtelingen helpen daar ook bij. Zwerfafval wordt in de aanwezige afvalcontainers gegooid. Deze afvalcontainers worden twee keer per week geleegd of zoveel vaker als dat nodig is.
Leefgeld
Vluchtelingen uit Oekraïne, die ingeschreven staan bij de gemeente Westerkwartier, kunnen bij de gemeente leefgeld aanvragen. Dit leefgeld bedraagt € 260 per maand voor volwassen vluchtelingen in een gemeentelijke opvanglocatie. Vluchtelingen die in een particuliere opvanglocatie verblijven krijgen daarnaast per maand een bijdrage waar andere kosten uit moeten worden betaald. De hoogte van dit bedrag is afhankelijk van de woonsituatie en de gezinsgrootte. Op het moment dat een vluchteling werk heeft gevonden met een salaris dat hoger is dan het leefgeld, stopt voor die persoon het leefgeld.
Onderwijs
Kinderen en jongeren die gevlucht zijn uit Oekraïne hebben recht op onderwijs. Het basisonderwijs wordt verzorgd door onderwijsorganisatie Quadraten. Kinderen in de basisschoolleeftijd krijgen les op de Jan Kuipersschool in Grootegast. Kinderen die naar het voortgezet onderwijs gaan, worden vooralsnog aangemeld bij de Internationale Schakelklas (ISK) in Groningen. Voor studenten in het MBO, HBO en WO zoeken we naar onderwijsinstellingen waar zij een studie kunnen oppakken of voortzetten.
Openbaar vervoer
Oekraïense vluchtelingen reizen gratis met het openbaar vervoer Nederland in. Na aankomst in Nederland kunnen zij gratis verder reizen naar een opvanglocatie. Dit kan op vertoon van een Oekraïens paspoort of identiteitskaart. Bij gesloten toegangspoortjes op een station kunnen ze zich melden bij de servicebalie voor een gratis dagkaart.
Zodra de vluchtelingen eenmaal zijn ingeschreven bij een gemeente en leefgeld krijgen, kunnen zij op de reguliere manier gebruik maken van het openbaar vervoer in Nederland. Zij hebben daarvoor een OV-chipkaart nodig of kopen losse kaartjes.
Verzekeringen
Voor wettelijke aansprakelijkheid zijn alle vluchtelingen in onze gemeente meeverzekerd op de polis van de gemeente. Ook de Oekraïense vluchtelingen in de particuliere opvang. Meer daarover leest u op onze site www.westerkwartier.nl.
De voertuigen zijn daarvan uitgesloten. Wilt u daar meer over weten? Kijkt u dan op de site van de Bond voor Verzekeraars (www.verzekeraars.nl).
Vanaf 1 juli heeft een vluchteling uit Oekraïne geen zorgverzekering meer nodig. De medische kosten worden vergoed uit de Regeling Medische Zorg Ontheemden uit Oekraïne. Dit geldt voor vluchtelingen met een burgerservicenummer. Is er geen burgerservicenummer dan kan de zorgverlener de kosten de kosten declareren bij het CAK (www.cak.nl).
Werken in Nederland
Zodra vluchtelingen uit Oekraïne staan ingeschreven bij de gemeente kunnen zij aan het werk. Zij krijgen dan een document met de verblijfsstatus en een Burgerservicenummer (BSN). Om aan het werk te mogen is ook een onbeschadigd identiteitsbewijs of paspoort nodig. En een bankrekeningnummer voor het uitbetalen van het salaris.
De vluchtelingen uit Oekraïne hebben, als zij aan het werk gaan, dezelfde rechten als Nederlandse werknemers, zoals een veilige werkplek en een minimumloon. Zodra zij een salaris krijgen dat hoger is dan het leefgeld, ontvangen zij geen leefgeld meer.
Een werkgever kan een vluchteling alleen aannemen op basis van een arbeidsovereenkomst. Zo zijn vluchtelingen beschermd tegen onderbetaling en slechte werkomstandigheden.
Sinds 1 april 2022 geldt een vrijstelling voor de tewerkstellingsvergunningsplicht (TWV-plicht) voor vluchtelingen die vallen onder de Richtlijn tijdelijke bescherming. Wel moet de werkgever ten minste twee werkdagen voordat de werknemer start een melding doen bij het UWV.
Meer informatie voor vluchtelingen
Voor vluchtelingen staat heel veel informatie op onze eigen website www.westerkwartier.nl.
Er is een WhatsApp-hulplijn voor vluchtelingen uit Oekraïne 06 48 15 80 53. Daar kunnen vragen in het Oekraïens of Engels worden gesteld en wordt in dezelfde taal geantwoord.
Het Rode Kruis heeft een Nederlandstalige telefonische ‘Informatielijn Oekraïne’ 070 4455888 voor hulpvragers en hulpaanbieders. Deze Informatielijn Oekraïne is op werkdagen tussen 9.00 en 21.00 uur bereikbaar via 070 4455888.
En in onze eigen gemeente zijn er spreekuren van Sociaal Werk De Schans en VluchtelingenWerk in de opvanglocaties. De spreekuren staan op onze website www.westerkwartier.nl.
Contactgegevens gemeente
Het mailadres van de gemeente voor vragen over de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne is:
oekraïne@westerkwartier.nl. Voor telefonisch vragen belt u met 14 0594.
