Inwoners Westerkwartier maken hun keuze

24 maart 2022, 08:27 voorpagina groningen

Lokaal VZ Westerkwartier boekt monsterzege

WESTERKWARTIER – Drie dagen lang kon er vorige week gestemd worden. In het Westerkwartier lieten de inwoners hun stem horen. Met een opkomstpercentage van 58,04% scoort de gemeente fors hoger dan het landelijk gemiddelde van 50,3%. Maar helemaal tegen de landelijke trend in gingen de inwoners niet. Het Westerkwartier koos lokaal en VZ Westerkwartier spon hier garen bij. De partij boekte een monsterzege en ging van zes naar tien zetels. Een winst die de politieke verhoudingen in de gemeente compleet op zijn kop zetten. Op arrogantie van de partij hoeft niemand te rekenen, verzekerde voorman Ytsen van der Velde. ‘Gaan wij veranderen? Absoluut niet. We doen het met elkaar hier.’

VZ Westerkwartier boekte een bizarre winst. Waar veel partijen wel rekening hielden met een groei van de partij had niemand verwacht dat dit zo fors zou zijn. Partijleider Ytsen van der Velde werd wel gekscherend manager genoemd van zo’n grote fractie. Waar de gemeenteraad eerder mooi in balans was met zowel VZ als het ChristenUnie als grootste partijen met zes zetels, is die verhouding nu compleet veranderd. Deze laatste partij wist te consolideren en behield haar zes zetels. Opvallend: lijsttrekker Koos Siegers ging met 2555 stemmen nog fors over VZ-man Van der Velde heen die 2104 stemmen trok. Sterk Westerkwartier won één zetel en groeide naar drie, ook D66 groeide en verdubbelde van één naar twee zetels. CDA leverde fors in en ging van vijf naar drie zetels. GroenLinks ging van vijf naar vier, PvdA van vier naar drie. De VVD verloor ook één zetel en ging van drie naar twee. Ontzettend triest nieuws was er voor 50Plus Westerkwartier. De partij van lijsttrekker Chris Veeze verloor haar enige zetel en komt dus niet meer terug in de raad.

Stemmen

Op maandag 14, dinsdag 15 en woensdag 16 maart kon er gestemd worden. In verband met de Coronapandemie werd het stemmen ook dit jaar over drie dagen uitgesmeerd. Het merendeel van de mensen koos toch voor de woensdag om een vakje rood te kleuren. De eerste twee dagen kon er dan ook alleen in de vier gemeentehuizen gestemd worden. Op woensdag waren er maar liefst 58 stembureaus open. Burgemeester Ard van der Tuuk deed gezamenlijk met raadsgriffier Onno de Vries een poging zoveel mogelijk hiervan te bezoeken. Gewapend met doosjes vol bonbons stapten zij de stembureaus binnen om de vrijwilligers die deze plekken bemannen te bedanken voor hun inzet voor de democratie. Van der Tuuk stemde in het gemeentehuis in Leek waar het rondje van de heren startte. Hij riep de inwoners op vooral gebruik te maken van hun democratisch recht. De Vries begon 1 maart als nieuwe griffier van de gemeente en sprak over een spannende dag. ‘Ook wij gaan straks weer met een nieuwe club mensen aan de slag.’ Hij stemde zelf in zijn woonplaats Jonkersvaart. ‘Omdat ik daar altijd wel bekenden zie’. En zo is het in het Westerkwartier. Stembureaus waren vaak een plek voor een gezellig praatje. Velen waagden zich bijvoorbeeld aan de wandeling naar het gloednieuwe MFC in Zevenhuizen om ook direct even een kijkje te nemen bij deze nieuwe parel in het dorp.

De stembureaus werden bemand door vier vrijwilligers die halverwege de dag werden vervangen. Door het enorme aantal Corona gevallen bleek het lastig de posities gevuld te krijgen en werd menig reserve-vrijwilliger nog op woensdag om 7.15 uur uit zijn bed gebeld om allerijl een vrijgekomen plek op te vullen. Uiteindelijk waren alle bureaus bemand en de sfeer was overal prima. Het stembureau in het gemeentehuis in Zuidhorn deed mee aan een landelijke actie van de stichting Prokkel gericht op inclusieve stembureaus. Het doel: in elke Nederlandse gemeente minimaal één stembureau met een duo van iemand zonder en met verstandelijke beperking. Twee bewoners van De Zijlen rouleerden in Zuidhorn over de verschillende stations op het stembureau. In het stembureau in Leek was er de mogelijkheid te stemmen met een stemmal en soundbox welke het voor visueel beperkten ook mogelijk maakt zelf hun stem uit te brengen.

Op woensdag overdag werden de stemmen die uitgebracht waren op maandag en dinsdag al in De Oude Ulo te Leek geteld, maar het grootste deel van het telwerk vond die avond plaats. De vrijwilligers die de stembureaus bemanden sloegen hard aan het tellen en de voorzitters zorgden ervoor dat ’s avonds nog alle biljetten in Leek terecht kwamen. Daar werd in de topsporthal op donderdag nogmaals geteld; dit keer op kandidaatniveau. De opkomst bleek hoog. Met een score van 58,04% zat het Westerkwartier ver boven het landelijk gemiddelde en ook fors hoger dan de 50% die er de vorige verkiezingen hun stem in deze gemeente uitbrachten.

Monsterzege voor VZ

Een groei van zes naar tien zetels mag met recht een monsterzege worden genoemd. Lijsttrekker Ytsen van der Velde was in zijn nopjes. ‘Gebaseerd op de landelijke voorspellingen die aangaven dat rond de 40% van de stemmen op een lokale partij zou zijn, hadden we wel verwacht te groeien, maar dat het dit zou zijn is echt fantastisch. Ja, dit geeft mogelijkheden’, stelt hij, ‘maar ook verantwoordelijkheden.’ Onderwerpen als woningbouw en fietsveiligheid zullen hoog op het prioriteitenlijstje staan voor de komende periode. ‘En de rol van de boeren. Er ligt een belangrijke taak hier als het gaat om de voedselvoorziening.’ Van der Velde wilde niet teveel vooruitlopen op de formatie, maar zei: ‘de kiezers hebben zich duidelijk uitgesproken dat zij bepaalde partijen met een bepaalde koers niet zien zitten. Een aantal partijen zouden we zonder meer mee verder kunnen, maar een paar ook absoluut niet.’ Sowieso gaat de partij voor twee wethouders. ‘Bij Geertje Dijkstra-Jacobi lag een gigantische portefeuille de afgelopen periode. Zij heeft eigenlijk voor twee portefeuilles gewerkt, dus daar gaan we wat aan doen.’ Omdat woningbouw grote prioriteit heeft zal VZ zeker voor Ruimtelijke Ordening gaan. Wie de tweede  wethouderskandidaat is, daar deed Van der Velde nog geen uitspraken over. ‘Die naam maken we nog niet bekend, maar deze persoon is zich al aan het warmlopen’, sprak hij geheimzinnig. Het succes van zijn partij is de eenvoud. ‘De kiezer wil niet van die ‘pluche-plakkers’ en Haagse praat. Zij wil Westerkwartiers denken, niet moeilijk en ingewikkeld. Mensen willen hier gewoon fijn wonen en werken zonder allerlei moeilijke regels. Wij staan in direct contact met inwoners. We zijn maar gewone jongens’, lacht de grote winnaar.

Geertje Dijkstra-Jacobi die de afgelopen 3,5 jaar als wethouder namens VZ in het College zat, was ook opgelucht. Vooraf sprak zij nog twijfel uit of de partij wel weer de grootste zou worden. ‘Overweldigend’, noemde zij de forse overwinning. ‘Voor mij is het heel duidelijk dat de kiezer heeft gezien dat VZ zich volledig heeft ingezet voor en gegeven aan de inwoners. Ze hebben dat gevoeld en beloond.’ Het maakte haar emotioneel. ‘Ik heb me de afgelopen 3,5 jaar met ontzettend veel liefde, plezier en passie ingezet, maar het was ook echt teveel. Ik ben zo blij dat de bevolking dat heeft gezien. Ik had echt overal rekening mee gehouden. Die laatste uren van de telling waren ontzettend stressvol.’

Afscheid van 50Plus

Een hele zure appel wachtte 50Plus Westerkwartier. De partij van lijsttrekker Chris Veeze verloor haar enige zetel en keert dus niet terug in de gemeenteraad. ‘Hoe nu verder? Tja, we hebben geen zetel. We likken onze wonden’, aldus Veeze. De voorman ziet wel waar het deels fout gegaan is. ‘We zijn te weinig zichtbaar geweest in het hele Westerkwartier’, somde hij onder andere op. Ook meent hij dat de club een te oude uitstraling heeft en er beter een vrouw op de tweede plek kon staan. ‘We zijn allemaal weer 3,5 jaar ouder, we hadden misschien jongere foto’s van onszelf moeten pakken’, aldus Veeze. ‘De vorige verkiezingen was Henk Krol ontzettend zichtbaar, maar de ruzies aan de top hebben onze partij geen goed gedaan.’ Verder bleek social media lastig voor deze club in het Westerkwartier en ziet Veeze tekortkomingen in de samenstelling van de kandidatenlijst. ‘Ik ga verder’, stelde Veeze, ‘met nieuw bloed lukt het ons wel weer. We kwamen maar 200 stemmen tekort. Ik leg de schuld ook bij mezelf, zie het als gebrek aan leiderschap. Dit ligt niet aan de kiezers.’ Helemaal van het toneel verdwijnt deze lijsttrekker niet. ‘Ik speel saxofoon, drum en doe aan karaoke en mijn eerste optreden heb ik al. Ik hou ook van sketches, dat lijkt wel een beetje op de politiek’, kan hij gelukkig nog lachen.

ChristenUnie is relaxte tweede

ChristenUnie wist haar zes zetels vast te houden. Lijsttrekker Koos Siegers, die uiteindelijk de meeste stemmen van alle kandidaten trok, toonde zich tevreden. Een relaxte tweede, zo kwam hij over daags na de uitslag. ‘Ik denk dat we in alle opzichten trots mogen zijn. In absolute stemmen zijn we ruim 800 erop vooruit gegaan en we hebben precies hetzelfde percentage gehaald als 3,5 jaar geleden. We zijn de enige die op de been gebleven zijn.’ Deze forse winst van VZ had hij niet zien aankomen. ‘Ongekend. Echt alleen maar complimenten daarvoor.’ Siegers hoopt dat de lokale partij ook nu constructie met zijn partij een coalitie aangaat. ‘De vorige keer waren ze heel stellig: we zijn complementair aan elkaar en we moeten elkaar verder helpen. We waren evenwichtige partners, maar dat evenwicht is nu verstoord. Het is aan VZ te laten zien aan de inwoners dat ze deze verantwoordelijkheid aan kunnen.’ Waar de twee partijen drie jaar geleden vrij blanco de coalitie in gingen, moeten er nu wel stevige gesprekken gevoerd worden, meent Siegers. ‘We zijn wel tegen dingen aangelopen de laatste jaren, dus voor een nieuwe verbinding moeten er goede afspraken gemaakt worden. Een heet hangijzer dat is toch wel de gemeentelijke huisvesting, die komt zeker op tafel.’ Zelf ziet Siegers het liefst een brede coalitie ontstaan. ‘Met maar één partij erbij vind ik het wel erg wankel. In een bredere coalitie kan een partij ook eens een afwijkend standpunt hebben. Dat is nu VZ tien zetels heeft natuurlijk wel lastiger.’ Hij ziet kansen in een samenwerking met de verbonden partijen GroenLinks en PvdA. ‘Met een coalitie van 23 zetels zit je lekker ruim in je jas. Maar ik denk dat VZ niet direct een dansje gaat doen. De verschillen tussen VZ en aantal partijen lijken me significant te groot om te overbruggen. Het CDA zou qua gedachtegoed goed aansluiten, maar ik kan me voorstellen dat die een pas op de plaats maken nu ze twee zetels verloren hebben. Maar goed, ik kan de winnaar niet de pas afsnijden. De bal ligt bij VZ.’

CDA toont zich nederige verliezer

De grote verliezer van deze verkiezingen is toch wel het CDA. De christelijke partij verloor twee van haar vijf zetels en dat doet zeer. ‘Ja, teleurstellend’, laat lijsttrekker Geertje Veenstra weten. ‘De winst is voor VZ. Zo groot had ik ook niet verwacht.’ Ze wijt het verlies grotendeels  aan de landelijke tendens. ‘Je ziet dat partijen die hun verantwoordelijkheid nemen op een groter gebied nu de sjaak zijn. Ook de andere politieke partijen met een landelijke achterban minder scoren.’ Ze staat nog steeds open voor een plek in de coalitie al toont de partij zich vooral nederig. ‘We zeggen niet op voorhand dat we alleen maar voor oppositie gaan. Het gaat erom wat iedereen wil bereiken. Aan de hand van de thema’s moet de keuze worden gemaakt.’ Opvallend: waar het CDA verliest, is Veenstra zelf een sterke lijsttrekker gebleken. Als het om absolute aantallen gaat, trok zij na Koos Siegers (CU) en Ytsen van der Velde (VZ) de meeste stemmen.

Voor Hielke Westra, die namens de partij als wethouder in het College zit, breekt er een spannende periode aan. Als zijn partij niet meer bij de coalitie gevraagd wordt, stopt het werk voor hem. ‘Ik ga graag door, maar we moeten recht doen aan de verkiezingsuitslag’, vertelt hij. ‘De afgelopen 3,5 jaar zijn er mooie dingen in werking gezet. Een aantal projecten komen nu tot uitvoer, zoals bijvoorbeeld RSG De Borgen wat nu echt gebouwd gaat worden. Ja, daar zou ik natuurlijk graag bij zijn.’ Hij heeft zich bij de uitslag neergelegd. ‘Dit is hoe politiek werkt. We zijn de partij die het meest verloren heeft, dus we moeten nederig zijn. Maar ja, dit doet wel pijn.’

Ook Sterk Westerkwartier groeit

Sterk Westerkwartier, evenals VZ een lokale partij, wist ook te groeien. De partij ging van twee naar drie zetels en wist nét niet genoeg stemmen te trekken om de zo begeerde vierde zetel ook binnen te slepen. Duo-lijsttrekker Anneke Laan was desondanks blij. ‘We zijn 50% gegroeid en hebben 1300 stemmen meer behaald.’ Doorgroeien is nu het doel. ‘Het is echt niet opeens radiostilte nu. We zijn niet een partij die je ziet bij de verkiezingen en dan vier jaar niet.’ Deelnemen aan de coalitie is aantrekkelijk, maar: ‘dat doen we niet ten koste van alles.’ Duo-lijsttrekker Harry Stomphorst staat al wel te trappelen om eventueel wethouder te worden. ‘Het zou mooi zijn en het zou ook echt leuk zijn nu eens een wethouder uit het zuidelijk Westerkwartier te leveren. Een wethouder uit de eigen gemeente hé’, benadrukte hij. ‘Ik sta ook zelf op de voetbalvelden en komen in dezelfde supermarkt als de inwoners.’ Tevreden is hij met de drie zetels, al had hij gehoopt op meer. ‘Ik zei vooraf al: tevreden met drie, blij met vier. Maar goed, we bestaan nog maar kort en we hebben veel meer stemmen getrokken dan de vorige verkiezingen.’ Stomphorst had ook nadrukkelijk aandacht voor de verliezers. ‘Ontzettend jammer dat een jongen als Jeroen Betten (VVD) het nét niet gehaald heeft. En Denny Boersma (D66) die op voorkeursstemmen het aflegde tegen Annelie Bonnet. Niks ten nadele van haar, maar wel ontzettend sneu voor hem.’

Samenwerkende GroenLinks/PvdA tonen zich ambitieus

GroenLinks en PvdA waren voor de verkiezingen duidelijk: wij houden elkaar vast, óók in de coalitie-onderhandelingen. Beide partijen verloren één zetel: GroenLinks ging van vijf naar vier en de PvdA ging van vier naar drie zetels. Met zijn tweeën zijn ze goed voor zeven zetels: ‘een serieuze grootheid’, aldus Sandra de Wit, lijsttrekker van de PvdA. Hoewel ze duidelijk zich als coalitiepartner profileert, wilde ze wel de formatie vanuit de inhoud aanvliegen. ‘Of wij door één deur kunnen met VZ? Dat kun je pas zeggen als je echt over de inhoud met elkaar spreekt. We zien wel een rol voor ons. We zijn een betrouwbare, stabiele partner.’ De grote winst van de lokale partij vindt De Wit een punt van aandacht. ‘Het zegt iets over hoe we de komende jaren politiek gaan bedrijven.’

Ook Annemiek KleinJan (GroenLinks) was helder: de coalitie is een streven. ‘Wij voelen voldoende steun om onze kiezers te vertegenwoordigen in het college. Maar wij zijn niet aan zet. Met zeven zetels en een geschikte wethouderskandidaat is het zeker dat we wat te bieden hebben.’ Tevreden was een groot woord als het over de uitslag gaat. ‘We herkennen onszelf hier wel in: we zijn redelijk stabiel gebleven en nog altijd één van de grootste facties.’

VVD ronduit teleurgesteld

Jan van der Laan, lijsttrekker van de VVD, draaide er niet om heen en was ronduit teleurgesteld. ‘We kijken terug op een goede campagne, we hebben veel mensen gesproken. We hebben als fractie en met onze leden heel hard geprobeerd ons te profileren en dan is dit teleurstellend. Maar men heeft gekozen en dat dienen we te respecteren.’ Dat lokaal er zo uitspringt, vindt hij jammer. ‘Wij zijn net zo lokaal als de ‘lokale’ partij. Alleen de achtervang is groot. Ja, we hebben VVD-wortels en de kiezer denkt blijkbaar dat een regionale partij beter voor haar belangen opkomt, dan een landelijke.’ Graag zou hij aanschuiven bij een coalitie. ‘We zijn een stabiele partij die graag bestuurlijke verantwoordelijkheid neemt. We werken pragmatisch en zijn welwillend. Als je kijkt naar de mensen die hierin opereren zouden we het college zakelijkheid kunnen bieden. Een mooie mix met regionaal en sociaal wellicht. Maar het is niet aan ons.’

Extra zeer deed het wegvallen van Jeroen Betten uit de raad. Hij stond op plek drie na Van der Laan en Olga Hartman. ‘Hij toonde zich ontzettend teleurgesteld en dat moet ook: je hebt ambities. Dat Jeroen het niet heeft gered, moesten we echt allemaal even een plekje geven. Qua woordvoering en ondersteuning zal dit echt een gemis zijn in de raad.’ De twee zetels vindt Van der Laan ook echt een domper. ‘Met twee man heb je echt heel veel werk en erg weinig invloed.’

Prima resultaat voor D66

D66 verdubbelde haar aantal zetels en ging van één naar twee. Rogier van ’t Land die de afgelopen periode als éénmansfractie in de raad zat, krijgt dus eindelijk versterking. ‘Dit geeft iets meer stemkracht. En wat fijn is dat je verschillende woordvoering kan doen. Als éénmansfractie heb je altijd genoeg te doen, nu kan ik onderwerpen delen met mijn collega en krijg ik ruimte om op werkbezoeken te gaan.’ Van ’t Land toonde zich ontzettend optimistisch. ‘In het licht van de grote zege van VZ is deze extra zetel een hele mooie score. Bijna alle lokale partijen met landelijke binding hebben een zetel ingeleverd. Als je het zo bekijkt hebben we twee zetels gewonnen. Ik denk dat het nu aan ons is aan de kiezer duidelijk te maken dat alle partijen lokaal zijn.’ Van ’t Land staat nog niet direct te springen om aan te schuiven bij een coalitie. ‘Met twee zetels moet je je afvragen hoe je in een coalitie zit met een partij die vijf keer zo groot is. Ik wil er niet een beetje bijhangen. Als je het vijfde wiel aan de wagen bent en je bent het stuurwiel, dan is dat wat, maar als reservewiel? Het is de vraag wat de kiezer daaraan heeft. Er zijn mogelijkheden, maar het is ook niet erg om nog vier jaar verder te bouwen in de oppositie.’

Voorkeursstemmen

Een viertal kandidaten werd met voorkeursstemmen gekozen. Nieuwkomer bij D66 Annelie Bonnet ging over ervaren Denny Boersma heen die daardoor de raad niet haalde. Bij VZ werden Gert van Dellen en Geertje Dijkstra-Jacobi met voorkeursstemmen gekozen. Deze laatste is wethouderskandidaat en zal dus niet in de raad zitting nemen. Harry Rook is de kandidaat die de tiende zetel zal innemen. Jan Willem Slotema werd ook met voorkeursstemmen voor het CDA in de raad gekozen.

Coalitievorming

In het duidingsdebat wat afgelopen vrijdag plaatsvond werd duidelijk hoe de komende periode moet gaan verlopen. Grote winnaar VZ neemt uiteraard de leiding in het proces wat volgt en gaat voor een kort informatieproces en transparantie naar de inwoners. Waar vele partijen voorstelden voor een raadsakkoord te gaan waarin in hoofdlijnen moet worden uitgewerkt waar de komende periode de prioriteiten liggen, koos VZ voor een raadsprogramma. ‘Een akkoord zegt dat we het met elkaar eens zijn. Wij kiezen liever voor een raadsprogramma zodat we wel in discussie kunnen over de hoofdlijnen’, aldus Richard Lamberst. Hij gaf aan dat VZ mikt op een coalitie bestaande uit vier partijen voor een breder draagvlak. ‘We gaan voor vijf wethouders waarvan er twee namens VZ in het College plaatsnemen.’ Opnieuw kiest de partij voor Marcel Thijssen, burgemeester van de gemeente Tynaarlo, als informateur. Omdat Thijssen op maandag positief testte op Corona zal het proces zoals de partij voor ogen had vertraging oplopen. Het was de bedoeling dat hij op maandag alle partijen zou spreken, maar dat wordt verschoven tot een later moment als hij uit isolatie kan. Zoals Van der Velde al eerder aangaf, geeft de partij prioriteit aan de onderwerpen wonen, veiligheid – inclusief goede Noord-Zuidverbinding – en de boerenbelangen. ‘We zien overeenkomst als het gaat om wonen. De noodzaak is er op zo’n onderwerp dat coalitie en oppositie goed samenwerken om zo snel mogelijk tot oplossingen te komen.’ Het streven is te komen tot een nieuw, enthousiast en benaderbaar college. Er zal een snel een persconferentie volgen over het verdere verloop van het formatieproces.