Knillesdiep
Ien e middeleeuwen ging n groot deel van t wotterverkeer van Grunnen noar Friesland via t Reitdiep, de Lauwerszee, de Lauwers en t Kolonelsdiep richting Friesland. Dat was n stevege omweg en butendien ok nog flink gevoarlek. Logisch dat er keken werd of ze vanof Grunnen niet binnendeur noar Friesland konden. De Spaanse veldheer Caspar di Robles zag n kans en liet n nij kanoal groaven, al het dat niet zo lang bestoan.
Caspar di Robles, ok wel de heer Van Billy nuumd (noar n plak ien Artesië, een graafschap ien Frankriek) werd rond 1570, tiedens de 80-joarege oorlog noar t noorden van Nederland stuurd. Hij was de Spaanse leider bij de belangrieke slag om Jemmingen en werd doarnoa stationeerd ien Stad, om Grunnen te beschermen tegen de wottergeuzen en ander gespuis. Ien 572 werd er benuumd as ‘Stadhouder van de drie noordeleke provinciën’, kortom een balangriek man.
Di Robles zag et belang van ‘wottermanagement’ ien, zo is er aanwezen as de man die zörgde veur t herstel van de Friese dieken noa de Allerheiligenvloed van 1570.
De Friesche landheren bleven mor steggeln over de kosten van t herstel en men het lang docht dat Caspar di Robles derveur zörgde dat de neuzen van alle partijen de goeie kant op kwammen.Ter ere van dizze bestuurder werd bij Harlingen, as eerbetoon, et standbeeld ‘De Iezern Man’ bouwd. Op et beeld stijt een januskop van Caspar die en noar de zee en noar et laand kikt.
Omdat Stad op zuuk was noar n veilege wotterverbiending met Friesland, kwam Caspar di Robles met n plan dat al vlot deur et bestuur aannommen werd. Ien et plan moek Di Robles woar mogelek gebruuk van bestoande kanoalen die verbeterd en verbonden werden. Het Alddjip tussen et Bergummermeer en Stroobos werd verbreed en aansloten op de Alde Feanster Feart. Dan ging de verbiending een stukje noar t zuden en dan boog et òf noar t oosten om bij Bril weer aan te sluten op t Hoendiep, richting Stad. Ien e volksmond ging et kanoal, ter ere van de kloeke Caspar ‘t Kolonelsdiep’ hieten en voak stijt et op e koart as ‘t Knillesdiep’.
Veldheer Di Robles had natuurlek n flink eigenbelang. Over t wotter kon er zien troepen sneller van oost noar west verploatsen. En t wadden roerege tieden met veul opstand en militair iengriepen. Ien 1575 werd et kanoal groaven en ien gebruuk nommen. Dat duurde niet lang, want toen Di Robles ien 1576 oppakt en ofzet werd as stadhouder, werden ien e Ommelanden delen van et diep weer dempt. Noa de Reductie van Groningen ien 1594, toen de handel weer ien opkomst kwam, werd de verbiending vannijs uutgroaven. Viefteg joar loater werd et Hoendiep deurtrokken van Bril tot aan Stroobos en was t Kolonelsdiep overbodeg worden en groeide veur n deel weer dicht.
Mor wie op e fiets stapt en speurt ien t landschap, komt et Kolonelsdiep nog tegen. Vanòf Bril tot aan Nijkerk lopt n deel dat nou et Niekerkerdiep hiet. Doar ston ‘Stoomgemaal Hoop en Verwachting (foto: Bron Beeldbank Groningen) dat ofwotterde op et diep. Dat werd niet dempt, zodat boten vanòf Stad ien e Nijkerker hoaven kommen konden. Vanof Nijkerk tot et Woldiep is et olle kanoal verworden tot n flinke sloot. Op et kruuspunt Kolonelsdiep-Wolddiep lag de olle schutsluus ‘Oud Gaarkeuken’, die loater n poar kilometer verploatst werd noar et Goarkeuken van nou, et kruuspunt met et nij Hoendiep.
t Kolonelsdiep lopt weer as n brede sloot achter Seballeburen en Grodegast langs, om via de Bombay uut te komen bij de Doezummertocht en et stroomgebied van e Lauwers. De Sebaldebuurster meulen de ‘Eendracht’ van mulder Berends, moalt op et olle Kolonelsdiep en op de Grodegastmertocht. Et is de muite weerd om es te bekieken, zeker omdat Berends n miniatuur-polder met meulens en sloten aanlijt het. Langs de weg Grodegast-Lutjegast ston n herberg, die diende as grenspost tussen Friesland en Grunnen. Speur mor eefkes noar de huzen ien dizze omgeving, dan zien jim vast wel welke ik bedoel.
Geert Zijlstra
Mientje: Een biezundere man, aans as aans!