IJe aans verteld
Wat: ‘IJje aans verteld’
Wanneer: zaterdag 29 oktober
Waar: Baron Theater Opende
Opende – In 1929 schoot IJje Wijkstra ergens tussen Doezum en Kornhorn vier veldwachters dood. De gruwelijke viervoudige moord was destijds wereldnieuws en nog altijd is de vraag actueel hoe het zover heeft kunnen komen en wat IJje Wijkstra tot deze daad heeft gebracht. Was IJje alleen maar een brute moordenaar of wellicht daarnaast toch ook een slachtoffer van de omstandigheden, waaronder het drama zich voltrok.
In 2016 werd door de groep vertellers van ‘Kom op verhoal’ voor de eerste keer het theaterstuk ‘IJje aans verteld’ opgevoerd, waarin een ander licht werd geworpen op de persoon IJje Wijkstra. Het werd een doorslaand succes, wat maakte dat de voorstelling ook buiten het Barontheater meerdere keren werd uitgevoerd en op zaterdag 29 en zondag 30 oktober op veler verzoek wederom dus nog eens twee keer in het Barontheater. Voor de (on)genode gast was dit aanleiding om vooral ook maar eens achter de schermen te gaan kijken bij de groep vertellers. Een uur voordat de voorstelling op zaterdag 29 oktober in het Barontheater zou beginnen, meldde de ongenode gast zich in de kleedkamer, waar de vertellers ietwat gespannen de laatste hand legden aan hun passende outfit.
Volgens verteller Henk Wierenga is die spanning elke keer weer nodig om het verhaal goed te kunnen brengen: “Het mag geen routine worden, want dan verliest het aan kracht”. Vertelster Hennie van der Laan benadrukt dat er in de voorstelling geen sprake is van een veroordeling van of oordeel over de persoon IJje Wijkstra: “Het is en blijft een gruwelijke viervoudige moord en de dader daarvan mag nooit, op welke manier dan ook vereerd worden. Wat we wel doen is de gebeurtenissen en de persoon vanuit een ander perspectief belichten. Henk en Hennie doen dat samen met de overige vertellers en vertelsters Aafke Hoek, Rensina Dijkhuizen, Piet de Vries, Gezinus Lambers, Eelke Solle, Harke Winter en Antje van Bruggen en accordeoniste Jannie Seinstra
Beurtelings vertellen ze in de Westerkwartierse streektaal over IJje, met een door hen zelfgeschreven verhaal uit steeds een andere invalshoek. Dit doen ze bijvoorbeeld vanuit het perspectief van een (mede)muzikant, een buurvrouw of een collega-arbeider. Het wordt daarbij duidelijk dat IJje niet alleen als moordenaar gezien moet worden, maar ook als mens, die onder de voor hem toen geldende omstandigheden tot zijn gruweldaden is gekomen. In 1929 is daarvoor niet of nauwelijks aandacht geweest. Het was zelfs zo, dat de president van de Rechtbank die de strafzaak tegen IJe behandelde, weigerde om diens advocaat een hand te geven. De toen geldende omstandigheden kunnen nimmer de viervoudige moord vergoelijken, maar door ze te belichten stemt het wel tot nadenken. Dat laatste is ook precies wat de vertellers beogen en na iedere voorstelling ook constateren. De mensen zijn na afloop altijd onder de indruk en beseffen dat de moorden niet op zichzelf hebben gestaan, maar mede een gevolg zullen zijn geweest van de toenmalige omstandigheden.
Tegen 20.00 uur stroomde de theaterzaal tot de laatste plaats vol. Onder de belangstellenden ontwaarde de (on)genode gast ook burgemeester Ard van der Tuuk, met in zijn kielzog maar liefst vijf collega-burgemeesters. De burgervader van de gemeente Westerkwartier had de voorstelling al eerder gezien, maar trad deze keer als gastheer op voor zijn door hem uitgenodigde evenknieën uit vijf aangrenzende Friese gemeenten. Niet omdat hij trots is op de gebeurtenis welke in 1929 in ‘zijn’ gemeente heeft plaatsgevonden, maar wel om ze deelgenoot te maken van de bijzondere wijze waarop de vertellers het verhaal belichten door middel van verhalen, beelden en muziek. Net als op alle overige toehoorders, zullen de vertellers ook op hen indruk hebben gemaakt met het intrigerende verhaal over de mens IJje Wijkstra, dat na bijna 100 jaar nog altijd voortleeft in het Westerkwartier en ver daarbuiten.
