Initiatief van inwoner Grootegast leidt tot aanpassing herdenkingsmonument 4 mei
Twee namen worden toegevoegd
GROOTEGAST – Met de toevoeging van twee namen van oorlogsslachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog op het herdenkingsmonument aan de G.P. Beukemalaan in Grootegast, gaat een langgekoesterde wens van de 91-jarige Dirk Heukers in vervulling. Heukers, die al zijn hele leven in de voormalige gemeente Grootegast woont, is zeer geïnteresseerd in de plaatselijke historie. Hij beschikt daarnaast over een uitstekend geheugen en daardoor over veel parate kennis over het verleden. Dat geldt ook voor de gebeurtenissen in de dorpen Grootegast en Sebaldeburen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op het herdenkingsmonument staan de namen van zeven slachtoffers, die tijdens de oorlog werden omgebracht. Heukers vond enkele medestanders voor zijn initiatief om twee namen toe te voegen en De Stichting 4 mei Grootegast heeft op basis van de geldende criteria het besluit genomen om de twee namen daadwerkelijk toe te voegen.
De twee namen waar het om draait zijn die van Lourens de Groot en Sjoerd Helmhout. Uiteraard is er in verband met het initiatief ook contact gelegd met nabestaanden van De Groot en Helmhout. Deze toonden zich aangenaam verrast en daarnaast heel dankbaar dat de namen van hun in de oorlog omgekomen familieleden aan het monument worden toegevoegd. Voor de realisatie daarvan riep Heukers (tweede van links op de foto) de hulp in van Bindert Helder (tweede van rechts op de foto) uit Grijpskerk en Herman Woltjer (rechts op de foto) uit Grootegast. Helder beschikt over zeer veel documentatie van de Tweede Wereldoorlog en dan met name van de gebeurtenissen in het Westerkwartier. Woltjer had vooral een verbindende rol tussen de verschillende partijen en instanties. De Streekkrant ging met beiden in gesprek, waarbij werd uitgelegd, waarom beide namen een plaats op het monument verdienen.
Lourens de Groot was ten tijde van de oorlog opperwachtmeester bij de Koninklijke Marechaussee en woonde aan de Hoofdstraat in Grootegast. Hij kwam om het leven op 10 juli 1944, tijdens een overval op het gemeentehuis in Grootegast door leden van de Knokploeg van Noord-Drenthe. Over de precieze toedracht van zijn tragische dood zijn er verschillende lezingen. De overval op het gemeentehuis had als doel om distributiemateriaal, dat in een kluis in het gemeentehuis van Grootegast lag opgeslagen, buit te maken. De Groot verving de politieman, die op de dag van de overval in het gemeentehuis de wacht moest houden. De politieman die feitelijk dienst zou doen sympathiseerde met de bezetter. Een aannemelijke theorie is, dat de vervanging door De Groot geregisseerd was om de kans op een geslaagde overval mogelijk te maken. Er zijn namelijk duidelijke aanwijzingen, dat er medewerking van binnenuit het gemeentehuis aan de overval zou worden verleend. Door onbekendheid hiermee of door een onverwachte wending van de gebeurtenissen loste één van de verzetsstrijders in de hectiek drie schoten, waarvan één De Groot onbedoeld dodelijk heeft getroffen. Door deze onvoorziene wending mislukte de overval. Dat De Groot in de oorlog aan ‘de goede kant’ stond is wel duidelijk uit het feit, dat hij zijn zwager Jans Diemer (toen 20 jaar oud), die actief was binnen het verzet en door de Duitsers werd gezocht, in zijn woning aan de Hoofdstraat in Grootegast de mogelijkheid bood om onder te duiken. Diemer werd later in de oorlog opgepakt en in Westerbork omgebracht.
Sjoerd Helmhout woonde tijdens de oorlog in Opende. Ook hij verborg in zijn woning onderduikers. Na verraad werd hij door de Duitsers opgepakt en getransporteerd naar kamp Amersfoort. Van daaruit werd hij naar het concentratiekamp in Ammendorf bij Halle getransporteerd, waar hij op 12 februari 1945 is gestorven. Zijn vrouw en kinderen verhuisden na zijn arrestatie door de Duitsers van Opende naar de Kuzemerweg in Sebaldeburen. Sjoerd Helmhout werd op dat adres ingeschreven. Helaas heeft hij er nooit daadwerkelijk mogen wonen. Zoals gezegd heeft de stichting 4 mei Grootegast besloten om de namen van De Groot en Helmhout toe te voegen op het herdenkingsmonument. Voorzitter Frits Ridderbos (links op de foto) vertelde daarover: “We hebben besloten om een nieuw monument te laten maken en niet om de twee namen toe te voegen op het bestaande monument. Dat nieuwe monument is op 4 mei nog niet gereed, zodat eerst de beide namen er tijdens de herdenking tijdelijk op het huidige document worden geplaatst. De herdenking op 4 mei aanstaande begint om 19.00 uur met een korte ceremonie in het gemeentehuis in Grootegast. Daarbij is onder andere aanwezig Wietske Tinga-Bosma uit Groningen. Lourens de Groot was een broer van haar moeder. De twee nog in leven zijnde hoogbejaarde kinderen van De Groot wonen in Canada en kunnen er niet bij zijn, maar kunnen het wel via een livestream volgen. Ook zullen er waarschijnlijk nabestaanden van Sjoerd Helmhout bij de ceremonie aanwezig zijn”. Het thema van de 4 mei herdenking is dit jaar “Vrijheid in verbondenheid”. In Grootegast ligt het accent dit jaar daarnaast ook op het postume eerbetoon aan Lourens de Groot en Sjoerd Helmhout. De toevoeging van deze beide namen kan gezien worden als een blijvende en volkomen terechte erkenning voor hun tijdens de oorlog getoonde moed. De ceremonie op 4 mei is te volgen op: https://mylivestreams.nl/4mei/