“Van een kampioenschap naar een blijvende herinnering”

GRIJPSKERK – Wat hebben een 13-jarige Poolse jood, een dappere Veldwachter uit Grijpskerk en een jonge vluchtelinge van 11 jaar uit een oorlogsland met elkaar gemeen? En waarom maken zij onderdeel uit van een groot project van CMV Excelsior? Wat in 2013 begon als een gedenkwaardig en onverwacht wereldkampioenschap in de derde divisie van het Wereld Muziek Concours (WMC) eindigt in een prestigieus project dat de muzikale finale ver overstijgt. “Het muzikale aspect is langzaamaan een beetje naar de achtergrond verdreven, de blijvende herinnering lijkt voorrang te nemen”, vertelt John Bouwman, secretaris van de Christelijke Muziekvereniging Excelsior uit Grijpskerk.

Pamietamy betekent ‘wij herinneren’ en is begonnen als een spectaculair muziekstuk voor de fanfareorkest uit Grijpskerk. “Wij wilden iets groots neerzetten tijdens het komende WMC”, vertelt Bouwman. “Na ons onverwachte kampioenschap in de derde divisie mogen we nu uitkomen in de tweede divisie. Winnen is voor CMV Excelsior waarschijnlijk te hoog gegrepen in deze lastige divisie, maar iets onvergetelijks neerzetten behoort zeker wel tot de mogelijkheden. Dus zijn we gestart met project Pamietamy. Een project dat verder gaat dan muziek maken en dat voor altijd in de herinnering moet blijven zitten.” Na het kampioenschap van Excelsior werd de vereniging geconfronteerd met een lastig dilemma. De derde divisie is behoorlijk pittig als het gaat om het spelen van muziekstukken, de tweede divisie vergt echter nog meer toewijding en oefening. “Veel leden wisten niet of ze dat op konden brengen”, aldus John Bouwman. “Daarom hebben we tijdens repetities en optredens tweede divisie stukken in ons repertoire opgenomen. Al snel bleek dat onze muzikanten de kunst vrij snel onder de knie hadden. Daaruit trokken we de conclusie dat wij zeker een tweede divisie fanfare zijn en ook op dat niveau wilden strijden tijdens het komende WMC in Kerkrade.” Tijdens deze wereldkampioenschappen moet de muziekvereniging twee stukken ten gehore brengen. Eén verplicht stuk dat voor iedere deelnemende fanfare geldt en een eigen stuk. “Het verplichte stuk Divertimento van Harrie Janssen kregen we aangeleverd”, weet Bouwman. “Als eigen stuk is er gekozen voor de droom van onze dirigent Andries de Haan. Andries wilde een muziekstuk laten maken gebaseerd op de aangrijpende documentaire Shoah –joods voor Holocaust- van documentairemaker, filosoof en professor Claude Lanzmann.” Shoah vertelt onder andere het verhaal van de 13-jarige Simon Shrebnik, een Poolse jongen uit een joods gezin die in de Tweede Wereldoorlog zijn beide ouders kwijtraakt. John: “Wij hebben Rob Goorhuis benaderd om het stuk ‘Pamietamy’ te schrijven. Rob is een begrip binnen de fanfarewereld en schrijft onder meer de stukken die tijdens de 4 mei herdenkingen op de Dam te horen zijn. Voor Rob, als na-oorlogse Amsterdammer van joodse afkomst, betekende de opdracht een zware worsteling met zijn eigen verleden. Al snel bleek dan ook dat hij de opdracht niet kon afronden zoals wij het voor ogen hadden.” CMV Excelsior had Goorhuis gevraagd het te schrijven muziekstuk hoopvol te laten eindigen. “Al snel kreeg Andries telefoon van Rob”, weet Bouwman. “Het lukte hem niet om een einde vol hoop te componeren. Rob was tè betrokken bij het onderwerp. Niettemin is hij erin geslaagd een meesterwerk neer te zetten, waar wij als tweede divisionist onze handen vol aan hebben.” Meesterwerken zijn er echter niet om na één in de kast te zetten, zo vond het bestuur van Excelsior. “Daarom hebben wij besloten het stuk breder te trekken dan alleen de opvoering tijdens het WMC”, zegt John. “Na overleg met burgemeester Bert Swart stond de deur open om er een educatief project aan vast te knopen en naar de scholen te brengen. Om ervoor te zorgen dat ook de kinderen van nu affiniteit met het onderwerp krijgen, hebben we twee andere verhalen naast het verhaal van Simon gezet.” Behalve het waargebeurde verhaal van Simon Shrebnik werden ook veldwachter Dirk Boonstra en vluchtelingenkind Lima erbij betrokken. John: “Dirk was een veldwachter uit Grijpskerk die van de Duitsers de opdracht kreeg alle joden op de trein te zetten. De zwaar gelovige Dirk weigerde en werd vervolgens zelf, samen met zijn team, gedeporteerd naar Vught. Hij overleefde het niet en liet een gezin met jonge kinderen achter.” Dichter bij het heden, zo niet helemaal actueel, is het verhaal van Lima. Een 11-jarig meisje dat samen met haar familie haar land achter moet laten, onderweg haar moeder verliest en met niks aankomt in Nederland. “Wij hebben kunstenaar Gert Sennema gevraagd een educatief programma te maken op basis van deze verhalen”, vertelt John. “Hij heeft vervolgens een lessenserie geschreven waarbij kinderen worden aangemoedigd zelf beeldende kunst te maken. Inmiddels hebben zich al behoorlijk wat scholen aangemeld en doen er 557 kinderen mee. Dit moet uiteindelijk resulteren in een heleboel kunstwerken.” Deze kunstwerken gaan niet verloren, maar worden daadwerkelijk tentoongesteld in het Groninger Museum. “Daarvoor hebben wij Steven Kolsteren gevraagd ruimte beschikbaar te stellen en die hebben we gekregen. Van januari tot en met april 2017 zijn de kunstwerken van de kinderen te bezichtigen in een heuse expositieruimte in het museum.” Naast het educatieproject loopt een participatieproject. Amateurkunstenaars uit Groningen worden daarin uitgedaagd om de verhalen om te zetten in kunst. “Dat kan in muziek, zang, toneel, dans, een gedicht, een schilderij, modestukken en beelden”, meldt John Bouwman. “Iedere amateurkunstenaar is welkom om zijn of haar fantasie de vrije loop te laten en een inzending te doen. De beste inzendingen vormen een samenhangend programma tijdens de einduitvoering in December. Tevens wordt de fanfare gevolgd op hun weg naar het WMC in Kerkrade. “We willen een documentaire laten maken van het project en alles wat erbij komt kijken”, zegt Bouwman. “Daarvoor moeten we alleen nog wel wat financiële middelen zien te vinden. Er is inmiddels een documentairemaker die het wil draaien en er is geld voor twee opnamedagen. We hopen de rest ook snel te kunnen financieren, daarvoor zijn we nu hard op zoek naar geldschieters.” Daarmee komt het totale project op vier poten te staan. Naast een muzikaal hoogstaand stuk van Rob Goorhuis dat een spetterende finale moet krijgen in Kerkrade wordt er gewerkt aan een educatief programma voor kinderen, een participatieproject voor amateurkunstenaars en een documentaire. “We hebben dus straks een prachtig muziekstuk, een naslagwerk vol mooie foto’s van de kunstwerken die kinderen hebben gemaakt, een CD en een DVD met de muzikale opnames van de amateurkunstenaars én hopelijk een documentaire”, besluit John. “Pamietamy, oftewel wij herinneren. Zodat we altijd blijven herinneren wat oorlog betekend voor de mensheid. Pamietamy is een project geworden rondom discriminatie, antisemitisme, oorlog, geweld en vluchtelingen. Het WMC winnen zit er waarschijnlijk niet in, maar iets indrukwekkends achterlaten kunnen we zeker.” Wat begon als een kampioenschap met een onzeker vervolg eindigt in een blijvende herinnering die voor altijd staat. Pamietamy.