Westerzand en haar bewoners
SEBALDEBUREN - Op 19 oktober wordt in de Fleremaheerd een boek gepresenteerd over Westerzand en Omstreken. In de vier weken voorafgaand aan de presentatie beschrijft Harke Bosma wekelijks een thema uit het boek. Deze week: Westerzand en haar waterwegen.
Westerzand was van oudsher een boerenstreek. De bewoners leefden van de landbouw en de veeteelt. Ze waren eigenaar of beklemde meier van een boerenbedrijf of werkten er als arbeider, knecht of meid. Ongetwijfeld zullen er duidelijke standsverschillen zijn geweest. Een huwelijk tussen een boerendochter en een knecht was zeldzaam. Soms kroop het bloed waar het niet mocht gaan. Boerenzonen en -dochters trouwden met andere boerenzonen en -dochters, niet zelden om economische redenen. Mooie voorbeelden hiervan betreffen de families die in het midden van de achttiende en begin negentiende eeuw in de boerderij op de hoek van de Woldweg en het Westerzand woonden (nu Welgelegen, Woldweg 10). In 1756 trouwde boer Garmt (ook wel Garbrand) Jacobs met Martjen Willems uit Grootegast. Ze kregen zes kinderen. Dochter Geeske trouwde met Harm Lubbes Denkema van Westerzand 11 (nu Fleremaheerd). Dochter Antje trouwde met Jan Lubbes Denkema, broer van Harm. Antje en Jan boerden later op Westerzand 11. Dochter Jantje Garmts trouwde met Pieter Yntjes Harkema van Buikstede 1. Later werden ze daar boer en boerin.
In 1802 verkochten de erfgenamen van Garmt Jacobs en Martjen Willems de boerderij aan Jan Jacobs van Zanten, op 10-6-1770 getrouwd met Janke Ottens. Al hun kinderen werden op het Westerzand geboren. Twee van hun zonen trouwden dochters van de buren van respectievelijk Westerzand 2 en Westerzand 6. Dochter Renske bleef na haar huwelijk met haar man op Woldweg 10 wonen. Martje, een andere dochter, trouwde met Willem Pieters Harkema, zoon van Pieter Yntjes en Jantje Garmts van Buikstede 1. Zo raakte de naam Van Zanten in de negentiende eeuw gekoppeld aan een viertal boerderijen op het Westerzand.
Als het echter gaat om het aantal boerderijen spande de familie Harkema de kroon. In de negentiende eeuw bezat de familie vijf boerderijen op het Westerzand. Vanaf 1791 boerden Pieter Yntjes en Jantje Garmts Harkema op Buikstede 1. Ze kregen vijf dochters en vijf zoons. Voor Jantje zal 1826 een heel verdrietig jaar zijn geweest. Binnen een maand overleed eerst haar man, daarna een kleindochtertje en tenslotte haar jongste dochter. Het moet een kranige vrouw zijn geweest. Hoewel ze niet kon schrijven en lezen stond Jantje Garmts tot haar overlijden in 1840 aan het hoofd van een omvangrijk gezin en een groot boerenbedrijf. Ze had haar zes jaar oudere zus Antje Garmts als voorbeeld. Die stond van 1801 tot 1835 als weduwe aan het hoofd van een gezin met zeven kinderen en het naburige grote bedrijf op Westerzand 11.
Economisch ging het Pieter Yntjes en zijn vrouw – later weduwe – Jantje voor de wind. Kinderen van hen werden boer op Westerzand 3, Westerzand 6, Westerzand 18 en Westerzand 20. Zoon Willem Pieters Harkema zette het bedrijf op Buikstede 1 na 1840 voort. Willem Pieters en zijn tweede vrouw Anje Jobs Ouwinga kregen twee dochters en vijf zoons. De twee langstlevenden hiervan, de ongetrouwde broers Garmt en Jan, leidden het bedrijf tot op hoge leeftijd. Als laatste overleed Garmt (staand op de foto) in 1941.
Meer informatie over het boek is te vinden op www.westerzand.nl
