Klimaatburgemeester ziet duurzaam leven als vaardigheid om te ontwikkelen
‘De klimaatcrisis is de grootste zorg die ik heb’
ADUARD – Aduarder Sjors van Broekhuizen mag zich sinds eind vorig jaar Klimaatburgemeester van het Westerkwartier noemen. Hij kreeg deze titel voor een heel jaar van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat met het verzoek hier op zijn eigen wijze invulling aan te geven. De titel past Van Broekhuizen perfect. Tijdens zijn studie aardwetenschappen kwam hij veel te weten over een verhoging van broeikasgas in de atmosfeer en de gevolgen hiervan. Dit maakt dat de klimaatcrisis – ‘geen problemen, maar echt een crisis’ – zijn grootste zorg is. ‘Wij zijn de eerste generatie die te maken heeft met de gevolgen van de klimaatcrisis en de laatste generatie die hier echt wat aan kan doen’, benadrukt hij.
Van Broekhuizen studeerde een bachelor ‘aardwetenschappen’ gevolgd door een master ‘aarde, leven en klimaat’. Hij richtte zich tijdens zijn studie voornamelijk op het hele oude begin: het leven en het klimaat in het verleden. Vooral een periode waarin er veel broeikasgas in de atmosfeer was, zo’n 56 miljoen jaar geleden, had zijn aandacht. Zijn onderzoek richtte zich op een reconstructie van de situatie destijds. ‘Dat geeft ons inzicht in wat ons te wachten staat’, vertelt hij. ‘Doordat ik er zo dicht op gezeten heb, maakt dat ik heel goed begrijp hoe ons klimaatsysteem werkt. Maar ook dat het belang hier goed mee om te gaan, mij heel duidelijk is.’ De wetenschap bleek uiteindelijk niet de plek waar zijn hart lag. ‘Ik heb enorm veel interesse in de inhoud, maar het werk wat hierbij hoort, past niet bij mij. Wetenschappelijk werk is erg eenzaam; je werkt veel met getallen, data en stenen in het geval van aardwetenschappen. Hoewel ik ontzettend geloof in de waarde van wetenschap, werk ik liever met mensen.’ Hoe verder zijn studie vorderde, hoe meer hij zich richtte op wetenschapscommunicatie. Na vier jaar werkzaam geweest bij de universiteit van Utrecht, is Van Broekhuizen nu helemaal op zijn plek bij de stichting Openbaar Onderwijs Groningen. ‘Dit voelde voor mij echt als een stap naar het midden van de samenleving’. Hij noemt zijn werk ‘uitdagend’: ‘hoe kan ik het makkelijker maken voor scholen om hun belangrijkste taak te doen en dat is het geven van onderwijs.’ Van Broekhuizen adviseert bijvoorbeeld hoe de scholen richting ouders moeten communiceren en hoe ze van elkaar kunnen leren. Zowel zijn achtergrond als klimatoloog en zijn werkzaamheden als communicatieadviseur vinden elkaar in de functie als klimaatburgemeester. ‘Ik zocht al langer naar een manier om iets met dit onderwerp te doen. Als een gewone willekeurige inwoner is het lastig je te laten horen, maar als klimaatburgemeester zou ik graag een blik werpen op aanverwante onderwerpen.’
Grootste zorg
De problemen rondom de verandering van het klimaat hebben Van Broekhuizen’s grote aandacht. ‘Ik zie het als een klimaatcrisis. Het is de grootste zorg die ik heb. Wij zijn de eerste generatie die met de gevolgen geconfronteerd worden en de laatste generatie die er nog echt wat aan kan doen’, benadrukt hij. ‘We merken allemaal al dat het weer veranderd. We worden straks geconfronteerd met veranderingen waar we niet blij van worden.’ Hoe somber we precies moeten zijn als het om het onderwerp klimaat gaat, is lastig aan te geven. Maar de zorgen van Van Broekhuizen zijn serieus en groot. ‘Of we nog kunnen blijven leven op aarde? Op veel plekken wel. Kijk, een gemiddelde temperatuurstijging van twee graden klinkt niet zo spannend, maar de extremen liggen verder uit elkaar. Er zullen gebieden zijn bijvoorbeeld rond de evenaar waar het ontzettend lastig wordt om landbouw te bedrijven, een voedselvoorziening in stand te houden en waar bewoners geconfronteerd zullen worden met extreme weersomstandigheden. Er zijn voorspellingen dat door de klimaatverandering het aantal vluchtelingen tien tot twintig keer vermenigvuldigd.’
Onze kinderen en kleinkinderen zullen gegarandeerd te maken krijgen met meer problemen. ‘Sommige studies zeggen dat in het jaar 2300, en dat is echt niet zo heel ver weg, Nederland voor de helft onder water staat. Door het smelten van de gletsjers zal de zeespiegel stijgen. Tuurlijk kunnen we dijken bouwen, maar ook het grondwaterniveau zal stijgen. Wil je dit wegpompen, zal de grond weer inklinken en het land dus juist lager komen te liggen. Het is allemaal symptoombestrijding. Als je kijkt naar Nederland, dan bevinden de meeste van de economische activiteiten zich onder zeeniveau. Werken aan het klimaat is dus echt niet alleen solidair zijn met mensen in andere landen, maar we zitten ook zelf in een gevaarlijke situatie.’
Eén van de belangrijke pijlers om succesvol in actie te komen tegen klimaatverandering is solidariteit. ‘Klimaat moet geen ‘elite-dingetje’ zijn dat alleen de CEO van een bedrijf een elektrische auto kan aanschaffen. Er moet een eerlijke verdeling komen en de overheid moet daar waar nodig een steuntje in de rug geven om mee te doen.’ Daarnaast moeten we duurzaam burgerschap als een kans zien, vindt Van Broekhuizen. ‘We moeten niet alleen kijken naar de dingen die we moeten inleveren. Duurzaam leven gaat ook over gezonde voeding, schone lucht en bewegen. Het biedt ook economische kansen, voor de landbouw bijvoorbeeld die hard nodig is als we meer plantaardig gaan eten. Een goed voorbeeld is bio-based building; een veel minder vervuilende manier van bouwen met natuurlijke bouwmaterialen waarvoor we de landbouw nodig hebben om deze materialen te produceren.’ Enorm belangrijk vindt Van Broekhuizen het dat iedereen zich verantwoordelijk voelt. ‘Er zijn drie pijlers die zich moeten inzetten: inwoners, bedrijven en overheid. Heel lang werd er alleen naar elkaar gekeken; inwoners zeiden bijvoorbeeld als Shell vervuilend produceert waarom zou ik dan op de fiets naar het werk gaan en de overheid heeft bijvoorbeeld heel lang niks gedaan omdat er geen draagvlak onder inwoners zou zijn. Iedereen moet het goede voorbeeld geven. Daarbij ben ik zeker ook kritisch op de overheid. Het kan niet zo zijn dat die wat over de schutting kiepert voor het individu, ze moet ook zelf het juiste doen en laten zien hoe het zou moeten.’
Klimaatknallers
Wie zelf wil werken aan een betere wereld kan de meeste winst behalen op het gebied van voeding, vervoer en energieverbruik. Zelf eet Van Broekhuizen bijvoorbeeld vegetarisch en zelfs grotendeels veganistisch. Vliegen doet hij helemaal niet. ‘Dat vind ik niet jammer’, vertelt hij. ‘Voor mij gaat dit om tevreden zijn met wat je hebt. Ik heb qua reizen Europa tot mijn beschikking; dat dingen onbereikbaar zijn, is niet zo erg. Voor de generatie voor ons was een bestemming als Portugal al onbereikbaar. Het verbaast me wel eens’, lacht hij, ‘dat mensen voor het leren kennen van andere culturen in het vliegtuig stappen, terwijl ze hier niet eens hun buren kennen.’ Vliegen is het meest vervuilende wat je kunt doen, wees onderzoek uit. ‘Zes uur vliegen schijnt gelijk te staan aan een heel jaar geen vlees eten. Niet vliegen is de grootste stap die je kunt zetten.’ Verstandig omgaan met energieverbruik maakt het lijstje van ‘klimaatknallers’ af. ‘Gelukkig is iedereen daar nu wel mee bezig. Ik hoor veel mensen die zeggen: we zetten de thermostaat tegenwoordig twee graden lager, pakken een dekentje en dat is eigenlijk wel zo gezellig.’
Van Broekhuizen hoopt dat iedereen met een open houding aan duurzaam gedrag wil werken. ‘Het leven wat ik leid, past niet bij jou. Iedereen moet hier zijn eigen invulling aan geven. De boodschap is niet prettig, maar kijk met een open blik welke stappen je kunt zetten richting de oplossing. Duurzaam is niet een scheiding tussen mensen die het goed of fout doen’, benadrukt hij. ‘Ik zie duurzaam burgerschap als een vaardigheid die je kunt ontwikkelen. Niemand wordt hiermee geboren. Het is voor ons allemaal een zoektocht. Ik begon met één dag in de week geen vlees eten. De eerste keren dat ik met tofu bezig ging’, lacht hij, ‘snapte ik het echt niet. Maar op een natuurlijke wijze ging ik zo goed als elk jaar een dag minder in de week vlees eten. Je kunt niet in één keer van de kelder naar de zolder springen. Ook ik leer nog elke dag’.
Van Broekhuizen zal dit hele jaar met regelmaat een bijdrage schrijven voor de Streekkrant. Daarin wil hij een reflectie geven op duurzaam burgerschap, tips geven of inspiratie delen. Als klimaatburgemeester probeert hij zijn steentje bij te dragen in de hoop dat iedereen dit zal gaan doen. ‘Duurzaamheid is iets van ons allemaal en lukt ons alleen samen.’
