Tegen verwachting in verlengde formatieperiode voor het Westerkwartier

CDA meer tijd nodig; blok PvdA/GroenLinks moeilijk gegeven

WESTERKWARTIER – ‘Een kort en transparant formatieproces’; dat was waar VZ Westerkwartier op in wilde zetten na de grote winst tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van dit jaar. Iets meer dan drie weken na deze verkiezingen zingt de partij een ander lied. Informateur Marcel Thijsen was duidelijk: ‘neem de tijd, want alleen zo doe je de kiezer recht aan. De verkiezingen móeten een ijkpunt zijn.’ Hoewel hij geen blokkades ziet, zijn er wel een aantal punten waar het wringt. Zo wil het CDA meer tijd om te bepalen of zij überhaupt in een coalitie wil deelnemen en blijkt het feit dat PvdA en GroenLinks elkaar vasthouden moeilijk te verenigen met een coalitie van VZ. De kernboodschap afgelopen dinsdag was: VZ en de ChristenUnie vormen opnieuw het motorblok, maar verder wordt er gekozen voor een verlengde informatieperiode.

Thijsen is voor de tweede keer informateur in het Westerkwartier na de gemeenteraadsverkiezingen. Hij begon met het goede nieuws: ‘er zijn geen blokkades. Iedere partij wil met iedere partij in een coalitie en elke partij is voor een raadsakkoord. Op alle grote thema’s is er flinke overeenstemming.’ Zaken als de positionering van het Westerkwartier, duurzaamheid, woonagenda, de kloof tussen arm en rijk, zorg, wegen en fietspaden, het voedselakkoord en de winkeltijden lenen zich goed voor een raadsakkoord. Een verlengde formatieperiode is volgens hem een must. ‘Ik heb VZ eens toegesproken’, vertelde hij in zijn kenmerkende eigen stijl. ‘Denk erom: op het hoogtepunt van het Romeinse Rijk zette het verval al in.’ Wat er nodig is, is volgens Thijsen een stabiel College. ‘Er ligt geen gemakkelijke periode voor ons. We hebben nog geen idee hoe de bezuinigingen uit het gemeentefonds uit zullen pakken en wáár er precies gekort gaat worden. Er zal nog veel politieke discussie kunnen ontstaan en dan is er een degelijk College nodig.’

Motorblok VZ en CU

Het ‘hoofdnieuws’ –aldus Thijsen- is toch wel dat het motorblok van de nieuwe coalitie hoe dan ook weer gevorm wordt door VZ en de ChristenUnie. De twee partijen vormden ook in de vorige coalitie de basis. Volgens Thijsen is deze combinatie van zeer verschillende partijen goed voor het Westerkwartier en sterker dan ooit. ‘Je hebt één partij met de haarvaten in de samenleving en daar tegenover de partij van één en al bestuurlijke degelijkheid. Samen vormen ze een Christelijk-lokaal blok.’ Hoewel deze samenwerking ontzettend positief werd gebracht, kon Thijsen niet ontkennen dat er een stevig gesprek nodig was. Eén van de laatste raadsvergaderingen nog vielen er scherpe woorden vanuit de ChristenUnie richting VZ toen deze een initiatiefvoorstel om een besluit van de voormalige gemeente Zuidhorn met betrekking tot de MTB-route terug te draaien, eerst op de agenda werd gezet en uiteindelijk voortijdig werd teruggetrokken. ‘Maar er is een groot respect voor elkaar’, benadrukte Thijsen. ‘Ze hebben een heel verschillende stijl, maar zolang ze dit van elkaar respecteren staat er een sterke combinatie.’

Overigens staat de ‘stijl’ van VZ vaker ter discussie. Blokkades zijn er dan niet, maar meerdere partijen geven VZ wel mee te geven aandacht te hebben voor collegialiteit en omgangsvormen. PvdA en GroenLinks geven aan dat ze regelmatig verrast worden door VZ. Een mening die ook het CDA deelt. ‘De afgelopen jaren zijn we regelmatig verrast, bijvoorbeeld door uitlatingen in de pers en/of door wisseling van standpunten zonder overleg binnen de coalitie’, aldus Annemiek KleinJan en Sandra de Wit. Ook het CDA haalt dit als een punt van aandacht aan: ‘nadat een besluit genomen is, komt de fractie van VZ daar regelmatig op terug.’ De ChristenUnie uit zich voorzichtiger, maar haalt ook het verhaal rond de MTB-route aan. ‘De wijze waarop dit gebracht is, raakt mensen.’

PvdA en GroenLinks blijven elkaar vasthouden

Thijsen sprak op 25 maart met alle partijen over de verkiezingsuitslag en de formatie. Alle gespreksverslagen wilde hij openbaar maken. Hieruit wordt duidelijk dat VZ zelf het liefst een coalitie ziet met de ChristenUnie, Sterk Westerkwartier en de PvdA. Lastig gegeven hierbij is dat PvdA en GroenLinks een samenwerking zijn aangegaan en hebben afgesproken elkaar ook in de formatie vast te blijven houden. Het is dus óf allebei de partijen óf geen. Thijsen benoemde dit ook expliciet in zijn conclusies: ‘PvdA en GroenLinks blijven elkaar vasthouden, terwijl er afzonderlijk wel mogelijkheden zouden kunnen liggen.’ Wie dit leest, zou denken dat het PvdA zich uit de markt prijst met hun samenwerking met GroenLinks. Sandra de Wit van deze partij denkt daar anders over. ‘Het feit dat men meer tijd neemt, vertelt mij dat ze met een open mind kijken. Dat alle opties open liggen en dat ze verdiepingsvragen stellen en de tijd nemen na te denken over een mogelijke coalitie met onze beide partijen. Zouden zij daar niks in zien, dan zouden ze er geen extra tijd voor nemen.’ Zij geeft aan dat in een volgende ronde van gesprekken besproken moet worden hoe een eventuele coalitie met deze twee partijen moet werken. Zij hebben bijvoorbeeld samen één wethouderskandidaat voorgedragen. VZ wilde juist inzetten op vijf wethouders. ‘Wij stellen dan toch de vraag: kan het niet met vier wethouders? Helemaal omdat het lastige tijden zijn. Ik denk oprecht dat dat kan.’ Ze ziet zelf zeker toegevoegde waarde in haar partij voor de coalitie. ‘In de vorige periode is maar liefst 90% van ons verkieizingsprogramma in de coalitie gekomen en uitgevoerd. Ik zie het in elk geval zeker als een compliment dat VZ ons weer als coalitiepartner ziet. Ze zien ons blijkbaar als een constructieve toevoeging.’ Die toevoeging zal dan dit keer ook vergezeld worden van GroenLinks. Het is geen geheim dat deze partij op inhoud moeizaam overeenkomt met VZ. Volgens Ytsen van der Velde, voorman van VZ, is een coalitie met GroenLinks erbij nog niet uitgesloten. ‘Maar de punten van GroenLinks staan wel verder van ons af.’

CDA moet bezinnen

Het CDA werd door veel andere partijen benoemd als ideale coalitiepartner. De partij werd door de VVD, Sterk Westerkwartier, D66 en de ChristenUnie benoemd als één van de partijen in hun droomcoalitie. De partij zelf echter, is er nog niet over uit of zij in een coalitie wil stappen. Zij vroegen om meer tijd, waar Thijsen alle begrip voor heeft. ‘Ik snap heel goed dat je als je voor je gevoel een klap om de oren hebt gekregen, dat je tijd nodig hebt. Dat je het gevoel hebt, dat als je dan in een coalitie stapt, dat je dan geen recht doet aan je kiezers.’ Geertje Veenstra (CDA) beaamt dat. We leven in een democratie en wij nemen de inwoners heel serieus. Wij vinden dat we niet in een coalitie moeten stappen, als ons verlies zo groot is. De kans is groot dat we daarbij blijven’, laat ze weten. Ze heeft nog niet concreet voor ogen hoeveel tijd de partij nog nodig heeft en hoe zij tot een goed antwoord gaan komen. ‘Tuurlijk is de vraag gesteld: hoeveel tijd heb je nodig? Maar we willen geen druk. Als je zo nodig bent, waarom is er dan niet voor ons gekozen?’

ChristenUnie voorman Koos Siegers toonde zich teleurgesteld in de verlengde formatieperiode. Zijn partij wil de coalitie graag voortzetten zoals hij was en hij verwachtte dat het CDA haar antwoord wel klaar zou hebben. Van der Velde ontkende dat de verlengde formatie een teleurstelling is. Het is in elk geval compleet een andere boodschap die hier verkondigd werd, dan de boodschap die in de roes na de overwinning op vrijdag 18 maart tijdens het duidingsdebat de wereld in ging. Een kort formatieproces kan niet waargemaakt worden. Transparant; dat zeker wel.

In de verslagen wordt duidelijk dat elke partij – het CDA dus nog twijfelachtig - eventueel in een coalitie wil deelnemen. De VVD zou graag met het CDA een aanvulling zijn op VZ. Jan van der Laan (VVD) geeft aan dat de partij balans, rust en stabiliteit in een coalitie kan brengen. En wees hij ook nog op: ‘wellicht weegt ook mee wie er doorschuift in de raad en of dat een goed raadslid is.’ Zou Van der Laan wethouder worden, dan zou dat betekenen dat Jeroen Betten in de raad kan terugkeren, waarmee de partij toch een sterke troef achter handen heeft. Ook de ChristenUnie, D66 en Sterk Westerkwartier gaan voor het CDA in de coalitie, waarbij deze laatste CDA als ‘eventuele’ aanvulling benoemd. PvdA en GroenLinks ‘dromen’ –Thijsen vroeg iedereen naar zijn droomcoalitie- van een coalitie met elkaar als aanvulling op het genoemde motorblok.

Thijsen sprak over het Westerkwartier als eensgezind, wijs en vergevingsgezind. Hij was ontzettend helder dat een alleen de tijd nemen recht doet aan de keuze van de kiezer. ‘Dit móet een ijkmoment zijn.’ Hij legt de partijen meerdere scenario’s voor om tot een coalitie te komen die niet zomaar omvalt. ‘Als Ytsen had gewild, hadden we nu een akkoord gepresenteerd, maar dan denk ik dat dar maar twee jaar stand zou houden.’ VZ voelt een grote verantwoordelijkheid, nu zij met een winst van tien zetels tegenover zes van nummer twee de ChristenUnie, ruim de grootste is. ‘Juist dan wil je oog voor de anderen hebben en daar niet overheen walsen.’ Een bredere coalitie met vier partijen is nog altijd het doel.