Gaskraan dicht, gasopslag open: Geert Zijlstra volgt Nij Begun, van Begun tot (echt?) einde

STREEK - De afgelopen weken is er veel gesproken over de mogelijkheden om het Groninger gasveld definitief te sluiten. Na een debat waarin duidelijk werd dat de leveringszekerheid gegarandeerd is, werd het besluit genomen en werd er op 18 april een handtekening onder de nieuwe wet gezet, waarin is bepaald dat de gaswinning in dit veld na 65 is gestopt. Henk Nijboer en Jakob Klompien mogen als kwartiermakers voor ‘Nij Begun’ een sociale en de economische agenda opstellen om de achterstanden van Groningen weg te poetsen en het gebied een nieuw elan te geven. Geert Zijlstra volgt dit proces de komende tijd, van Begun tot..? Want betekent dit écht het einde van de gasvelden waar ook het Westerkwartier genoeg schade van heeft? Dit is een eerste bijdrage.

‘De leveringszekerheid steunt deels op de gasopslagen die in Langelo en Grijpskerk zijn gerealiseerd. In de zomer wordt gas, afkomstig vanuit diverse landen, geïnjecteerd in het gasveld en daar in de winter weer uitgepompt, als de vraag naar gas groot is. De druk in de opslag velden is dus variabel, het hoogst aan het eind van de zomer en het laagst rond het late voorjaar. Zie het maar als de longen van de mensen, inademen en uitademen. Hoe lang deze opslagen in gebruik blijven is niet duidelijk, maar zo lang Nederland aardgas gebruikt, blijven ze een belangrijke rol spelen in de energietransitie van Nederland. We lossen hier een deel van het landelijke probleem op.

De effecten van het gebruik van de opslagen op de gebouwde omgeving is nog steeds omstreden. Volgens de overheid en mijnbouw-organisaties is het effect te verwaarlozen, al geven ze toe dat uiteindelijk, als ook het laatste gas weggepompt zal worden er een beperkte bodemdaling is. Helaas is de realiteit zichtbaar anders. Rondom beide opslagen stijgt het aantal schademeldingen en de afhandeling van deze schades blijft een punt van zorg. Het Instituut Mijnbouwschade Groningen heeft onlangs in Zevenhuizen, uitgelegd hoe hun nieuwe beleid, meer rekkelijk en menselijker, moet worden geïmplementeerd. Twee zaken vielen daarbij op, ten eerste dat het beleid nog niet scherp geformuleerd is en ten tweede dat het gebied rond de opslagen anders wordt behandeld dan het kerngebied van het Groninger Gasveld.

Wat nu te doen? Dit jaar zijn Henk Nijboer en Jakob Klompien binnen het meerjarig programma ‘Nij Begun’ gestart als kwartiermakers voor respectievelijk de sociale en de economische agenda. Ze beschikken 30 jaar lang een flink budget om de achterstanden van Groningen weg te poetsen en het gebied een nieuw elan te geven. Zo moet ook het geschonden vertrouwen (zie eerste alinea) worden hersteld. Goede bedoelingen vooraf, maar we zullen pas in het najaar zien welk voorlopige keuze worden gemaakt.’

Vereniging Groninger Dorpen

‘De Vereniging Groninger Dorpen (VGD), gaf in een opiniestuk van de hand van voorzitter Hielke Westra aan, dat zij willen dat dit geld op dusdanige manier wordt ingezet, dat het zoveel mogelijk in de dorpen en bij de inwoners van die dorpen terecht komt.

In het najaar van 2023 hebben leden van de vereniging Groninger Dorpen zich gebogen over de vraag hoe de beschikbare fondsen het beste benut kunnen worden. Dit resulteerde in een duidelijke lijn van denken en actiepunten die op 19 april tijdens de Groninger Dorpendag in Froombosch aan kwartiermaker Henk Nijboer, gedeputeerde Tjeerd van Dekken en burgemeester Adriaan Hoogendoorn wordt overhandigd in de vorm van een manifest.

De voorgestelde maatregelen in dat manifest zijn concreet en gericht op het versterken van de sociale structuur in de dorpen. Zij willen dat dorpen de mogelijkheid krijgen om plannen te maken met ambitie, met zowel vastgelegde budgetten voor het proces als voor de uitvoering, is te lezen in een artikel van de hand van Westra. Hij spreekt daarin ook over toekomstbestendige en duurzame buurt- en dorpshuizen: met zowel budget voor de ontwikkeling als voor de uitvoering, constructieve afspraken met samenwerkingspartners en ondersteuning van cruciale functies in de dorpen zoals dorpsondersteuners of dorpshuisbeheerders. Ook wordt de toegankelijkheid van budgetten genoemd: elk dorp krijgt wat betreft de VGD een gereserveerd budget op basis van een convenant, afgestemd op de behoeften van elk dorp.

Met deze maatregelen en de inzet van inwoners, dorpsorganisaties, en overheden moet het volgens de VGD mogelijk zijn om de basis op orde te krijgen en iedere gemeenschap een passend voorzieningenniveau te geven. Dit zal niet alleen bijdragen aan het herstel van sociale cohesie, maar ook aan het vinden van antwoorden op hedendaagse thema’s.

Naast Nij Begun is er specifiek voor de gebieden rond de gasopslagen Langelo en Grijpskerk een Omgevingstraject (zie https://www.omgevingstrajectgrijpskerknorg.nl/) in het leven geroepen, dat het effect van gasopslag op de omgeving moet monitoren. De gemeenten Noordenveld en Westerkwartier, het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en de NAM zijn samen met omwonenden en organisaties over de veranderingen in gesprek. Het gaat er om de lasten van de omgeving te beperken of weg te nemen, maar zeker ook naar de wijze waarop de effecten beter kunnen worden gemeten. Vanuit de Omgevingstafel wordt ook gekeken mogelijkheden om de omgeving te belonen voor de rol die ze spelen in de energietransitie.

Aangezien onze regio nog jaren ‘belast’ zal zijn met de gasopslag, is het belangrijk om de ontwikkeling van effecten van de opslag, mogelijke schadelijke gevolgen en de wijze waarop de bewoners op een nette wijze behandeld worden scherp in de gaten te houden. Daarom werk ik aan een serie artikelen waarin de uitvoering van Nij Begun en het Omgevingstraject wordt gevolgd, maar waarin ook aandacht wordt besteed aan de afhandeling van schadegevallen, de ervaringen van de bewoners met de afhandeling daarvan en de mogelijkheden om instanties in te schakelen die de burgers daarbij kunnen ondersteunen.

Eén ding is duidelijk, in dit gebied gaat de gaswinning uit de kleine velden voorlopig nog gewoon door en zullen de gasopslagen nog zeker tientallen jaren in gebruik zijn, met alle gevolgen van dien.’