Open Monumentendag Westerkwartier geopend; Joodse Schooltje krijgt Steunpilaar
LEEK/STREEK – Afgelopen vrijdag heeft wethouder Hielke Westra de Open Monumentendag in het Westerkwartier geopend. Deze opening vond plaats bij ‘Het Joodse Schooltje’ in Leek. Op zaterdagochtend 12 september om 10.00 uur gaat de Open Monumentendag 2020 officieel van start, met als jaarthema ‘Leermonumenten’. Met de opening bij ‘Het Joodse Schooltje’ in Leek, werd hier ook op aangesloten. De deelnemende monumenten zijn te vinden op https://www.openmonumentendag.nl/comite/westerkwartier/.
Tot grote vreugde van de stichting Open Monumentendag Westerkwartier, die na de gemeentelijke herindeling de organisatie voor haar rekening neemt, hebben zich 28 monumenten aangemeld, die hun deuren komende zaterdag open zetten voor het publiek. Elk jaar zitten er naast de relatief bekende monumenten ook enige ‘verborgen’ schatten tussen. Dit jaar verdient het Joodse Schooltje extra aandacht, 75 jaar na de bevrijding in 1945. Ondanks de ‘sabbat’ (de rustdag op zaterdag) gaat ook het Joodse Schooltje open tijdens de Open Monumentendag.
Het Joodse Schooltje is een voormalig schoolgebouw voor kinderen van Joodse komaf in het Groningse dorp Leek, dat vanaf 1995 functioneert als museum. In 1705 wordt de eerste Joodse inwoner van Leek vermeld en in de loop van de 18e eeuw volgden er meer. In 1783 was de Joodse populatie zo gegroeid dat er een begraafplaats werd aangelegd. In 1809 waren er 61 inwoners, op het hoogtepunt in 1890 waren het er 116. Circa 25 jaar na de aanleg van de begraafplaats werd er een synagoge opgericht, die aan het begin van de 20e eeuw in een dusdanig slechte staat was, dat er in 1910 een nieuwe synagoge werd gebouwd. Het Joodse Schooltje werd in 1855 aan het Boveneind gebouwd, om Joodse kinderen Hebreeuws en godsdienstonderwijs te geven. Het gebouw herbergde de school tot aan de Tweede Wereldoorlog.
Na de oorlog deed het gebouw enige tijd dienst als schuur. In 1995 is het gebouw verplaatst naar zijn huidige plaats aan de Samuel Leviestraat en gerestaureerd. Het doet nu dienst als oudheidkamer (streekmuseum) en monument. Sinds de restauratie hangen er zes plaquettes, uitgevoerd in zwart marmer aan de muur aan de straatzijde van de school. Op deze plaquettes staan de namen van de 61 Joden die zijn weggevoerd naar kampen en omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het museum wordt beheerd door de Samuel Levie Stichting.
Steunpilaar voor Joodse Schooltje
Tijdens de opening van de Open Monumentendag reikte wethouder Westra eveneens de Steunpilaar uit, die de Stichting Open Monumentendag Gemeente Westerkwartier jaarlijks uitreikt aan een persoon of instelling in het gebied die zich verdienstelijk heeft gemaakt voor het bevorderen van aandacht voor monumenten. Dit jaar speelt ook het thema ‘Leermonument’ een rol. De prijs werd uitgereikt aan de Samuel Levie Stichting, die het Joodse Schooltje in beheer heeft. De stichting was ontzettend verrast en blij met de uitverkiezing: “Het Joodse Schooltje is ontzettend belangrijk voor de nabestaanden. Het is een herinnering aan de familie. De meeste overledenen hebben geen graf, omdat ze zijn omgekomen in de concentratiekampen in Auschwitz of Bergen-Belsen. Men komt hier om te herdenken. We proberen dit monument daarom zolang mogelijk in stand te houden. Het is prachtig dat we daar op deze manier ook waardering voor krijgen”, aldus het bestuur.
