Ik proat plat
De Lapkekoopman
As je tegenwoordeg een zoak begunnen willen, dan moet er hiel wat gebeuren veurdat je lös kinnen. Allereerst moet er n ondernemersplan kommen en moet er keken worden hoeveul mensen ien je verzörgingsgebied wonen. Diploma’s hoald en krediet aanvroagd (en kregen) worden bij de bank. Dan moe-je, je ienschrieven bij de Kamer van Koophandel.
Vroeger ging dat wel n beetje aans. Grote bedrieven zoas C&A, Peek en Cloppenburg en Vroom en Dreesman bennen ontstoan, deurdat Duutsers met n kiep (grote körf) op e rug noar Nederland gingen om handel te drieven. Ze kwammen over t algemeen uut Westfalen of Ost-Friesland. En t wadden host allemoal seizoenarbeiders. Ien e winter moeken ze van alles om dat ien t veurjoar ien Nederland te verkopen. Summegen hadden allinneg textiel te koop, dat wadden de ‘lapkepoepen’. Mor de meesten hadden van alles en nog wat bij heur. Ien 1949 het de toenmoalege burgemeester van Olle Pekel, Herman van der Meer een lied schreven woar hij alles ien opsomde wat de kiepkerel bij hem had. Ien t tweede couplet geft er n opsomming van e spullen die verkocht werden. Doornoa volgen der nog zes. Hier komt ok de uutdrukking ”heel wat in zijn mars hebben” weg. As dit lied ien dizze tied schreven was dan zol t hoogstwoarschienlek een rap worden weden. De tekst is schreven ien n soort Duuts/Grunnegs.
De kiepkerel
Vraauw, de koopman is ter komen
Dij hail oet Westfoalen komt
Alles heb ik joe mitnomen;
as ie t zain, stoan ie verstomd.
Sloat oe slag, dizze dag.
Miene kiep het schöne loading;
k heg veur elk wat van zien goading;
wat je ok zuiken, altied keur;
en ik vroag host niks doarveur.
Brillen, beugels waskelappen,
piepen klain en piepen groot,
spaigeltjes en röttestappen,
goarn, swart, wit , gruin, blaauw en rood.
Piepenlak, aalmenak,
riefkes, braaischij, boordeknoopkes;
aal wat k breng, t is niks as koopkes,
wat je ook zuiken,altied keur;
en ik vroag host niks doorveur.
Ien e viefteger en zestiger joaren was ien onze omgeving de lapkekoopman ok een bekende verschiening. Ze hadden allemoal min of meer een regio woar ze heur handel deden. Ze wisten precies wat de klanten neudeg hadden. Het ritueel was altied hetzelfde. De koopman riep ‘volluk’ bij de deur en as de bewoonster bij de deur kwam was de eerste vroag: “Het de vrouw nog wat neudeg?” Het antwoord was standoard: “Kom der ien. Wat hest ien e koffer?” Vervolgens kwam de koffer op toavel. Dan kwam der van alles uut: lappen stof, wasdoekjes, geruute theedoeken DDDDD(de doek die direct droogt), directoires, halfwollen ondergoed (jaeger), sokkengoaren, zwarte sokken, wit en zwart goaren, elastiek (gewoon en knoopsgat) en nog veul meer. Ondertied wer de kwaliteit, de pries en wat ofer wel of niet neudeg was besproken en ok en veural, alle nijtjes en dörpsroddels. Smartphones, computers, tablets en dergeleke wadden der nog niet en social media dus ok niet. Omdat de lapkekoopman overal kwam, heurde hij ok van alles en dat wer natuurlek uutgebreid besproken.
Mensen die van de handel vanuut n koffer leefden kwammen niet allinneg bij particulieren. Met noame bij de textielhandel kwam het veul veur dat n vertegenwoordiger met een koffer met veurbeelden bij de winkelier kwam, die dan zien kon wat er kocht. Ik kin me nog herinneren dat er eerst n koartje stuurd werd met de doatum woarop de vertegenwoordeger kommen wol. Vervolgens kwam de man op e fiets of met e bus bij de klant. De koffer werd op de toonbank zet. Het eerste wat der uutkwam was n sigoar veur de man en n poar druppen klonje op e buusdoek van e vrouw. Zo gingen ze van klant noar klant en van dörp noar dörp. Soavends gingen ze meestal niet noar huus mor overnachtende ze ien n hotel woar meerdere collega’s sliepen zo as “De Kruisweg” ien Moarum.
Henk Wierenga
Mientje: Moest me nou niet weer veur et lapke holden!
